De verflauwing der grenzen - pagina 79

n 52) ScHULER. O. 1. p. 71. De naam Fortschritts-gott is natuurlijk een zinspeling op den »wordenden" God van het Pantheïsme; een voorstelling, waar ook de nu pas overleden Renan in deelde. Zie Revue des deux mondes 1863. p. 77353) De bekende uitdrukking van C. J. Kraus. De moeilijkheid van een definitie schuilt in tweeërlei: i<=. dat bijna geen enkel pantheïst weten wil, dat hij het is; en 2°. dat het Pantheïsme, krachtens zijn natuur, zoovele variatiën toelaat, en als begrip zoo principieel onbegrensd is, dat men nooit inductief tot een begripsbepaling komen kan. Herder ontkende zelfs dat Spinoza pantheïst was.

Cf.

Dr. S. SCHMIDT, O. 1. p. 61. Zie ook M A R E T , o. 1. p. 29; Dr. MAYER,

o. 1. p. 8 1 ; ScHULE, o. 1. p. 9 ; HODGE, System^ Theology^ Londen 1878.1. p. 299 ; en vooral JascHE, I. p. 52—107. Vandaar tevens de moeielijkheid, om uit te maken of de godsdienstige voorstellingen der öude Egyptenaren, Babyloniërs enz., metterdaad pantheïstisch waren. Cf. Dr. CHANTEPIE DE LA SAUSSAYE, Lehrh.uch der Religionsgeschichie. Freib. 1887. I. p. 275. Ook staat de schematische indeeling van het Pantheïsme nog verre van vast. Zie B. Ulrici in HERZOG, Real Ene. der Theol. in voce en ROMANG, O. 1. p. 26. Het lag niet op mijn weg, hierop in te gaan, daar niet het Pantheïsme, maar de Verflauwing der grenzen mijn onderwerp is, en juist in het uitwisschen der grenzen door mij de nota characteristica van alle Pantheïsme gezien wordt. 54) Dat de wezenlijk onderscheidende karaktertrek van het Pantheïsme in niets anders dan in de uitwissching der grenzen schuilt, is niet alleen mijn opinie. Ook Dr. SCHMIDT, o. 1. p. 62, zegt: »Diejenige Ansicht nuu, von der wir reden, und deren Bestreitung wir uns vorgesetzt haben, ist die welche das Vorhanden sein eines absoliiten Gegensatzes oder Dualisnius., einer ahsoluten Verschiedenheit in der Natur der Dinge lAugnet. Der Gegensatz mag sein, welchen man immer will, der zwischen Gott und Welt, zwischen Sein und Denken, Idealem und Realem, Geist und Materie, Ich und Nicht-Ich, Subjekt und Objekt, u. s. w.; so hat es in Beziehung auf einen jeden Ansichten gegeben, welche denselben fiir blosz relativ., nicht für absolut erklarten; und behaupten, dasz jede beiden Entgegengesetzten doch nur eine Einheit ausmachten, und wenn aucli in der Erscheinung und auszerlich'getrennt, doch »/« ihren Greinde uud Wesen" nur Eins seien. Solehe Ansichten kann man unstreïtig mit vollem Rechte durch den allgemeinen Namen der All-Eins-Lehre, auch wohl, wie man eine Art derselben in unserer Zeit genannt hat, der Identitatslehre bezeichnen." Cf. General Sketch of Panth. II. p. 280; SCHULER, o. 1. p. 9 en 2 1 ; FROSCHHAMMER, Einleitung in die Philosophies, Munchen 1858. p. 417. 55) Het geroep om »gelijkheid", waar feitelijk in de natuur en ook onder menschen, het geestelijk zoowel als het lichamelijk bestaan geheel ongelijk is, en de uit dit geroep voortkomende neiging tot nivelleering., was in de Fransche

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen