Christelijke wereldbeschouwing - pagina 69
Rede bij de overdracht van het Rectoraat aan de Vrije Universiteit te Amsterdam
69 het nominalisme
in
monisme, het atomisme
in pantheïsme,
de
anarchie in despotisme, de volkssouvereiniteit in staatsalmacht,
de vrijheid in den dwang der meerderheid om.
begreep
zijn
tijd,
als hij
En Karl Mai-x
verband ontdekte tusschen weten-
schap en maatschappij, en daarom een verbond wilde sluiten tusschen de denkenden en de lijdenden.
Als er geen andere
factoren in natuur en geschiedenis werken, dan
houdt,
wereldbeschouwing rekening
of de energetische
atomistische
dan
eene maatschappij, als
is
nog het eenige
ideaal.
waarmede de
Marx
zich die droomt,
Met de moderne wetenschap
staat in-
derdaad het socialisme in genetisch verband.
Maar
er
zijn
nog andere factoren dan atomen mét hunne
mechanisch-chemische
de practijk worden
theorie, in
geen oordeel mogelijk
en wetten
krachten
zijn,
zij
als
;
en zoo niet
in
door allen erkend. Er zou
we
niet
bewust
of
onbewust
geloofden aan de realiteit van logische, ethische en aestheti-
5che normen. b.v. al zeer
In het stelsel van
Marx en Engels
duidelijk aan het licht.
treedt dit
Volgens de theorie
zijn
ideeën van recht en politiek, van godsdienst en zedelijk-
alle
heid,
van wetenschap en kunst product van de oeconomische
ontwikkeling.
Het
zijn bepaalt het bewustzijn.
Zooals
Marx
het uitdrukte in de voorrede voor zijne Kritik der politischen
Oekonomie
:
„es ist nicht das Bewustsein des Menschen, das
sondern umgekehrt ihr gesellschaftliches Sein, das
ihr
Sein,
ihr
Bewustsein
ook
ideëele motieven, zooals liefde en haat, rechtsbesef en eer-
bestimmt."
Maar Engels erkende
later,
dat
zucht invloed oefenen op de handelingen der personen en den
gang der gebeurtenissen. Wel dat
in
is
waar handhaafde
laatste instantie de oeconomische factoren
hij daarbij,
den door-
slag geven en de geschiedenis doen verloopen als een natuurproces.
Maar desniettemin legde
hij
met Marx en leggen
al
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van donderdag 20 oktober 1904
Rectorale redes | 104 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van donderdag 20 oktober 1904
Rectorale redes | 104 Pagina's