Calvijns invloed op de reformatie in de Nederlanden voor zooveel die door hemzelven is uitgeoefend - pagina 151

143 in de Holl. vertaling. Dl. I, blz. 297). En wel heeft ongeveer terzelfder tijd zijn landgenoot J. Lothrop Motley, in zijn boek The rise of the Dutch Republic, de oude opgaven herhaald (aldaar, in de Holl. vertaling, die met inleiding en aanteekeningen van Dr. R. C. Bakhuizen van den Brink is uitgegeven, Dl. I, 1, Ed. 1878, blz. 16); maar hij voegde erbij, in eene noot (die in de Holl. vertaling is weggelaten): »Doubtless these statistics are inaccurate; but the very exaggeration indicates the wholesale character of the massacres"; en desgelijks elders (a. w., blz. 128): »De juiste cijfers dezer moorden zullen wel nooit aan het licht komen" (waaraan de Holl. vertaling dan nog iets toevoegt, dat Motley oorspronkelijk niet geschreven heeft). Dr. Bakhuizen van den Brink gaf hierbij eene aanteekening (a. w., blz. 278—280), die begint met de woorden: »De voorzichtigheid van den schrijver is prijselijk", en die na een kort vertoog concludeert: »Het ware wenschelijk dat men gezet de sententieboeken van enkele steden gedurende dat tijdvak nèging om bij benadering uit te maken in hoeverre het beweerde getal, dat ook mij te hoog voorkomt, de waarschijnlijkheid overschrijdt." En Prof. R. Fruin, wien o. a. Motiey's arbeid aanleiding gaf tot het schrijven van zijn opstel »Het voorspel van den tachtigjarigen oorlog" (in De Gids, 1859, II, blz. 741—798, en 1860, I, blz. 182—221 en 371—429), sprak wel niet over de bedoelde cijfers, maar liet toch zijn gevoelen te dien aanzien duidelijk doorschemeren, door b. v. te zeggen (a. w., 1859, II, blz. 760): »De natie had een- afschuw van de bloedige plakaten tegen de ketters Ook werden zij niet naar de letter uitgevoerd; de magistraten waren over het algemeen niet tot strengheid geneigd; de dweeper, die ergernis gaf en schandaal maakte, werd streng genoeg gestraft, maar slechts bij uitzondering werden de stillen in den lande opgezocht en teregt gesteld." Gelijk te verwachten was, werd toen weldra de quaestie ook van Roomsche zijde behandeld; en hier was nu blijkbaar het streven, niet slechts om eene voorstelling, die overdreven geacht werd, tot juistere afmetingen terug te brengen, maar ook om de geloofsvervolging zelve zooveel mogelijk weg te cijferen. Zoo met name Dr. W. J. F . Nuyens, in zijne Geschiedenis der Nederlandsche beroerten in de XVI" eeuw, Eerste Deel, I, 1865, blz. 132—142, en 226 vgg., en W. Wilde in onderscheidene opstellen in de Studiën of godsdienstig, wetenschappelijk en letterkundig s:ebied, nl. »De geloofsvervolging der 16^ eeuw in Nederland" (9® Jaarg., 1877, Afl. 10), «Toelichting" (10'' Jaarg., 1878, Losse bladen), en vooral «Merkwaardige cijfers betreffende de geloofsvervolging in Nederland, tijdens de 16« eeuw" (26'' Jaarg., 1894, van Deel XLI, blz. 269—322). Bij hen wordt het aantal der bedoelde martelaren zeer klein; ook doordat zij daarbij niemand willen laten medetellen, die, al was het ook uit religieuse motieven, oproerig was tegen de overheid, of de Roomsche heiligheden aanrandde, of openlijk ongehoorzaam was aan de wetten en verordeningen. Eigenlijk zouden de enkele honderden, die zij voor de gansche 16® eeuw dan overhouden, en die als »ketters" in ieder geval toch overtreders waren van de plakkaten, ook nog moe-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen