Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 32

31 vroeg, dat gelooven was: aanvaarden en dat er voor 'n Christen meer aan te nemen viel dan alleen waarheid. Nu kon men loochenen eenig waarheidsmoment in deze "schatten van Christus" aan te treffen, maar dat treft men niet aan op de lijn die naar de Reformatie voert. Wel echter de veronachtzaming van het verschil tusschen de openbaring door God aan de profeten en de mededeeling door hen aan de leden. der Kerk, dus tusschen woord- en Schriftopenbaring. Zoo wordt het waarheidsmoment in de openbaring wel niet geloochend, maar toch zeer beperkt in omvang. En 't persoonlijk "gehoorde" wordt dan tevens niet zelden in waarde gelijk gesteld aan het hooren der profeten. Zoo verloor men den band aan de historie der openbaring. Op deze wijze kon wel de Roomsche onderscheiding van Goddelijke en menschelijke factor in de religie met Lu t her worden opgeheven, voor 'n diepere analyse van het geloof bood deze mystiek heel wat minder dan Lu th e r zelf, blijkens z'n debat met Era s mus over de methode der exegese, noodig achtte 53). Intusschen zou niet hij deze analyse kunnen uitvoeren: daartoe stond hem z'n anthropologisch uitgangspunt te zeer in den weg. Want ook de kennis kan eerst goed benaderd worden wanneer ze wordt bezien van hooger standpunt. Dat juist was de kracht van C a I v ij n. Ook hij is allerminst kentheoreticus van professie. Integendeel : wat zoo weldadig bij hem aandoet en gezien z'n bekende aansluiting bij A u g u st i n u s wel dubbel mag gewaardeerd, is juist dat hij volop theoloog is. Zijn afkeer van de vermenging der theologie met de wijsbegeerte bracht hem veel meer dan Lu th e r ertoe een nauw verband te leggen tusschen het formeele en materieele princiep van eerstgenoemde wetenschap. Was het eerste hem met den Duitschen hervormer gemeen, in het tweede wijkt hij totaal van dezen af. En dat was eisch der consequentie: in de zaligheid door 't geloof nam Lu t her z' n uitgangspunt in de anthropologie en staakte dus het zuiver theologisch werk nog vóór hij het goed en wel had aangevangen. Voor C a I v ij n 's gedachtengang staat echter God in 't begin. Hij is van alles de Schepper door Zijn wil. Daarom is de kosmos slechts Zijn werkstuk. Hij kan daarmede handelen naar Zijn welbehagen, Zich er op bijzondere wijze in openbaren. Maar dan grijpt de Oneindige het eindige en nimmer is het omgekeerde het geval : finitum non est capax infiniti. Deze stelling beheerscht de Christologie 54) evenzeer als de leer der sacramenten en die des heils. Maar juist door dit zuiver zien van de grens tusschen Hem Die de wetten stelt en hen die daaraan onderworpen zijn, was hij ook in staat elders de lijnen scherp te trekken. Allereerst brengt de leer der praedestinatie hem tot 'n absolute breuk met de scholastische gelijkstelling van menschheid en algemeene kerk 55). Daardoor valt de grondslag van het pogen haar als noodwendig bestanddeel der hiërarchische pyramide te zien: de kerk is nog wel de ziel van het corpus christianum, maar deze ziel heerscht niet meer 56) .

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen