GRONINGER BRIEVEN

Amice frater.

Daar is een verhaal van een man, die zeer ontevreden over zijn vaderland, op reis ging, om een meer volmaakte wereld te vinden. Hij zwierf heel de wereld rond en vond niets goeds, tot hij eindelijk den voet aan wal zette van een land, van hetwelk hij zelde: dit is het. Maar toeü hij goed toezag was hij in zijn vaderland terug.

Iets dergelijks beleven wij thans.

Wij zijn het er nu tamelijk wel met elkander over eens — althans volgens onze bladen — dat de tijd vóór den oorlog een tijd „van niks" was, om het nu maar kort en krachtig te zeggen. Het oude i: nu voorbijgegaan, er is een nieuwe wereld, waarin men de oudere menschen, die nog leven met hun denken in de vorige wereld, moeilijk kan gebruiken.

Als gij ergens op een vergadering van al die nieuwe menschen zeggen zoudt; vrienden luistert eens, de moeilijkheden, waarvoor wij staan, zijn niet nieuw, laat ons nagaan hoe men voorheen daartegen streed en luisteren naar oude getuigen — men zou u wegjoelen. Maar ga rechtop staan, sla u op uw fiere borst en roep: diegenien, die in deze dagen van vernieuwing meenen, dat de oude wereld weer terugkeert — en nu even wachten en de stem wat laten zakken en dan ernstig voortgaan — die vergist zich; het applaus is voor u zeker.

Vooral op politiek gebied is alles wat er voorheen was, weg. Maatschappelijke bonden mogen weer naar vorigen vorm optreden, maar ik hoor bijv. van de antirevolutionaire partij niet meer spreken. Die is, naar ik verneem, weg, en de kiesvereenigingen zijn weg, en moeten weer opnieuw worden opgericht en onze antirevolutionaire pers is weg en daar is thans een Christelijk-nationale pers en een Christelijk nationale partij. Alles nieuw. Maar wij hebben een minister-president, die spreekt van Volksherstel naar Christendom en humanisme; het eene is evenveel waard als het andere.

Wij waren dus zeer ontevreden over het oude; Hitler heeft er ons van afgeholpen] thans zetterL wij den voet aan wal van een nieuwe wereld.

Wonderlijk! Als ik nu goed toeluister, zijn wij teruggekeerd naar den tijd vlak na de Fransche revolutie, in de wereld van nu heel ruim een eeuw geleden.

De klok is een eeuw teruggezet.

Men zal zeggen: maar bewijs dat nu eens?

Wel, zoo even na de Fransche revolutie zeiden de menschen: nu allemaal één. Verdraagzaamheid is de grootste deugd. Wij hebben saam geleden en wat in het lijden één was, kan het ook zijn in dagen van nieuwe gezondheid.

Wij moeten niets hebben van de antithese, zooals bijv. een Bilderdijk die predikte en die een Da Costa drijft.

De revolutie was vreeslijk in haar middelen; de beginselen waren niet zoo kwaad. Vooral die eenheid niet. Grondslag voor ons moet zijn: Christendom en humanisme. Christendom boven geloofsverdeeldheid. Van neutraliteit sprak men toen nog niet. Dat kwam'later. Men was zeer christelijk; alleeiï maar ruim en niet strijdlustig en verdraagzaam. Wie men niet kon verdragen, dat waren de menschen, die zich bij uitzondering christelijk noemden, omdat zij wilden leven dicht bij het verouderde Woord van God. Die moesten verdwijnen.

Thorbecke is herleefd in Schermerhorn. Natuurlijk; tegen de revolutie; maar er was toch een nieuwe wereld.

Dat is het eerste waarop ik wil wijzen.

Daar kwam toen allengs toch ook een christelijk politieke actie. Allereerst was daar Groen van Prinsterer, die tegen Thorbecke streed, met wien hij eens zoo bevriend was geweest.

Die Groen riep: naar het Woord Gods terug. Naar de kracht, die eens ons volk groot maakte: de Calvinistische reformatie. Want daar vindt gij de fundamenten voor onze constitutioneele vrijheden.

Dat vonden velen te belijnd, al was men het met Groen eens, dat Europa vóór alles behoorde terug te keeren tot den Christus. Hoor hoe Groen pleitte op de vergaderingen der Evangelische alliantie. Maar men begreep hem niet.

Hier te lande had hij te strijden tegen ethischen en irenischen, tegen de laatsten, die eenheid van alle menschen in vrede begeerden, voornamelijk, en voorts ook tegen conservatieven, die inderdaad niet verstonden, dat een christen de teekenen van zijn tijd behoort te begrijpen.

Eenheid, christelijk nationaal — dat alles stond dus voorop. Maar wat is geweest de wording van de krachtige antirevolutionaire partij? Het moment, dat Groen brak met al zijn verdraagzame vrienden en in zee ging met het bekende driemanschap. Men kon geen kamerzetel veroveren, maar stond op sterke beginselbasis. Men liet de valsche eenheid los en wilde allereerst gehoorzaam zijn.

Thans wordt de roep om eenheid vernomen. En dat allen, die den Christus belijden, ook op politiek gebied één zijn, dat is goed.

Maar valt er voor de nieuwe menschen, die zoo sterk zich gevoelen, niet nog een klein beetje uit de geschiedenis te leeren; uit het werk van Groen en Kuypet?

Indien dit niet zoo zou zijn — hoe bittere teleur­ stelling zullen zij beleven. Wij beleven die nu reeds. Want zeer zeker zal niemand zeggen, dat in den verzetstijd de Calvinisten achterop stonden.

Maar als de nieuwe wereld er is, verschijnt de humanist en zegt; ik ben de man, dien gij moet hebben. En waar was ons protest?

Ziedaar een tweede trek van de nieuwe wereld, die heel oud blijkt te zijn.

Wat ook opvalt is dit: ook dr Kuyper zocht eenheid, en hij gewaagde daarom in het eerst van antirevolutionaire „richting". Maar allengs zette hij het Calvinistisch belijden sterker op den voorgrond. Dit was de voornaamste oorzaak, dat Lohman onze partij verliet en! de Christelijke historische groepen zich afzonderlijk organiseerden. Heeft de invloed van de Christelijke politiek daardoor geleden? Juist daarna kwam de antirevolutionaire partij het sterkst te staan, kon zij zich het krachtigst openbaren.

Een der gloriepunten van dr Kuyper's journalistiek en wetenschappelijk werk is geweest, toen hij — het was in Amerika, maar heel de wereld hoorde er toch van — het Calvinisme beleed als de eenige wereldbeschouwing, die den volkeren de vrijheid kon bieden en dit altijd weer kan doen. Omdat het Calvinisme internationaal is, wijl het Woord Gods internationaal is en heel de wereld en allen volkeren geldt, want Calvinist wil niets anders zeggen, dan dat er een mensch is, die de absolute souvereiniteit Gods aanvaardt en de volle autoriteit van het Woord Gods.

Zoo is de negentiende eeuw geëindigd voor ons antirevolutionaire politieke leven. Wij wisten, dat onze kracht schuilt in dat Calvinisme, dat internationaal is. Ons getuigen behoorde tegenover heel de wereld van ongeloof en revoJutie te staan.

Welnu — wij hebben van die twee, in nieuwen bond, de gruwelen weer gezien. De volkeren hebben zwaar onder dat alles geleden. Nu is er dan ontkoming geweest. Maar waar is het buigen voor Gods souvereiniteit? Waar is waarachtige terugkeer tot den Heere der heeren?

En zullen; wij Calvinisten nu slechts „Christelijk nationaal" zijn, hervattend een politiek experiment, dat steeds bleek buitengemeen gevaarlijk te zijn èn voor onze trouw aan de zuivere beginselen, èn voor onzen wezenlijken invloed?

Laat ons maar goed toezien; wij kwamen in een nieuwe wereld, waarin de Calvinist, die gedurende den tijd van gevaar geduld kon, spoedig achteruit moet treden, of hij wordt het „kwade beest" de vreeslijk onverdraagzame, de man, die de eenheid niet wil en die den humanist den christennaam durft ontzeggen....

En dan begint eerst onze strijd; wie weet niet groot en sterk weer in 't begin. Maar onze Koning is machtig en Hij alleen regeert.

Met hartelijke groeten en heilbede uw toegenegen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen