Het calvinisme en de kunst - pagina 78

76 neemt niet weg, dat Kant hiermee aan eiken kring den moed hergaf, om desnoods de rollen om te keeren, en te zeggen: ,Uw bewustzijn is abnormaal ontwikkeld ; met den inhoud van o n s bewustzijn gaan we veiliger." Zoo komt allengs het C h r i s t e l i j k bewustzijn tegenover het Humaniteitsbewustzijn te staan. De wet der „Wesensgleichheit" ging niet door. Er schenen t w e e ë r l e i soort van wezens te zijn, en de vraag wierd, maar, hoe dit schijnbaar bestaan van tweeërlei soort subjecten te verklaren viel. Daarop antwoordde men van rationalistische zijde door on^ dweepzucht en obscurantisme te verwijten; maar antwoorden wij op onze beurt door te wijzen op de „verduistering van het veisland", tengevolge van de zonde, en de „verlichting van het verstand" door Woord en Geest. " ) Wel schijnt het anders, en houden Ritschl's volgelingen staande, dat hij juist sterker dan iemand aan alle philosophie „ T h o r u n d T h ü r v e r s c h l o s s e n h a t . " Zie J. TniKöïïER. D a r s t e l l u n g u n d B e u r t h e i l u n g d e r T h e o l . A l b r . R i t s c h l . Bonn 1887. p. 9; maar ik kan hier niet anders dan zelfbedrog in zien. Feitelijk is toch ook bij hem alles een proces, dat eens op het Godsrijk uit moet loopen, en wat in dit proces breuke schijnt te slaan door geschiedenis van zondeschuld en verzoening is hem toch eigenlijk slechts een in het gemoed doorleefde en dus gedroomde geschiedenis, maar zonder kosmische realiteit. Ritschl staat zuiverder dan Schleiermacher door het uitbannen van p h i l o s o p h i s c h e L e h n s a t z e uit de Dogmatiek en zijn .putten enkel uit de Schrift. Alvorens hij echter uit de Schrift gaat putten, maakt hij de uitlegging dier Schrift los van haar historische ontwikkeling en hangt ze op aan Ritschls subjectief, puur philosophisch, uitgangspunt. RitschFs Theologie zou ik liefst de Theologie van het „ z e l f b e d r o g " noemen; voor de eenvoudige geloovigen is ze de Theologie der m i s l e i d i n g . "') Bedoeld is, dat'alle reformatorische Kerken en Reformatoren, zonder verder betoog of beroep op een objectieven steun van buiten, hun Christelijke overtuiging met een: Wij g e l o o v e n en wij b e l i j d e n , voor de wereld hebben uitgesproken. Dit geldt ook van het p r i n c i p i u m V e r i t a t i s : de HeiUge Schrift. Er kan bui- tendien niet genoeg op gewezen worden, wat uitstekende kracht het kunstleven bezit, om de tyrannic van het hitellectualisme te breken. Een iegelijk die zin voor het schoone bezit, erkent het bestaan van nog een andere wereld, dan in het spinweb zijner eigen begrippen. En dit, of de aesthetici het bedoelen of niet, komt altoos aan de Religie ten goede. ") De leer der „algemeene genade", die, samenhangende met de „natuurlijke godgeleerdheid," in het Calvinistisch leerstelsel zoo breede plaats beslaat, vloeit rechtstreeks voort uit de belijdenis van Gods hooge en vrijmachtige souvereinileit. Niet enkel zijn K e r k , heel de w e r e l d moet Hem eere geven. Edoch de wereld, die dit niet k a n op de manier der kerk, ontving de „algemeene genade" om het op haar wijs te doen. '**) TAINE, P h i l o s o p h i e de T a r t d a n s l e s P a y s - B a s , Paris, 1869 p. 164/5: „D'ailleurs Ie Calvinisme qui règne les exclut des temples, en dans ce peuple de travailleurs économes et sérieux, on ne trouve point la representation seigneuriale". Cf, TAINE O 1. p. 156 : „Les G r e c s et l e s R e m a i n s n ' a v a i e n t c o n n u de l ' h o m m e et de la vie, q u e l e s p o u s s e s l e s p l u s d r o i t e s et l e s p l u s h a u t e s , l a f l e u r s a i n e q u i s ' é p a n o u i t d a n s la l u m i è r e ; il ( R e m b r a n d t ) en a vu la s o u c h e , t o u t ce q u i r a m p e et m o i s i t d a n s l ' o m b r e , l e s a v o r t o n s d é f o r m e s e t r a b o u g r i s , Ie p e u p l e o b s c u r d e s p a u v r e s , la j u i v e r i e d ' A m s t e r d a m , la p o p u l a c e fang e n s e et s o u f f r a n t e d ' u n e g r a n d e v i l l e et d ' u n n a a u v a i s c l i m a t ,

'SWiiM:-'

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen