„Sören Kierkegaard”, door G. J. A. Jonker.

BOEKBESPREKING.

In de Reeks: Groote Denkers. Baarn, Hollandia-drukkelrij, 1920.

Wie de constellatie der geesten in ons land . 'wü kennen, kan aan Kierkegaard niet voorbij gaan.

De intdoed, welke de? e Deensche denker op vele religieuze — ook orthodoxe — menschen te onzent oefent, is niet gering.

Er bestaat ook biereen „Kierk e gaard-gemeente".

Zij heeft geen plaats vam samenkomst, ' geen organisatie. Iemand, die het overal „zocht", kan op zekeren Zondag niet zeggen: „ik ga vanmorgen eens naar de „Kierkegaard - gemeente". Want hij zal die niet •vdnden.

Toch is ze er en wel in de velen, die doop den geest van Kierkegaard .zijn gedrenkt.

En deze staan weer op allerlei wijs in nauw contact met leden onzer Kerken.

Ook onder ons worden weleens uitingen vernomen, die haar Kierkegaalrdschen oorsprong niet verloochenen.

Kierkegaard liep eens doioir Kopenhagen en werd bespot, omdat zijn eene broekspijp langer was dan zijn andere. Hij ergerde zich over die belangstelling. Maai hij toekende in zijn dagboek aan: „mogelijk zal een trompettend nageslacht zich ongeveer even ezelachtig bezighouden met mijn ideeën en geschriften".

Nu, aan belangstelling ontbreekt het Kierkegaard op dit oogenblik niet.

ge­ Er wordt heel wat K ielrkegaard-conrecüe dragen.

En — waarom Ihet verzwegen? — hier of daal vertoont een enkele .Gereformeerde intellectueel er zich' ook wel mee.

Maar.... hij merkt' het zelf niet op', dat de eene pijp van zijn pantalon langer is dan de andere.

In elk geval mag een blad als het onze met het oog op de geestelijke stroomlngen, die ook langs onze kerkelijke oevers schuren, een man. als Kierkegaard "niet negeeren.

Hij slaat dan ook al op de lij'st van onder^verpen, al zal hei. misschien nog een poosje duren eer hij aan de beurt komt.

Dit cm te bewijzen, dat onze belangstelling niet te opdringerig — of gelijk Kierkegaard zélf hot zou uitdrukken — niet te „ezelachtig" is.

Kan intusschen het hier aangekondigde boek van Dr Jonker geen dienst doen om u den gedachtenkring van Kierkegaard binnen te leiden?

De schrijver protesteert er tegen. Hij noemt dit „opt een miniatuurblaadje Kierkegaard presenteeren". Hij haalt met instemming aan de Woorden van Hacker: , , Zoo iemand in ernst •wilde beproeven de gedachtea van Kierkegaard weer te geven, zou hij zich, naarmate overleg en concentratie hem meer licht schonken, schrede voor gohrede gedwongen voelen zin voor zin del oorspronkelijke geschriften te herhalen m.a. W. hij zou zich gedwongen voelen den belangstelienden/ toehoorder de boeken van Ki eïkeg aard in de hand te geven en te zeggen: neem en lees".

Hiervan is wel iets aan-

Meer echter ben ik het met O e s t efr eich eens, als hvj in Ueberweg's Handboek schrijft, dat men om Kierkegaard's beteekenis te leeTen kennen, men: zijn geschriften aan nauwkeurige schifting mo'jt ondeJ? werpen. De diepste gedachten vindt men niet zelden daar, ' waar men ze nooit had verwacht. Daarom vordert hel lezen van Kierkegaard een meer dan matige inspanning.

En Jonker bedankt er vooir die inspanning te verlichten. Hij zegt zelf: „De lezer wil immers in een paar bladzijden te weten komen, wat hij aan den man heeft. Eerlijkheidshalve sta de veridaring voorop, dat ik volstrekt geen plan heb hem dit duidelijk te maken. Integendeel, mijn doel zal bereikt zijn, wan-; neer bij na lezing dezer brochure niet weet, wat hiji aan hem heeft. Op die manier zal hij misschien dichter bij, in hel andere geval stellig en zeker verder van Kierkegaard af zij'n gekomen. Zijn tioeping ligt volgens zijn eigen zeggen hierin, dat hij de dingen moeilijk maakt. Zoo behO'Ort een inleiding op hem een inleiding op moeilijkheden te zijn, en zal zich hai'en naam waardig maken in zoover zij voor de, moeilijkheid , , Kierke dg aar d" het oog opent".

Dat klinkt voor een lezer; die zoo gaa|me iets meet Tan K i e r k 6 g a ai r d weten wil, niet bepaald aaiii loldcelijk.

Hij bereidt er zicli op voor, dat Dr Jonker zal doen als die spreker, die zou handelen oTer „den donkeren achtergrond van het zijnde" en het zijn gehoor zóó donker maakte, dat 'het grootste deel in Morpheus' armen lag.

Maar ik ka.n u verzekeren, dat het met dit geschriüB meevalt. .

Men krijgt hier toch wel Kieirkegaard in trilbeeld.

Een diepen indruk van den wijsgeer geeft de brochure u niet. Maar zeer stellig een interessanten indruk. En zij sterkt u zeer ia het vermoeden, dat g^ in hem met een buitengewoon man te doen hebt. Ook wordt het er u we! eenigszins duidelijk uit, waaiöom Kierkegaard zooveel a, antrekking heeft voor menigeen in onze dagen.

Jonker zegt van onzen tijd — en ik vind dat ©rg overdteven en eenzijidig — dat bij' in het objectieve „stikt".

Wie erover denken als Wj', vinden in Kieifkegaailrd ©an hunner profeten.

Want de grondslag vain Kierkegaaïd's lerensbescho'uwing — van een wereldbeschouwing kan men bij hem schier niet spreken — is subjectivistisch en individualistisch.

„De subjectiviteit is de waarheiC'; is Kierkegaard's geliefd thema; . jll^^j.

De „Enkele", dat is zijn held. - !

Valt hei niet mee Kierkegaard's denkbeelden ta systomatiseeren, van Dr - Jonker moogt ge dit in het geheel niet verwachten.

Daarvoor is hij te veel Kierkegaardiaan.

Soms ook verdediger , , door dik en dooir dun".'

Jonker erkent, dat Kierkegaard eenzijdig is. Maar hij neemt dat in bescherming. „Hij moet ©n wil het zijn", zoo schrijft (hij.

Bladzijden, die Kierkegaard beter ongeschreven had kunnen laten, vergelijkt Jonker .met een preek tegen de lichtzinnigheid, wel te verstaan een preek van dien aard, dat ook de lichtzinnigen er met graagte naar luislertn, om straks met schrik te ontdekken, - dat zij in listigheid gevangen zijn, gearresteerd met de boeien van waiihoiopi en vertwijfeling.

Eigenaardig dient ook genoemd de verklaliing, welke Jonker hier debiteert aangaande Kierkegaard's houding tegenover het Ciiristendom. Jonker ziet in Kierkegaard een vromen bedrieger en dan niet in afstoolelijken. maar in aantrekkelijken zin. „Zoo overwint Kierkegaard het wufte Christendom niet door de verbluffende verzekering, dat hij en hg alleen het Ware Christendom in pacht heeft. Hij zegt geenszins: ik ben een Christen en gij zijt geen Christen." Integendeel, hij zegl: „gij zijt een Christen en ik ben het niet".

•Of daarmee Kierkegaard's bewering', dat er in onze dagen van het Christendom niets is overgebleven' voldoende is verklaard?

Ik waag het te betwijfelen.

Of liever, ik ontken het ten stelligste.

Natuurlijk is deze brochure onderhoudend geschreven.

Daar\'oor is zij uit de pen van Jomker gevloeid.

Het paradoxale is mede een trek, die Jonker met Kierkegaard gemeen heeft. Alleen heeft het bij Jonker niet dat bizarre.

Ieder, die van Kierkegaard kennis: wil nemen, zal goed doen ook Jonker te raadplegen.

Slechts boude men er rekening mee, dat hij tegenover Kierkegaard vrij .critiek-loo|s staat.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen