LITERATUUR EN KUNST

Een bekroonde roman.

„Zij was en bleef een vreerade", door Nora K. Smith. — A. W. Bruna & Zoon, Utrecht.

Deze uit het Engelsch vertaalde roman werd bekroond met den prijs van £ 1000, bij een prijs- Traag, uiLgescIireven onder onderwijzend personeel. Nu kan men over de belangrijkheid van een dergelijke onderscheiding van meening verschillen, en vooral nu de deelname aan deze prijsvraag slechts voor een bepaalde categorie van menschen open stond Een feit is echter, dat dit bo«k veel gelezen •wordt. In ons land is, slechts kort nas de eerste, al een tv> 'eede druk verschenen.

En inderdaad, „Zij was en bleef een vreemde" is in vele opzichten een merkwaardig boek. Nora K. Smith heeft ontegenzeggelijk talent. Zij schrijft beeldend, en zegt de dingen raak en vlot. De geschiedenis van Zillah Bowker boeit ons tot het einde, en dat is grootendeels te danken aan het feit dat de schrijfster haar milieu zoo door en door met kennis van zaken beschrijft.

Zach arias Bowker brengt, op een stormachtigen avond, in een groot wollen pak een kind van vier jaar mee. Zijn afgebeulde vrouw Sarah heeft dit zonder meer te aanvaarden, zooals ze alles aanvaai'den moet wat de brute, woeste dronkaard haar aandoet. In het groote, verwaarlooside gezin groeit Zillah op. Van opvoeding is geen sprake. De vrouw en kinderen worden door Zacharias van den morgen tot den avond voortgedreven. Zwoegen en ploeteren is het eenige in het leven van deze menschen. Als een vreemde bloem groeit Zillah op tusschen de gedegenereerde Bowkers, waarvan Joel, de oudste zoon, de beste is.

En nu is de hoofdgedachte van dit verhaal de levenslange strijd van Zillah om zich aan de Bowkers te ontworstelen. Ze trouwt met Joel. Maar ook Joel is niet heelemaal vrij van den Bowiceraard. In haar oudsten zoon moet Zillah tenslotte het karakter van Zach nog weervinden.

Zach is de belichaming van al het kwaad, dat Zillah in haar leven treft. Door zijn schuld verliest ze liaar man Joel. En toch blijft ze den weerzinwekkenden woesteling verzorgen tot zijn dood. Ze doet dit niet uit liefde, en ook niet uit plicht. En dat is juist het merkwaardige van dit boek. Zillah voelt het als een onontkoombaar noodlot: ik kom nooit van de Bowker's af.

Na den dood van Zach, als Zillah zelf al een oude vrouw wordt, vlamt haar weerzin tegen wat zij het besmette bloed noemt in een laatsten aanval geweldig op. Ze sleurt alle bezittingen van den ouden man naar het erf. Zijn stok, zijn kleeren en beddegoed, zelfs het kussen waarop hij gezeten heeft. Ze maakt er een stapel van en steekt het in brand.

Deze laatste scène wordt ons zeer Suggestief beschreven. Door de regels heen trilt die grimmige voldoening van een eindelijke vrijmaking. Als John, haar oude jeugdvriend, Zillah ten huwelijk vraagt, weigert ze. Ze wil nu eindelijk vrij zijn, los van alle familiebanden die haar levenslang gekneld hebben. En zeer eenzaam staat Zillah, aan het slot van het boek.

Aan het begin van dezen roman staat een kort voorwoord van Ds Mackenzie. „Ik \'ind", zegt hij, „in dit boek een brok leven, een brok natuurleven. Het is een scliepping, waarin iets van de oerkraclit van het leven woont. De tragische reahteit van menschenlevens wordt direct gegeven, vanuit den achtergrond van groote menschenliefde".

Sommige menschen kunnen uit een boek halen wat er niet in zit. Met de laatste woorden van deze aanbeveling kunnen we ons niet vereenigen. Het is geen menschenliefde die Zillah drijft, maar een bitter zich gebonden voelen in onwillige dienstbaarheid. Ze erkent dat zelf meermalen. Men voelt door het hecle boek heen dat het niet de bedoeiling van de schrijfster geweest is om Zillah te teekenen als een zelfopofferende natuur, levende voor anderen. Neem alleen maar haar houding tegenover de twee van haar vier kinderen, die den Bowker-aard hebben geërfd!

Dit boek is knap en boeiend geschreven, maar het voornaamste ontbreekt er in. En het ontbreekt er zóó absoluut in, dat we het zonder eenige aarzeling a-christelijk willen noemen. In geen van deze levens is een spoor te bekennen van Godsbesef, of zelfs maar van het besef dat er nog ieta anders zijn moet dan liet aardsche bestaan. Men kan deze aan-de-aarde-gebondenheid nu wel „de oerkracht van het leven" noemen, maar als Christenen belijden wij een andere „oerkracht van het leven".

Soms, en vooral in de prachtige natuurbeschrijvingen, herinnert dit boek ons aan gedeelten uit Kristin Lavransdochter. Maar dan zien we tegelijkertijd het essentiëele verschil tusschen figuren als Kristin en Zillah. Bij de een na veel zonde en strijd, het zich eindelijk gevangen geven aan Gods liefde. Bij de ander een onwillig worstelen met wat men noodlot noemt. En dat laatste maakt Zillah, bij al haar voortreffelijke eigenschappen van werklo-acht, energie en doorzettingsvermogen, toch tot een donkere figuur. En het maakt dit boek, al is het nog zoo goed geschreven, voor ons onaanvaardbaar.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen