Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 66

65 van dit . compromis te onderzoeken. En dit is de verdienste vooral van laatstgenoemde geweest, niet dat hij zich in de bres stelde voor wat verdrukt werd, maar dat hij ons volk leerde vrijwillig afstand te doen van de oude voorrechten. Zoo verwierp hij tegelijk de suprematie van den staat over het individueele religieuse leven en de gedachte dat de staat de oefenschool was van zedelijkheid en religie. Niet alleen met den ouden A ris tot el e s, maar ook met den gechristianiseerden der Middeleeuwen heeft hij zoo gebroken. Wanneer men nu vraagt wat hem hiertoe heft gebracht, kan het antwoord niet zijn: de tactiek z'n manschappen terug te trekken en ze los te maken van den vijand om dezen straks des te beter slag te kunnen leveren. Niet op practisch maar op theoretisch terrein ligt de grond voor z'n handelwijze: de souvereiniteit in eigen kring werd z'n beheerschend maxiem. Kring noemde hij nu wel is waar nog zoowel de kosmische eenheid als de wetssferen, maar de weigering de Kerk te rangschikken in de pyramide der laatste toont beter dan iets aan, hoe 'n onderscheiding van deze twee geheel ligt in de lijn van z'n denken. Maar ook hoe wanhopig verblind alle anti-papisme is, dat hem en z'n volgelingen bestrijdt om 'n practisch-politische houding, en zelf Gode blijkbaar 'n dienst meent te doen met de terugkeer naar de wereldbeschouwing van . .. Th 0 m a s. Brak de strijd voor de vrijheid der Kerk de nog steeds durende nawerking der scholastiek, de worsteling voor de bevrijding van het individueele religieuse en geestelijk leven richtte zich meer tegen de woordvoerders van het c1assieke ideaal. AI raakt K u y per 's lijn hier even die der romantiek, de onderwerping van alle creatuur aan het gezag op verschillend terrein, en de erkenning van de hooge maar beperkte taak der wetenschap toont dat ook hier slechts op practisch gebied twee elkander ontmoeten met geheel verschillend uitgangspunt, pas en route. Onderdeel van de laatste conceptie was de poneering van den eisch: vrijheid van onderwijs, ook van het hooge re. Gedragen door die realiteitsintuïtie die den Calvinist wel nimmer schijnt te begeven, verwarde hij echter geen oogenblik ideaal en werkelijkheid: ook hier erkende hij op grond der verkiezing door God de tweeheid, niet natuurlijk der waarheid, maar wel der wetenschap 158). De verbinding van de leer der souvereiniteit in eigen kring met de practische aanvaarding der tweeheid in het menschelijk geslacht deed het plan rijpen te komen tot stichting dezer universiteit, wier wordingshistorie dan ook ten nauwste verbonden is zoowel met die theorie als met dit ootmoedig buigen voor Gods bestel 159) • Dat aan deze inrichting ook de wijsbegeerte en met name de kentheorie niet vergeten werd, blijkt - om me thans tot de overledenen te beperken - ook uit het leven van een Wol t j er, wiens belangstelling zich vooral richtte op de taal als voertuig der gedachten, maar niet minder op de openbaring Gods zooals die wordt gekend uit Z'n "werkstuk". Vooral het laatstgenoemde deel van z'n onderzoek bracht hem in aan~ Logos

5

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen