Leestafel.

Handboek voor de beoefening der Bijbelsch geschiedenis, van E. STOCK E. A., bewerkt door Ds. W. B. RENKEMA. Rotterdam. — D. A. DAAMEN.

Dit boek wekt mijn compassie.

Mijn medelijden niet met het boek zelf, maar met zijn eersten auteur of juister nog auteurs, want uit het „E. STOCK e. a.", zooals op den titel staat en uit het „E. STOCK C. S." waarover Ds. RENKEMA in zijn Voorrede spreekt, besluit ik, dat STOCK bij het samensteUen van zijn handboek medearbeiders heeft gehad. Maar ook wekt het mijn medelijden op met hem, die er een eerste HoUandsche bewerking van gaf, en met Dr. E. BARGER, hervormd predikant te Amsterdam, onder wiens toezicht die bewerking plaais heeft gehad.

De zaak toch zit ’m zóó.

STOCK had, met anderen, in Duitschland een Handboek voor het onderwijs in de bijbelsche geschiedenis geschreven. Dat moet een heel goed Handboek wezen; althans, Dr. E. BARGEK, een man, die het kan beoordeelen, liet er onder zijn toezicht een HoUaodsche vertaling van maken. En ook die HoUandsche uitgave moet lang niet kwaad zijn, althans Ds. RENKEMA zegt van haar in zijn Voorrede: „Van deze uitgave verscheen reeds de 4e druk, wel een bewijs, hoezeer dit boek in een bepaalde behoefte voorziet, en aan de voor het onderwijs in de Bijbelsche Geschiedenis te stellen eischen beantwoordt". Van die HoUandsche bewerking van STOck's Handboek voor het Bijbelsch onderwijs is toen later de uitgever D. A. DAAMKN te ROTTERDAM de eigenaar geworden. Nu zal ieder het met den heer RENKEMA goed eens zijn, dat wanneer een vertaald boek ten onzent vier drukken — zegge vier — beleeft, dit wel een bewijs is voor zijn in-eenbepaalde-behoefce-voorzien en voor zijn aan-testellen eischen-beantwoorden. Maar evenzeer zal het dan ook voor ieder, die het fijae van de zaak niet weet, minstens bevreemdend zijn, dat, wanneer het met die bewerking van „Stock's" Handboek, onder het toezicht van BARGER ZOO go-.d liep en de^e bewerking daardoor blijkbaar zoo goed was, er nu op eens een andere bewerking noodig was.

Hoe dat nu in elkaar zit, vertelt ons Ds, RENKEMA weer in zijn Voorrede. Op zijn, voor de onder toezicht van DR. BARGER verschenen bewerking van STOCK, zeer vleiende deductie uit het geval van 'n 4^ druk, laat hij volgen: „Toch heeft dit boek een groote schaduwzijde. Het wijkt in de voorstelling van de leer der waarheid niet weinig van de Gereformeerde opvatting af, en is daardoor niet in alle deelen bruikbaar voor hen, die de Gereformeerde B.'lydenis zijn toegedaan.”

Van Gereformeerd standpunt bezien is dit een zware beschuldiging, en als zij juist is, dan zeg ik het RENKEMA uit ter harte na: „dit boek heeft een groote schaduwzijde." STOCK'S HoUandsche bewerking onder toezicht van DR. BARGER is evenmin als de oorspronkelijke STOCK in mijn bezit. Ik kan dus niet controleeren of BARGER'S STOCK „in de voorstelliDg van de leer der waarheid niet weinig van de Gereformeerde opvatting afwijkt, " en ook niet of ditzelfde mag gezegd van den oorspronkelijken STOCK. Wat het eerste béïreft, heb ik echter, nu mijn vriend RENKEMA dat zoo met groote apodicticiteit zegt, geen reden om het te betwijfelen, en juist daarom heb ik wèl reden om wat het tweede betreft zeer sterk te vermoeden, dat ook dit bevestigend moet beantwoord. Ik ken toch Du. BARGER te goed om niet te weten, dat het met zijn begrippen van ethica, evenals met de mijne, niet geheel strookt, een geestesproduct van een uitlandschen auteur, in HoUandsche vertaling, zoo te „bewerken" of onder zijn toezicht te laten „beweiken", dat men op naam van zulk een auteur niet-weinig van hém afwijkende voorsteUingen in de wereld brengt. Vandaar mijn sterk vermoeden, dat het met den OerSTOCK ook al niet richtig is; dat die, in de voorstelling van de leer der waarheid, ook al niet weinig van de Gereformeerde opvatting afwijkt.

Maar al ben ik het nu juist daarom met RENKEMA eens, dat de twee vóór zijn STOCS, bestaande STOCKEN „niet in alle deelen bruikbaar [waren] voor hen, die de Gereformeerde Belijdenis zijn toegedaan", — zooals RENKEMA dat hier zegt, vindt ik het zelfs een niet onbedenkelijk euphemisme — toch wekt deze derde STOCK — deze STOCK-RENKEMA — mijn compassie, mijn medelijden, en wel met STOCK zelf, met zijn eeisten HoUandschen bewerker, en ook met Dr. BABGER, onder wiens toezicht die bewerker heeft gearbeid.

Denk u het geval eens even in en gij zult dit mijn gevoel van medelijden verstaan.

Denk eens, dat gij, even als STOCK, met of zonder medewerkers, een boek hadt geschreven; een boek waarin gij natuurlijk de dingen voorstelt naar uw opvatting — en dat er nu in een oi andere vreemde taal een bewerking van uw boek, met uw naam er op, verscheen, waarin het zoo was „bewerkt", dat het ten slotte op 'n zeer cardinaal punt nietweinig van uw opvatting afweek. En stel ook eens, dat gij een boek uit een vreemde taal in ons HoUandsch hadt overgezet, of, evenals DR. BARGER in het geval met STOCK'S Handboek, op die overzetting toezicht hadt gehouden, en stel daarbij nog, dat deze üw vertaling vier drukken had beleefd en daardoor dus wel het bewijs had geleverd van in een bepaalde behoefte te voorzien en aan te stellen eischen te beantwoorden — en dat er nu plotseling, - terwijl gij wellicht nog zoetelijk droomt van een sen druk - van het door u vertaalde of onder uw toezicht vertaalde boek aan de markt wordt gebracht een andere „bewerking", waarin nietweinig is dat op een cardinaal punt èn van het oorspronkelijke en van üw vertaling afwijkt.

Indien gij u dit alles wilt indenken, zult gij, mijn lezer, met STOCK en zijn eersten bewerker en met Da. BARGER, evenals ik, compassie hebben.

En daarbij komt nog iets.

Zeker, de uitgever D. A. DAAMEN, vroeger te Rotterdam, thans te 's HAGE is de tegenwoordige eigenaar van de HoUandsche bewerking van „STOCK'S" Handboek voor het onderwijs in de Bijbelsche geschiedenis, onder toezicht van DR. E. BARGER. Ik vernam dit uit de VOORREDE van Ds. RENKEMA. Maar wij weten ook wel, dat het zeggen van dien heer uit Jezus' gelijkenis van de arbeiders in den wijngaard: „Of is het mij niet geoorloofd te doen met het mijne, wat ik wil? " voor den Christen nooit maxiem mag wezen in betrekking tot zijn eigendom. Wij weten ook wel, dat in de zedelijke wereld een gulden regel der wederkeerigheid geldt, die ook door JEZITS positiefis uitgesproken in dezen vorm: „En gelijk gij wilt, dat u de menschen doen zullen, doet gij hun ook desgelijks”.

Daarom wekt deze STOCK III niet alleen e mijn compassie met STOCK I en II, maar komt er nog een bedenking van zedelijken aard bij.

Nu zou ik van dit alles hier liever hebben gezwegen, indien er niet analoge gevallen waren.

Het geval STCCK III staat toch niet alleen.

Op het gebied van christelijke van stichtelijke literatuur hebben ten onzent, ook anderen dan de heer DAAMEN van boeken van buitenlandsche auteurs met min of meer gevierde namen, onder zoo'n naam, dergelijke „bewerkingen uitgegeven. Zeker volkomen te goeder trouw.

Maar het wil er toch niet bij mij in, dat men onder den naam van den oorspronkelijken schrijver 'n bewerking van diens boek geeft welke van zijn opvattingen niet — weinig afwijkt.

En voorbeelden, ook min goede voorbeelden, vinden zoo licht navolging.

Of ik mij dan niet verheug, dat, toen eenmaal ontdekt was dat STOCK'S boek „niet in alle deelen bruikbaar is voor hen, die de Gereformeerde belijdenis zijn toegedaan", door de Boede zorgen van den uitgever DAAMEN, —die deze ontdekking het eerst schijnt gedaan te hebben — getracht is een voor ons meer bruikbaar Handboek voor het onderwijs in de Biibelsche Geschiedenis de wereld in te zenden ?

Zeker, verheug ik mij daarover, en dat te meer wijl dit trachten van den uitgever DAAMEN gelukt is. Onze RENKEMA toch heeft in dit Handboek voor de beoefening der Bijbelsche Geschiedenis metterdaad een boek geleverd, dat aan de voor het onderwijs in de Bijbelsche Geschiedenis te stellen eischen, voor hen, die de Gereformeerde Belijdenis zijn toegedaan, beantwoordt.

Het is een boek met voor leerhngen, maar voor onderwijzers in de Bijbelsche Geschiedenis. Alzoo, voor onze jeugdige predikanten, christelijke onderwijzers en niet het minst voor hen, die aan onze Zondagscholen doceeren of op onze jongelingsvereenigingen hebben voortegaan.

Wie de twee deelen van dit Handboek — het eerste gaat over het OUDE-het tweede over het NIEUWE TESTAMENT — bij zijn voorbereiding tot het geven van onderwijs in de gewijde ge schiedenis ijverig en met verstand gebruikt, zal zich zijn taak zeer vergemakkelijken en, als hij overigens een niet al te slecht docent is, zeker goed Gereformeerd Bijbelsch onderwijs geven.

Alleen maar, dood jammer blijf ik vinden, dat dit zoo kostelijk scheepje in zee ging met de vlag van STOCK in top.

Ds. RENKEMA was zeer zeker de man om uit de stof, die èa STOCK èn anderen bieden èn die hij, in den weg eener 2S-jarige praktijk en studie zich eigen heeft gemaakt, onder eigen naam een Handboek voor de Beoefening der Bijbelsche Geschiedenis in het licht te geven.

Aan het verzoek van den heer DAAMEN — naar het mij voorkomt, even ondoordacht als goed bedoeld, — de taak op zich te nemen, een nieuwe bewerking van STOCK'S Handboek te geven, had hij mijns inziens echter niet moeten voldoen. Hij had dien uitgever moeten voorstellen, op zijn eigen naam RENKEMA een Handboek ten behoeve van het Gereformeerd Bijbelsch onderwijs te schrijven.

Men moet zijn eigen kunnen niet over-maar ook niet onderschatten.

Laat mij hier nog aan mogen toevoegen, dat dit Handboek, zoo door zijn typogrsfische uitvoering als door zijn kaarten en plattegronden, een goeden indruk maakt en als zoodanig een eer voor zijn uitgever is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen