De Keerzijde.

I.

Alvorens een penning te aanvaarden, is het gewenscht, ook de keerzijde te bezien. Zoo doen we ook met den roep om vrijheid in onderwijs en opvoeding.

Eenerzijds heeft deze leus veel goeds.

Gods legt in ieder kind gaven ©n krachten, die niet door dwang mogen worden verstikt of vervormd.

De doode natuur kent geen vrijheid. Ze is aan de natuurwetten gebonden. In haar verloojit het gebeuren overeenkomstig natuurnoodwendigheid. Ze is volkomen passief.

De mensch is echter een redelijk wezen. Bij hem is overleg omtrent den weg, dien hij zal kiezen. Hij is een zedelijk wezen en zoo Is er keuze tusschen goed en kwaad, tusschen al of niet doen. Natuurnoodwendigheid, buiten overleg en keuze om, bestaat voor hem niet. Slavernij, zegt Ds Tazelaar in de Christelijke Encyclopaedi© terecht, is een onrecht en een vloek. Vrijheid is 'smenschen hoogste en dierbaarste goed. Noodzakelijk voor het leven, als de lucht voor de longen. Een stuk van de edelste geestkracht ©n vólkskraclit.

Vrijheid beteekent, in Goddelijk verband, onafhankelijkheid, autonomie, zelfstandigheid in zijn doen en laten. Vrijheid is: in zijn handelen onafhankelijk te zijn van krachten buiten ons gelegen, die het zouden kunnen verhinderen. Vrijheid, innerlijke vrijheid is: de r©delijk-zedelijke zelfbepaling, de onafhankelijkheid van ons willen en handelen van oogenblikkelijk© opwellingen en prikkels, de geschiktheid om rustig overleg te plegen en ©en k©uze t© doen, zich in heel het leven te laten leiden door de eigen persoonlijkheid, het eigen karakter.

Vrijheid eindelijk is: in al zijn leden doordrongen te zijn van de voor ons^gegeven Goddelijk© ordinantiën, zóó dat het volbrengen er van, het leven er naar, ons vermaak is, bij dag en bij nacht. Het hoogste inzicht valt dan met het hoogste willen saam.

Bij intuïtie verstaat het kind iets van deze alomvattende vrijheid. Hoe zou anders nog kunnen natrillen de weemoed van het vers, als kind vaak met vaag gevoel gezongen:

Vrijheid, zoo te minnen, Die mijn banden slaakt! Vrijheid! die van binnen Mij zoo zalig maakt! Gij, op aard' gezonden In des Menschen Zoon, Gij hebt mij verbonden Aan des Vaders troon.

Telg des Ongezienen, Bron van vreugd' en rust! Gij leert mij te dienen^ Ja, met hartelust, Vrijheid! o al bonden Duizend keet'nen mij. Gij maakt van der zonden Slavendienst mij vrijl ; ; ; '

De echte dichter is wijsgeer en van zijn geest sluimert heel diep in het kind.

Bij al het geroep om vrijheid in onderwijs en opvoeding, verstaat onze moderne tijd van deze vrijheid bedroevenswaard weinig.

Hij begint iets van. dit gebrek te voelen.

De droeve gevolgen van de verkeerde opvatting der vrijheid, van een opvoeding in valsche vrijheid, openen de oogen van menigeen in het kamp der vrijzinnigen.

Prof. Dr Treub waarschuwt voor slapheid in de opvoeding en Prof. Dr J. SchwaJbe (men zie het December-nummer van "Wetensch. Bladen) legt practisch-nuchter aan de hand der statistieken over zelfmoorden en sexueele misdrijven, echtscheidingen, enz. den vinger op een wonde-plek van onze tegenwoordige samenleving.

Geestelijke krankheden acht hij te zija: het toekennen van een overgroote beteekenis aan het sexueele, verheffing van het irrationeele boven het rationeele, overdrijving der individualistische levensopvatting.

Allereerst over de laatste.

Men wenscht rekening te "houden met de individualiteit, en vraagt daarom volledige vrijheid voor ieder om zich te ontwikkelen geheel en enkel naar zijn aard.

Maar de eeredienst van het „persoonlijke", aldus Prof. Schwalbe, kan bij de opvoeding in het algemeen en bij het onderwijs in het bijzonder ook zijn schaduwzijden hebben. Als men zich tracht in te leven in de ziel van het kind, van den jongeling of van de jongedochter, hun motieven poogt te verstaan, kan het gebeuren, dat men de leiding uit handen geeft. De opvoejer meende, op goede gronden weerstand aan het kind te moeten bieden, invloed ten goede te moeten oefenen, maar inlevend in de gesteldheid van het kind, laat hij zijn eigen meening varen en het kind begaan. Feitelijk komt voor het: „zóó wil, 'zóó gelast ik het", van den opvoeder van vroeger, nu 'n de plaats het: „zóó wil, zóó gelast ik het" van het kind.

Het gevolg er van kan zijn: verweekelijking en verwenning. Alle conflicten worden vermeden. Het kind kent ze niet, behoeft zich er niet door heen te worstelen. Maar straks komt de aanraking met de ruwe werkelijkheid. En dan stormen de conflicten op hem los, en geen er van zal zonder schade dan aan hem voorbijgaan.

Een afgevaardigde van den Pruisischen landdag zei bij de behandeling vah de onderwijs-begrooting: „Het is, dunkt mij, hoog tijd, dat in het woordenboek der opvoedkunde het woord gehoorzaamheid weer eens flink vet wordt gedrukt. Wij als liberale partij achten het doel van alle paedagogiek: de opvoeding tot vrije zedelijke personen. Maar aan den ingang tot den weg naar dit doel staat de gehoorzaamheid aan het natuurlijk gezag van ouders en leeraren".

En de minister zelf zei: „de nieuwe paedagogiek moet de dingen niet bij het kind instampen, maar maken, dat zijn geestelijke krachten zich zelfstandig ontwikkelen. Het gevaar voor overdrijvingis hier vrees el ij k groot. De opvoeder vergete nooit, dat paedagogie beteekent: leiding der jeugd, en niet: geleid worden door de jeugd".

Tot zoover voor dit keer Dr Schwalbe.

Een volgende maal hopen we iets van de gevolgen der overdrijving te geven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen