Innerlijk beleven en kennen in de structuur der opvoeding - pagina 34

30

in het algemeen, dat ik heb tengevolge van het in aanraking komen met een bepaald object. Daarbij komt nog iets. Zoozeer kan onze kennende functie vrij zijn van de innerlijke beleving, dat ik mij een object of een situatie kan denken, zonder dat ik daarbij een aanschouwelijke voorstelling, hetzij geheel hetzij ten deele, heb. ~^^) Men kan den zin van een zin verstaan vóór men zich den geheelen inhoud van den zin heeft voorgesteld. Men weet, dat een woord naar zijn gedachtegehalte ons bekend is (denk aan het z.g. aanklinken van de bekendheidskwaliteit) ; het is mogelijk, dat men bij het hooren van een bepaald woord weet in welke richting zijn zin ligt, en dat ons onmiddellijk een begrip van logisch hoogere orde als remplagant van het oorspronkelijk gehoorde woord in de gedachte is, zonder dat wij bewust bepaalde voorstellingen gehad hebben of hebben. '^^'^) Met een woord meenen wij dikwijls meer dan wij ons aanschouwelijk voor oogen stellen. ^*'^) Dit alles behoeft allerminst te berusten op een zekere innerlijke beleving; kan er ook niet steeds op berusten. Dit kennen langs dezen weg, bij welke de innerlijke beleving, voor zoo ver wij kunnen nagaan, geen rol speelt, komt nu ook bij kinderen voor. 2"^) En reeds op grond van deze typische structuur in de kenakte is de stelling, dat de innerlijke beleving grondslag is voor het kennen, onhoudbaar. Maar ook in theoretischen zin en ten principieele hebben wij bezwaar tegen de psychologie, die de „Erlebnis"-theorie vertegenwoordigt. Zooals het idealisme in het algemeen de grens tusschen gedachte en voorstelling uitwischt, -''*') zoo vereenzelvigt de „Erlebnis"-theorie het object en mijn subjectieve emotioneele beleving. De Diltheyaansche school onderscheidt niet voldoende tusschen de voorstelling van het ding, dat ik ken, en de belevingen, die dit ding mij geeft. Als er een ding is dat kachel heet, dan kan die kachel mij b.v. een beleving van warmte geven. Maar de voorstelling kachel, die ik in mijn bewustzijn heb, geeft mij geen warmte en heeft de eigenschap van het warm-zijn niet. De objecten buiten mij zijn dan ook anders dan de voorstellingen in mijn geest. '^^'^) Maar dit beteekent niet, dat ik door deze voorstellingen de objecten niet kan kennen. In de voorstelling zelve zit een element, dat direct naar de werkelijkheid terugwijst. Als voorstelling sluit zij het wezenlijke kenmerk in, zoodat ze die werkelijkheid ideëel representeert. Mijn voorstellingswereld is dus niet de ware wereld, maar is slechts een beeld daarvan in mijn geest. ^^^) De werkelijkheid is dus niet die in mijn geest, maar die buiten mij. Zij is in de voorstelling ideëel gegeven. O m tot kennis der dingen te komen moet ik echter met mijn voorstellingsleven

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen