Leestafel.

N. HAS. ZUSTERLIEFDE. W. Kirchner. Amsterdam 1915.

I.

Toen ik dit boek van 309 paginas en XLII hoofdstukken doorbladerde, had ik al gauw in de gaten, dat het 'n > christelijke» roman uit bnzen tijd was.

Nu sta ik tegenover dit soort literatuur op zichzelf volstrekt niet vijandig, alleen maar, en dat vanwege min aangename ervaringen van de wijze waarop er meest in gewerkt wordt, een beetje mistrouwig. Dan, toen ik, met begrijpelijke schroomvalligheid en enkel omdat het moest, aan het lezen van dezen roman begonnen was, kwam er al spoedig de neiging bij om op den ingeslagen weg van den plicht voort te varen. Deze »christelijke roman* toch kan er, met andere prestaties in het genre, toe bijdragen om althans de klad van »criant vervelend* die er op ligt wat op te bleeken.

Hij heeft mij geboeid.

Van 'n roman, die mij boeit, weet ik graag, als van 'n schilderstuk of 'n stelsel van wijsbegeerte hetwelk mij dat doet, iets en liefst veel omtrent den maker. Eerst toch wanneer ik 'n mensch met z'n anders-zijn dan al de anderen in den mensch krijg te pakken, het bijzondere in het algemeene, het individueele in het identische, doorzie ik zooveel .beter z'n werk. Als tegenproef is dan nog niet zoo kwaad, weer van het werk op den maker terug te gaan.

Zoo begeerde ik dan ook iets, Uefst veel, te weten van den mij volkomen onbekenden v auteur van ZUSTERLIEFDE, N. HAS.

Ik giste al op grond van enkele trekjes in het boek, dat het 'n vrouw was.

het boek, dat het 'n vrouw was. Wilde echter zekerheid hebben.

Ben daarom uitgegaan op verkenning

Toen bleek, dat mijn vermoeden van »'n schrijfster" juist was en, al vragend, hoorde ik nog meer en daarvan kan ik, zonder 'n indiscrede te begaan, nu wel een en ander vertellen.

N. HAS is geen schuilnaam, die N is de aanvangletter van den naam NEELTJE. NEELTJE HAS ook voor 'n schrijfster zou mij NELLY beter klinken. — NEELTJE HAS is, nog pas even in de twintig, ongetrouwd. Zij is niet 'n stadskind, maar om met onze VLAAMSCHE broeders te spreken, 'n kind »van-den-buiten" en wat mij, l ben ik vrij van > kerkisme", toch wel plezier doet, 'n gergformeerd-christelijk zusje.

Zooals ik straks reeds zei, heeft ZUSTERLIEFDE an Mejuffrouw NEELTJE HAS mij geboeid.

Geboeid, niet zooals een handig-in-elkaar-geette detectieven-of keukenmeiden-roman met zijn «spannende" intrige of verwikkeling het misschien ook nog wel zou kunnen, maar zools alleen een roman van ook maar eenigszins rtistiek gehalte, mij dat nog filtijd vermag te oen. Dit gehalte dat voor mij in 'n roman aarop ik de keur der artisticiteit meen te ogen zetten, niet mag ontbreken, vind ik vooral in dat uit het spreken en handelen van enschen wier heel individueel zielbeweeg de uteur heeft waargenomen en doorvoeld, ook ij dat zielbeweeg doen zien en voelen.

Nu is mij dit, wat trouwens ook te veel n geëischt ware, wel niet gebeurd met al de k menschen uit dezen roman, maar toch met meer gv dan één. Tot op zekere hoogte zelfs met enkele P iguurtjes op het tweede plan, maar zeker óok et de hoofdfiguur: GONNIE KELLER.

In het rustig-landelijk GROENENDAAL, opge-oed bij haar tante, wonen de twee vroeg-vereesde zusters KELLER.

De oudere heet TRUDA en GONNIE is de ongere en tusschén die twee is een sterke band an zusterliefde. Ook de famihe DALLINGA, uit MERIKA terug, is op het dorp komen wonen. an TRUDE en GONNIE'S tante zijn, door haar an, de DALLINGA'S nog verwant, zoodat neef RALD, — de schrijfster heeft blijkbaar wel eens an > de verboden graden* gehoord — maareen koude* neef der twee meisjes is.

Deze koude neef dan is weldra warm veriefd op GONNIE, het Keve achttienjarige, bruinogige kind met levendig gezichtje en zij is 't niet inder warm op hem. Op'n zwoelen Juli-avond, preekt ERALD haar, in tante's tuin van zijn iefde en al zégt zij het niet, zij toont hem, at ook zij hèm lief heeft.

Die twee zijn dan overgelukkig.

Als GONNIE er 's nachts niet van slapen an, doet zij echter, door het hard-op-droomen an haar zuster, de voor haar alleronaangeaamste ontdekking, dat ook TRUDE op ERALD erliefd is en nog in dienzelfden nacht komt ij er toe zich voor haar zuster op te offeren. Den volgenden dag breekt zij, tot zijn ontetting, terwijl zij hem haar liefde ontveinst, et ERALD. Als zij dan merkt dat haar zuster an het bestaan dier liefde toch wel iets gist, eet zij deze, vreezend, dat die het ofi'er zal eigeren, dit vermoeden uit het hoofd te praten. TRUDE is daardoor, zooals" de schrijfster het oemt, »opgelucht* en wanneer zij dan ook, op 'n avond in Augustus, van ERALD, die niet anders denkt dan dat GONNIE slechts met zijn Uefde gespeeld heeft, een aanzoek krijgt, neemt zij dat in onvermengde blijheid aan.

Als het weer Mei is trouwen die twee.

Dit stille offer van GONNIE is hèt gegeven van ZUSTERLIEFDE.

Dit gegeven, kan, naar ik grif toestem, uit het oogpunt der moraal er niet mee door.

Het moge al onze deernis wekken, onze goedkeuring kunnen wij er niet aan schenken, 'n Meisje toch, dat zich eenmaal aan 'n man, die haar Uefheeft, in wederUefde verbonden heeft, behoort dien. band niet weer te verbreken, tenzij de plicht het haar gebiedt en daarvoor is in dit gegeven geen plaats te ontdekken.

Hier is geen botsing zelfs van plichten.

Hier is geen strijd tusschén den plicht van trouw aan den minnaar en andere plichten.

Noch, om iets te noemen, als in het geval, dat hij 'n ongeloovige blijkt en zij 'n christin is, tusschén dézen en den religieuzen pKcht. Noch ook, als in het geval, dat hij, naar het gegronde oordeel der ouders, hun kind, in welk opzicht ook, ongelukkig zou maken, tusschén den plicht tegenover hem en den pUcht der kinderlijke gehoorzaamheid. En ook is hier geen conflict tusschén den plicht van trouw tegenover den minnaar en dien van barmhartigheid tegenover de zuster, als in het geval waarin, met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid, de zuster, wanneer zij hem niet krijgt, waanzinnig worden of sterven zou. '

Hier is niet anders dan een strijd tusschén tweeërlei gevoel. Tusschén het gevoel der natuurlijke, uit de bloedverwantschap opkomende liefde van de zuster voor de zuster en dat der evenzeer natuurlijke, maar uit de geslachtsdrift opkomende Uefde van de vrouw voor den man.

In 'n gezonde vrouweziel is dat laatste gevoel sterker dan het eerste. Ook de Bijbel doet dit, in zijn forsch-realistiesche beelding van RACHEL en LEA, ZOO echt uitkomen. En zoo is het ook, blijkens de omstandigheid, dat zij én voor én na met haar offer geen vrede heeft, in de ziel van GONNIE KELLER. Haar liefde voor ERALD is sterker dan die voor TRUDE.

Aanvankelijk is er dan ook in haar gemoed tusschén die tweeërlei liefde geen strijd. Die komt eerst" wanneer zij 's nachts' het droompraten van TRUDE hoort. Dat wekt dan het nieuwe, tot al hooger gemoedsontroering opsteigerende gevoel van medelijden met haar zuster. Het verweldigt haar en, doordat zij daarbij TRUDE iet en hoort maar ERALD niet, zinkt de liefde oor hem momentenl al meer en meer uit GONNIE'S ewustzijn, wordt in dat oogenbUk al zwakker n zwakker, terwijl die voor haar al sterker en terker wordt.

In dit oogenblik is zij onder den dwang van aar, , voor zedelijk oordeelen blind-makend afekt. Zonder dan ook te denken aan plicht en e bedenken wat haar plicht is, stuwt haar, tot assie geworden medelijden GONNIE voort om, oover aan haar staat, ERALD'S levensgeluk en ook aar eigen, ten offer te brengen aan dat van TRUDA.

Het gevoel is, zonder meer, 'n poovere moralist. Daarom is dit onbezonnen, overijld en door edelijk denken onbeheerscht emotioneel handelen an GONNIE, afgezien nog van de ontveinzing n de loochening der waarheid, die er mee erbonden zijn, als het gegeven in ZUSTERLIEFDE, it moreel oogpunt, beslist af te keuren.

In de wijze echter waarop dit gegeven er erwerkt is, zit naar het mi; voorkomt, voor een oed deel het artistiek-gehalte van dezen roman. Daarover de volgende week.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen