Leestafel.

1. STEMMEN DES TIJDS. J»Iaandschrift voor Christendom en Cultuur. Zesde jaargang. Nr.

10-11. Utrecht G. L A. Ruys, 1917.-Een zevental geleerden leverde voor deze dubbele Aflevering elk een bijdrage, waarin zij de REFORMATIE van uit hun eigen studievak bezien. Reeds deze omstandigheid doet het openen van nieuwe gezichtspunten verwachten en in deze verwachting wordt de lezer dan ook allermiiist teleurgesteld. Zóo en niet anders schrijft hier DR. J. W. PONT over MAARTEN LUTHER; DR. H. H. KijyPEK. over DE REFORMATIE IN NEDERLAND en DR. A. EEKHOF over DE REFOR-IIATIE IN VERSCmLLENDE LANDEN. Volgt een anikel van DR. W. J. AALDERS : DE REFORMATIE EN DE CuLTinjR; van DR. J. TH. DE VISSER: DE REFORMATIE EN DE STAATKUNDE; van MR.

P. A. DIEPENHORST: DE REFORiLVTiE EN HET d ECONOJnscHE LEVEN; terwijl in het slotartikel DR. J. R. SLOTENMAKER DE BRLTNE over DE REFORMATIE EN DE TOEKOMST handelt. D

De plaafsruimte waarover ik voor mijn LEES­ z TAFEL te beschikken heb, verbiedt mij, hoe sterke neiging ik er ook toe heb, op een nadere v bespreking van dit zevental artikelen in te gaan.

Laat mij daarom alleen zeggen, dat in deze Augustus-September-Aflevering van de STEMMEN DES • TijDS, waarvan de L^itgever, naar veritüdde, een beperkt aantal exemplaren ook afzonderlijk verkrijgbaar stelt, door de samenwerking van het hierboven genoemde zevental hoogleeeraren een voUedig en alzijdig beeld van de Reformatie der 16e eeuw is gegeven en de lezer er dus alles in vindt wat hij, nu 31 Otober nadert, van de Hervorming weten moet.

2. MR. D. P. D. FABIUS. HET EEUWGETIJ DER KERKHERVORMING. Drukkerij Wed. G. van Soest, AnKierdam 1917.

Dtzs jongste studie van MR. FABIUS, een boek van 143 bladzijden, biedt nog een ander en nieuw gezichtspunt aan, en wel een dat al terstond uitkomst doordat hij als motto, op omslag en titelblad, een woord liet afdrukken uit het in 1849 door I. A. WOMSER geschreven opstel, waarvan GROEN, die > er zoo harteüjfc mee ingenomen wasc, in 1864 een afzonderhjke uitgave bezorgde en dat tot opschrift heeft: DE ONKERKELIJKE RICHTING DIE ZICH , BIJ DE GELOOVIGEN OPENBAART.

De hoogleeraar FABIUS beschouwt hier de Reformatie van uit bet oogpunt der Kerk als instituut, die zich bewust is met-haar belijdenis pilaar en vastigheid der waarheid te zijn en hij bestrijdt dan, gelijk in hun dage. GROEN VAN PRINSTERER en WORMSER deden, de onkerkelijke richting die zich in onze dagen bij de geloovigen openbaart.

Een zeker nier overbodig werk.

En wie dê toeneming der onkerkelijke richting ook onder onze jongere kerkgenocten gadeslaat, zal reeds daarom met dit, door even groote üefde voor de zielen als voor de Kerk geïnspireerde en aan alle enghartig kerkisme gespeende boek, «hartelijk zijn ingenomeni.

Het is verdeeld in vijf hoofdstukken.

In het eerste: HET BEGRIP KERKHERVORMING wijst de schrijver er op, dat, terwijl »het tijdvak tusschen de Apostelen en de Hervorming als gemeenschappelijk verleden van de Protestanten en Boomschen is te beschouwen» (p. 16), wij Protestanten aan het woord tKerkhervorming het begrip verbinden, dat de Kerk die gedefomeerd was, toen is gereformeerd» en er mitsdien, > al kan de Roomsche dit uiteraard niet toegevenc, geen nieuwe Kerk is ontstaan. En zoo ook, zegt hij terecht, houden onze Gereformeerde Kerken staande, dat zij een van belijdenis met de Gereformeerde Kerken van de 17e en 18e eeuw en levend naar de Kerkenordening destijds aanvaard, als overeenkomstig Gods Woord, na de Reformatie der vorige eeuw geen nieuwe Kerken zijn.

In het volgende hoofdstuk toont hij, in tegenstelling met wat het rationalisme voor beginsel van de Reformatie wil doen doorgaan, dat het • gezag van de Heilige Schriftc met »de rechtvaardiging door het geloof de BEGINSELEN DER KERKHERVORMING ZIJN.

Zonder te kort te doen aan de beteekenis der overigen, dtmkt mij toch het derde hoofdstuk dat HERVORMING VAN DE KERK betiteld is, het voornaamste. Van'^e 143 bladzijden beslaat het dan ook niet minder dan 63; schier de helft van het boek.

Het vangt aan met de, ook mijns inziens, juiste opmerking: > De hervorming van de Kerk is de gedachte, die bij de aanstaande herdenking op den voorgrond heeft te staan*. En daaruit maakt de schrijver de eveneens niet onjuiste gevolgtrekking dat de Modernen, bij wie van kerkehjk besef niet te bespeuren valt, van medewerking zijn uitgesloten. »Maar, beperkt men zich tot wie aan eene geopenbaarde waarheid gelooven, — is men dan althans van ware liefde voor de Kerk verzekerd? »

En hier komt PROF. F-iBius dan op de strekking van zijn boek: de bestrijding van de onkerkehjke richting, die zich bij vele geloovigen openbaarde en nog openbaart.

Openbaarde onder de geloovigen in het Her-"vormd Kerkgenootschap in de dagen van GROEN VAN PRINSTERER, en hij, de kenner van GROEN'S leven en schriften, gaat dan allereerst verhalen van diens arbeid, strijd en worsteling, gedurende veertig jaren, om onder de broederen > de eerste beginselen van kerkehjk leven en kerkehjk bewustzijn te verlevendigen*.

'n Keurig exposé waarmee zeker, bij de weinige bekendheid met GROEN'S beteekenis ook voor de Kerk bij dejongere generatie, geen overbodig werk is verricht. In dit exposé gaat het over GROEN'S opkomen tegen het verflauwen van het gevoel voor het recht der Kerk en daarmee het verslappen van het kerkehjk besef, saamhangend met gemis van inzicht omtrent de beteekenis van de Formuüeren of sj-mbolische Schriften der Kerk. Over zijn beoordeeling van VINTIT, jgeloovig christen, maar bij wiens individuahstische opvatting de Kerk is een menschehjk maaksel, een genootschap van godsdienstig gehjkgezinden_ en hare belijdenis als het statuut eener vereeniging. Verder over GROEN'S bestrijding van DA COST A'S denkbeelden omtrent de Behjdenissen, welke denkbeelden ik kortheids­ halve als een miskenning van de continuïteit met het verleden der Kerk meen te kunnen aanduiden en die, zooals FABIUS schrijft, moeten uitloopen op een jondermijning der Kerk*. En ten slotte gaat het in dit exposé over GROEN'S bestrijding van de Ethischen, met name van CHANTEPIE DE LA SAÜSSATE en GUNNING.

En na dus zijn lezers een blik in het verleden té hebben doen slaan, richt hij, altijd weer naar de strekking van zijn boek: de onkerkehjke richting, die zich bij vele geloovige openbaart, in het tweede gedeelte van dit hoofdstuk den blik zijns lezers op het heden.

Hier •waarschuwt hij tegen het »de eenheid der geloovigen, de algemeene Kathoheke Kerk te stellen tegenover de bijzondere Kerken* en weer WORMSER citeerend, schrijft hij: > De eenheid en katholiciteit van de anders zoo zeer virdeelde christehjke Kerk, is beiuaardgebleven in den doop.i > De heüige waarheid van de eenheid aüer geloovigen*, mag niet misbruikt, en tqch, dit doet wie de valsche tegensteUing maakt van de instituaire Kerk met de algemeene Kathoheke.

Een misbruik dat tot verzwakking en kerkehjk bewustdin leidt. En hij verwijst hier, bij wijze van analogie, naar het vervlakken van het nationale bewustzijn ter wille van het algemeene menschheidsbewustzijn.

> Een zoodanige valsche tegenstelling is even verkeerd als, misschien nog schadehjker dan het uiterste naar den anderen kant, dat eenig kerkehjk instituut zich alleen als de Kerk van Christus beschouwt*, (p, 100).

In het derde en laatste |, - Jeette van dit derde hoofdstuk toont de schrijver dan met de stukken aan, hoe de onkerkehjke richting onder de geloovigen bevorderd werd en nog bevorderd wordt door het Hervormde Kerkgenootschap, en dit daardoor steun aan Rome biedt.

Het vierde hoofdstuk: DE HERVORMING BUITEN DE EIERK, dtmkt mij, hoe lezenswaardig op zich zelf ook, te zijn een toegift.

'n Toegift die echter dankbaar is te aanaarden, wijl hier, bij de bespreking van de verschillende onderwerpen, zooals: het wereldhjk ezag, het huwehjk, het economische leven en de staatkundige vrijheid, de J-arist van professie an het woord is. Zoo trof mij, waar MR. FABIUS et daar heeft over den invloed der Hervor­ a ing op de wetenschap, zijn duidehjke uiteenzetting van het nauwe verband tusschen het ntstaan der aFransche juristenschool* en de r ervorming. En dat te meer, omdat men, met itzondering van de Theologie, bij de herleving er overige wetenschappen eer aan Humanisme n Renaissance, dan aan de Hervorming denkt.

Laat mij uit het vijfde hoofdstuk: BESLUIT, nog deze woorden ontnemen: jDe Hervorming is strijd. Immers heeft haar beginsel niet uitgewerkt met wat is geschied in de 16e eeuw*.

ïEn zijn juist in de vierde eejjg der Kerkhervorming zelfs vele geloovigen medegeslecpt door den alle Christendom bedreigenden onkerkelijke geest, zoo hgt ommiddeUijk de dure plicht voor de hand om thans met kloekheid, in heiligen ïin tegenover-die zoo verleideHjke doling op te komen*.

Van dezen plicht heeft op deze wijze 2VIR.

FABIUS zich met het schrijven van dit zijn boek gekweten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen