DE BEWEGING DER ..JONGEREN”. *)

II.

De eeipste taak, dis we oas gestietd hebbiefai, iis dus: Ide bewieiginigi der „jongerein" gescihiiedkuiadiig te belichten, niet, in, Idiiieii zia dat wij'vertelleawater gebeuld is i'ni den kringi dier „jongeiren", nxaardatwij' trachteïi te vierldajien, waarosmi „het" komea moiest.

Wij willea het ideiaal en d'e actie der „jonigerea" begrijpelijk mlakleiii uit dien. j, nieuW'en üjS.".

Dit is het uiiigiajagispuKt, — ik zfeg nielt van elke ïeformlatie, wamt & \ is een plictó iol reformatie> die schuilt ijn Kët dhristelijik begiösel zelf, in de wet van jdlen groiei, flie geldit voor al het dooil G-oid göschapen leven (gelijk Dr. Hep'p in zijn artikelenreeks heeft uiteehgeziet), m: aar dit iis het 'uitgamglspunt van de! bij'zonderie reformatie, waarvan wijthans, voiOiT (een groot dieel door oorzaken buiten het kerkelijk erf gedrongen, de aanschouwers leli orgatoen zijn.

Om het in jden tihanis ondteir ons (dank zij' Dr, iKuyp^) zroo bèfeniden .uitdrukkingsvorm: Jje zeggen: het gaat gml d-eöl kijik op heit verband tusschm „getateene g|ratiö" en „particnlieïie genade."

Gij wieet, gettleformieerde tez^er, diat de bijzonder© genade eien eigen terrein schiep in die schepping tegeno'Viar de verontgoiddelijkte gchepping, maain ook, dat Crold mlet dez'e nieuwe ctieatie wil inwerken op ide ont-natuuïide natuur en daarom' tti^s-* sohen d, ie heiden een contact weeift van wisselweirL binjg, zóódait heit terreiri. ider bijzondere genade höt buiten haar sfeiar liggenid gebied verlicht en veïovert, - ein pmigielkeerd „de wereld" (zoo mag ik hejt telrrein dieu gemeene gratie noiemien) aan „de Klerk" (dat is da piaï^tiouliere genade) door den antihesielstrijd haar roieipin, g voorschrijft en teviens door Jiaar Bublietaiie haschavinjg aan 'de kerk mienigmaal het wapënlmateriaal tot dien ^trijid aajnbieidt

Dit is da verbazingwelkkend© sdhoonheid englorilei vata. het proidsbestuur, dit is Ide duizelingwekkende idiept© idös rijikjdolmis bieide ider wijsheid en dier kennis Gioids'.

Maar al is zie onpeilbaar, deze wij'sheid, ze is, ook voor ons, reidelijk, want Grods bestuur wortelt in de centrale eenheid, die gen aid© heet'. Betzij' z'e gemleien© gj-atie of particulier© genade heet, 0© is vaDiatie vaJn 'd© éénie deugd der gelaaide.

Als voorbeeld ter toelichting kiezen we hetgjooto tijdperk der he(rvorm'in, g in de iöde eeuw, waarnaar wij oiok miogien, teruggrijpien, waarop wij bouwlen.

De gelijkenis tusischen het torn en Ijians is treffehid, het iaizic[h.t in deze gelijkenis is' leerzaam.

Wanneer jk dö zaak idiföper wilde ophalen, zou ik terug kunn-ein gaan tot den tijld, toen het dhristendom' 'zich het eeirst baajn brak in die wereld en kunnen aantoonen, dat toien reeds de wisselwerking bestond tuisisdhen cultuur en kerk, maar ik wil liever, wijl dit .geischiedkulnidig beeld meer tot om spreekt en d© overeenstetoming miet onzen tijd frapplanter is, mij' beplalen tot het tijdperk der grooitie Hervorminig.

Ziet, hoe dnildelijk zidh [hier een groote beschatvingsbeweg[in!g in de geischiedenis afteekent, ^iie bijiia gehjktijdigi met de godsdienstige herleving ontstaat ^en, zooiwel als'tootend als aantrekkend, op haar invloed oefent.

Deze gieweldigje cultuurbev/eging', die den naamrena is san ce (van het woond: wedergeboorte) dl-aagt, is in 'de 15de eew^ beg^onhen en bloeit in denzelfden tijld wanneer Luther en Calvijn staan opi het hoogtepuint van Kuin feacihit.

Kan idiez© gielijktijidelijkheid toeval zijn?

In wezen waJren deze twee bruisende s'troomingen volstrekt onlderscheiden. De renaissance was puur wereldsch, hnlmianistisch, dat ig zoekend de verheerlijikinjg van dein m^ensch. En de reformatie was in oorsproing en doel waarachtig goldsdienstig, strevend naar 'de eer© , van Crod,

Maar al is het genie oick ^^-M'en grootsten geschieösiclü-ijver, onniiachtig*iMiitt#6^te-ig' öe weefsels van ^anrakinig en Ide feferen van invloed te bepalen, toch is de wisselwerking van 'deze twee païallellisjtiische gebeurtenissen onniisfcenbaar geweest.

Hoe kon het anders?

Wat Idieeld 'de üenaissanoe, wat bracht zte ?

'In ide eerste plaats schiepi ze', voor dien tijd, het type van, dien niohdernen m'ensch, stellende in plaats van dei ftoor, Au; gustinus ingeluide e'n in de middelaeuweta, doorgevoerde, verheerlijking van den „staat Gods" (civitas De'i), de heerlijkheid van het miaatschappelijk leven, in, plaaits van - de vereering van Christuis en de henligien, die waardeering van het.geniei. Wijlsheid en weténscihjap verdrongen vrootoheid en heüigihieiid.

'Door de triomfen der wetenschap' was „d© wereld" verainideind, hoe zou dan de miensch en ajn levensbiaschonwinig dezelfde blijVen?

'De wereld V'erahid'eirid? Zeker, Columbus voegde 'Cen hbele nieuwe were'ld toe' aan ide oude. Vasco dat Gamja zeilde om 'de ZiuiÜpunt van Afrika, Magellan idefeid eenizelMen toer 'om' het zuiden van Amerika (15120) en Francis Drakl© trok met zijln schip een cirkel rondom! ld© Ihieele aardie.

Het gezichtsveld verwijidde zich voor de menschlheid, de ontdelkkinigen van nieuwe gebieden opienden gelegenheden tot nieuwe 'O'verwinninjgien der op^ blaeiemide bieschavinig. <

De uitvinJdingen y: an 'd© boekdWkkunst, het kompais, den verrekijlkjer, den mikrosfcoopi, de lagarithmten, ide analytische geom'etrie, deden voor dien tijfd in C'ultuuïwaarde niet onder vo'or die technisciha wonderen, w, aarmlae onze eeuw Öe miensohheid' heeft viörrast.

En wat in ^e geelstesgesteldheid der menschen jzeker niet minider grondige wij'ziiging gebracht heeft idan eenige wetenschappielijk© gebeurtenis in O'nze idajgen, is de grootscha ontdekking van EopemikuS; , |dat niet de aa!nde, miaar de zon het middelpunt is van onze Z'onnewieireld, een .ontdekking, later in b'eteökenis uitgebreid door de nieuwe leer van Galileï 'aangaande dja „onmietelijkheid" van het hieelal.

Tengevolge van ideze gewijï; iglde voorstelling |tien opzichte van ld© plaats ider aarde in het heelal, voltrok zidh een revolutie in de wereldbeschouwing ider menschen, welke niemand in dezen tijd nadenken kan.

Evenzeer ontbreekt ons het fantastisch vermogen precies in ta leven in id© geestesgelsteldhe'id, jdie te'ngevo'lge der geschieldkunidige studiën ontstond.

Men heeft de ren-aissance genoemld de herschept. ping de|r oude Griiötech-Romieinsche beschaving. Ten ideële is, ze idat. De hemieuwtde studie van Aristoteles' wijisbegeerbe baande 'den we'g voor ^eta naturalistische wereldopvatting, (d.!. de leer, di© Gold uit Ida natuur uitsluit) en de bestudeering van Platoi leididè tot een pantheisitisc'he vergpddelijlking jd'er natuur. Maar deze uit bet verleden herboiren wijlsbegeiert© kreeg een geheel nieuw aanzdjö: voor de nieuw© eeuw, niet alleen omidat ze in harie gevo'lgtreikkingen stoutmoediger en öO'nsequenter was, maar O'ofc omjdat de theorie praktijk werd in het leven.

De beruchte Mcolo Madhiavelli past© de natuurfilosofie toe in d'e politiek en profeteerde de vergoddelijki-ng van Iden staat en de pverbO'digheidl der kerk.

Vergelijkt mein, de geestesstroomingpn in de eieuw 'der reformatie iniet d© ons ontro'erenide en ontrustende geestelijke verschijnselen in 'd'e'ze ieieuw, dan ötaat men verbaasd 'omer dl© gelijkenis' van het we^ reldbeeld, 'Ziende hoe er toch in bieginsel weinig wiei'kelijk nieuws is odder de zon.

Tengevolge Van d© platonische studiën voelde de menschiheid: }iet natuurlijke meer Meligieus, men zoeht (den weg tot 'Gojd in d© na tuur, en in plaats vain de bijbelsch© wonlderen oefenden de geheim'em der theoB'Ophia en roiagie (tooverkunst) hare bekoirinjgen uit op het mirakelidoxstig© menschenhaït.,

Giordano Brunoi, .'d© msest modern'© 'denker in dien tijld, veifelaardie )de natuuï ie zijn het ©enige rijk Gods pat is id© leer van het monisme: da al-eenheid ider schepping), en leerde, dat 'd© gieschiejdeniB niets, anders is dan de zelfontwiltkeling Gods van het onbewuste tot het bewuste.

Is het niet, of g© Hegel hoort?

Tracht u voor ta stellen jiie nieuwe cultuurwereld, waartegen .die mannen de^r i^efo'rmatie werden in het ptrijidpe'rk geroepten, tracht u in te denken wat taak zij dee© igeieS'teshelden stelde 'en wat invloed zij' lO'p hun e'igen zieleleven uitO'efende.

Het is natuurlijk een heel afzonderlijk vraagstuk, aaii W'clks behandeling wij' ons niet willen wagen, in hoeverre d'e ontwikkeling dezer cultuur heeft ingjetw.©rkt O'p den gang Ider Jaerkelijfce reformatie, maair reeds een 0'ppervla: kkige beschoiU, wing van dit tijidperk is genoeg'zaami pm ons te idoen zien, dat bijl name het cialvinisme m'et zijh dem.Oicratische bedoelingen en naar all© gebied van het leven zichi uitstreikkende tenidenaen, juist in deze niexiwe wereld m'Ogelijfc - was. Inz'onlderheid d© schitberen; d|ei calvinistische beschaving in het Nederland der 17ide eeuw kam cns hier ten voiorbeeld. dienen.

Voor ons do'ei is genoeg; te weten, dat er nietlj alleen een antüh'esei, maar o-ok ee|n, krachtens Go!d^ gemeene gratie, Jevenid verband geweest is tuisschen renaisisamce en reformatie', len 'dat het ook '©en taak is van iader, die zich tot medewerkinjg aan treformati© gero'epen voelt, mtet dit verbanid re^kening te horalden.

Met - atojder© woiondfen: de jgeschiedenis ni'oet "ons tot leerschool zijn.

Alshu gekomien tot 'onzen tijld, beginnen wij^ toaet het beeld der nieuw© .beschlajving, — of wüt gtel het ruimere W'Oiord: cultuur, —• pns Id'aidelijk voor den geest te 'stellen.

Wij ni.og.e|n ons daarbij' beidienen van de prachtig ori-enteerende rectorale red© door Dr. Bavinok ia 1911 gehoiulde'n; („Moidernisme en Orthodoxie." VoioH zoover ik weet, is door nienianld zoo breeid en tevens zoo magistraal sani'envattenid id© nieiuw© cultuur, de ve'randerd© wereM|, i in haar beteekenis vo'or het c|hristendotoi gesohildeld als door deizen historieikenner.

W.aituurlijk is in d© negien jaren, die sinds het uitspreken-dezer red© verliepten, ondep invloed van oorlog 'en revolutie, het we'reldbeeld weer gewij'zigdy en heeft d© cultuur, zoowel in haar ontwikkeling' als 'Ontaaridinjg', een paar geweldige gtappen yerldielr! gedaan, maaJc wat Dr. Biavlnck in enkele bladzijden W'cergeeft is toioh no'g eoht het .beeld vajn de wonderbare moidemne wereld, .waarin Gqd ons ©en plaats' en roeping heeft gpgeven.

B. W.

*) Er heeft ops een klacht bereikt, dat ons blad door het gebruik vaa vreemde woorden voor sommige lezers ten deele niet goed verstaanbaar is. Wij willen op die klacht letten, en moeilij'ke uitdrukkingen zooveel mogelijk vermijden, of anders vertalen. Men bedenke echter, dat vele vreemde uitdrukkingen als: actie, antithese, sfeer, cultuur, orgaan, intellectueel, onder ops burgerrecht hebben Igekregen. Wij mogen niet teveel rekening houden met menschen, die dergelijke uitdrukkingen niet verstaan, anders zou het peil van onS blad dalen. Hoewel wiji gaai: ne ook de minder ontwikkelden willen bereiken, en een blad voor heel het volt willen zijn, mogen wij in verband met den opzet en het dool van „De Reformatie" niet teveel afdalen. Wij' inogen eenige inspanning van onze lezers vragen. De vrucht zal er te beter om zijn. Ik heb een boeren-'knecht gekend, die een Kramer's Woordentolk kocht, om „De

Heraut" te kunnen lezen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen