Historische Schetsen.

Ofschoon de roman van het probleem de literatuurvorm is van dezen tijd en bij voorkeur in wat zich aandient als lectuur de vraagstukken van het moderne leven worden behandeld, blijft toch ook de teekening der verhoudingen van vroeger tijd, de historische schets dus, belangstelling vinden. Een weliswaar kleine, maar zeer productieve groep van Schrijfsters en Schrijvers geeft boeken van historischen inhoud, die over 't algemeen verblijdende waardeering oogsten. • '

Het woord historisch heeft daarbij echter èen ^ eigen gevoelswaarde, die onmiddellijk verband houdt met het karakter der moderne literatuur, 't Houdt in een cultureel en psychologisch beschouwen en ontleden, van verhoudingen en menschen 'uit vroegere perioden, 'het beteekent zooveel als: menschelijkheid onder de omstandigheden van andere tijden. Waai.! de moderne literatuur .-^ ik her'••ïpSWS^^-ïïl: ' inner nog eens weer aan het woord van Dr Bitter-^ „bij den mensch (begint), om uit den MenscU ^j menschen te begrijpen", daar past 'dit historische dat een tijd wil doen verstaan door den menscli van dien tijd te beschouwen, precies in het kader der nieuwere opvatting. Een modem boek van historischen inhoud - is daarom ook van een geheel ander slag, dan b.v. een historische roman van Van Lennep of Oltmans. In zulk een roman kwam alles aan op de actie, op het gebeiiren, op dj intrigue van het verhaal, 't ging om feiten, die in het verleden gebeurd waren en waarbij de menschen hun rol speelden. De nieuwere histo-: rische schets, juist andersom, zet de menschen op den voorgrond en heeft alleen aandacht voot de feiten inzooverre die van belang-zijn om denken en doen van die menschen te begrijpen. De ontwikkeling van het individueele leven in en onder de omstandigheden van den tijd is hoofdzaak, het algemeene gebeuren is decoratief, dat aan die ontwikkelingsanalyse relief geeft.

Bij herhaling hebben we dezen vorm van historisch verhaal gezien in de bespreking van 'de verschillende geschriften der gezusters JJ.._ E., ; , èn Ignatia Lubeley. En we hebben weer een h'eel' duidelijke proeve in de kortelings verschenen novelle der eerstgenoemde „Mes dam es" i).

Deze mesdames zijn de dochters van den Franschen koning Lodewijk XV: madame Adelaide en madame Victoire. Zij hebben de overdaad gekend van bet verkwistende leven aan het hof van Versailles, ze hebben de dreiging gezien van het aaiv donkerend revolutionair geweld en over hen is gekomen de zondvloed, 'de „deluge", die aan alles wat vorstelijk was en hoog van geboorte een jammerlijken ondergang heeft gebracht. En — daar heeft men nu precies de historische schets van dezen tijd — nu staan in dit boekje de heide prinsessen op elke bladzijde voor ons als de droeve slachtoffers van het woeste revolutiegcweld, dat we over en rondom haar zien woeden in al zijn vei'schrikking. Niet dat gebeuren zelf wordt verhaald, 't Wordt telkens slechts in een enkelen zin aangegeven. Maar goteekend wordt het leven en lijden der vrouwen dóór dat gebeuren, van het oogenblik af dat ze haar zomerpaleis Bellevne bij Meerdon verlaten, vluchtend voor de vijandschap der Nationale Vergadering, tot ze, uitgeput en verarmd, na vele jaren van zwerven en telkens weer opgejaagd worden uit angstig-gezochte schuilplaatsen, te Triest ©en stil einde vinden. En altijd weer valt het volle licht op haar zielsgesteldheid, op haar fierheid onder het lijden der onschuld, haar gelatenheid onder een gansch leven van zorg en moeite.

Met de fijnheid, die het werk van L. E. eigen is, wordt dit alles ontvouwd en in de teekening van het lot der prinsessen krijgen we een klaar beeld van den jammer der duizenden, die. als zij, door hun rang en geboorte d'e schuld hadden te dragen van hun geslachten, d.i. we zien de menschen in den Mensch. En als altijd 'leest rnen dit mooie boekje van-L. E. met klimmende belangstelling.

In gelijk formaat — een uiterlijk dat goed harmonieert met het karakter van den inhoud - gal de Uitgeefster een tweede historische schets van L. E.: „In de Genieraliteitslanden", herdruk van de novelle, die in 'den bundel „Levensbeelden" (van 1915) werd gepubliceerd. Wanneer we - hieruit mogen afleiden, dat het de bedoeling is het werk van deze Schrijfster en haar zuster, Ignatia lAibeley, meer bekendheid te geven door uitgaven in klein bestek, valt dat voornemen alleszins te loven. Want dan bezitten we eerlang een pracht-serie goedkoope boekjes van smaak en distinctie.

„In de Generaliteitslanden" heeft nog minder handeling dan „Mesdames". 't Is alleen maar, wat de titel van den oorspronkelijken bundel voortreffelijk uitdrukte: levensbeeld.'Llevensbeeld van Mejuffrouw FrauQosa Caestecker, dochter van den machtigen heer Drost van het plaatsje Deurne in het Brabantsche. 't Gaat in deze schets om. de analyse van het eentonige, lichtlooze leven van het meisje-van-stand uit de vroege achttiende-eeuwsche jaren ergens in de wijde wereld der achterlijke Peellanden.

Er gebeurf niets, dat in dat jonge hart eenige

spanning brengt: zelfs het huwelijksaanzoek, dat ze krijgt en aanvaardt van 'den dominé is vanzelfsprekend, omdat hij de gansch eenige is, die eenigermate haar partij wezen kan en iedereen er sind's lang op rekent.

Maar voor deze Schrijfster is zulk een materie lijk genoeg: uit het onbelangrijke en alledaagsche, het week in week uit eenvormige, schept ze een sprekend beeld van het sleurleven, dat voor die omgeving en dien tijd typeerend is. En weer tee-Icent ze de menschen in den Mensch, want zooals deze Fran? osa waren er honderden, begeerend als zij naar eenigen inhoud in hun bestaan van deftigejiiörouw-in-een-verloren-hoekje.

Iemand, die pas lezen gaat zoo hem een boek wordt gegeven als „Van het Westelijk front geen nieuws", moet deze schets laten hggen: ze zal hem vervelen. Maar wie houdt van literaire broderie, wie het fijne kantwerk van rustig geweven zinnen op prijs weet te stellen, die moet het boekje lezen en zal er in genieten.

Naast deze beide historische schetsen van cultnreelen en psychologisch beschouwenden aard is nog een derde, soortgelijke bundel verschenen, bij dezelfde Uitgeefster, „Meinschen en Tijden" door Everara E. Gewin. Reeds de titel zegt het, dat we hier te doen hebben met historiebesclnijving van het boven aangegeven genre. In de menschen wordt ook hier de tijd geteekend en dan gaat het om wat die menschen beweegt.

Vier opstellen zijn hier samengevoegd, 't Eerste ovei-de „Lotgevallen van een Hagenaar uit de Zeventiende Eeuw" vertelt van den omslag en liel bezwaarlijke van het reizen in dien. tijd, zelfs het reizen in hoog-ambtelijke statie. Het tweede geeft, op grond van brieven, d'e teekening van „Bildcrdijk en zijn geliefde in Duitschland" en is een merkwaardige en zeer interessante bijdrage tot de Bilderdijkiana. In „Een jong Reveilprediker uit den Restauratietijd" wordt geschilderd de bekende Merle dAubigné in zijn verhouding tot den tijd en tot de opvattingen van de kringen, waarin hij gezien en geëerd was. En eindelijk brengt de vierde schets „Uit het leven eener „Schone Seele"" in het beeld van Ehsa von der Recke de ontleding van het zieleleven der hoogstaande vrouw uit de periode der romantiek.

Ofschoon, verscheiden van inhoud zijn al deze schetsen in één toon gehouden: dien der rustige beschouwing. En juist dat maakt ze alle zoo fijn. ïen ziet de menschen zelf, zooals ze denken, zooals ze worden gevormd door verhoudingen en omstandigheden, en zooals ze reageeren, krachtens aard en aanleg, op de dingen rondom hen. En in die menschen en hun doen leert men "weer hun tijd verstaan.

Daarbij kan men ook hier weer genieten van den stij], die deze wijze van historiebeschrijving kenmerkt: verhalend en ontledend tegelijk, sober en toch telkens door lichtsprankeling verra, ssend, welverzorgd zonder eenig spoor van gemaniereerdeid.

Alzoo vormt deze bundel een voortreffelijke pendant van de beide eerstgenoemde boekjes en, met deze, een belangrijke aanwinst tot een literatuurgem'c, dat terzijde staat van de drukke heirbaan der moderne kunst, maar zeker van niet minder lieteckenis is dan veel, 'dat er in koortsige activiteit aan voorbijjaagt.

C. T.

1) N.V. G. J. A. Ruys’ U. M., Zeist

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen