De verflauwing der grenzen - pagina 18

i6

J gaat lijnrecht tegen de eischen van uw denken in. En dan j eerst wanneer alles, zonder uitzondering, onder één begrip is I saamgevat, kan uw denken rusten op zijn lauweren. Rekent ge nu met de werkelijkheid en eert ge haar bestaanswet, dan stuit ge slag op slag met uw denken op wat weerbarstig zich tegen uw generaliseering verzet. Maar leeft ge, gelijk de pantheïst doet, niet in de reëele wereld, maar in een galerij van door u zelf geteekende portretten, natuurlijk dan is er geen weerstand, dan duldt ge geen weerbarstig verzet van uw pastelstift, en doezelt kortweg alle lijnen weg, die zóóals ze geteekend stonden, niet passen in uw stelsel. Gij vergeeft mij M. H. dit misschien te dor betoog, maar ik mocht u dit niet sparen, zou uitkomen, door wat innerlijken drang der noodzakelijkheid, het Pantheïsme naar de uitwissching van alle grenslijnen gedreven wordt. E r mogen, om het grammatische beeld van Spinoza te nemen, nog declinatie- en conjugatievormen overblijven, die in tijd en wijze, in personen en naamvallen uiteënloopen, maar alle deze vormen zijn slechts wijzigingen van het ééne zich zelf gelijk blijvende stamwoord 60). Of, gelijk een Duitsch wijsgeer het uitdrukte: „ W a s immer als ^/i^rschieden oder unterschieden uns vor Augen tritt, es ist, so sehr auch unserem Bewusstsein es sich als mc^t identisch aufdrangt, dennoch in seinem Wesen ein und das selbe, und weiter nichts als eine Erscheinungsweise, Bildung, Ausgestaltung, Entwickelung, Veranderung, Aeusserung, Offenbarung und Form der emen Substanz, die allein existirt" 61). ]! 'Aan de verhouding, die men zich tusschen God en de wei reld denkt, komt dit terstond en principieel uit. De kerk van Christus liet sinds eeuwen tegen elk openbaar of kryptoPantheïsme haar slagboom vallen, door plechtig in den aanhef harer Geloofsartikelen te belijden : „Ik geloof in God den Vader, den Almachtige, Schepper des hemels en der aarde'; en door terecht in de derde eeuw de eerste verzwakking van het • Scheppingsbegrip^ en de eerste poging om de wereld mede-eeuwig te maken, in Origines te treffen met haar ban 62). \ Tusschen God en de wereld ligt de scherpste grenslijn; ] die lijn, met wier wegneming alle overige grenslijnen tot

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen