BE BEWEGING DER „JONGEREN”.

III.

Met de schets, Idie ifc iix het vóórgaanfle arlikel gaf helangende idem cultuurstrijd in de ©eliw der'reformlatie, zijia we. niet van onzen hetoogweg afgedoold.

Als eerste doel hebben wij ons voorgesteld eene motiveereinjde verklaring van de beweging der „jongeïen" te geven uit de geschiedenis. Wanneer het. oöis gelukt deze beweging in historisch verband te zien, ae te beigjijipen als een verschijnsel des tijds: niet eien vluchtige flikkeriaig veroorzaakt door botsende meieninigen, maar een door de tijdsomstandighedeti veroorzaakte beweging, die in haar verschijlaing tevetts bevredigt een behoefte des 'tijdpi dan zijln iwpji straks ia istaat daaruit eenvoudig en overtuigend de gevolgtrekkingen te maken, die ivve Ixooidig hebben voolr ons betoog, en te weerleggen Ö0 opinte tieirgen'en (en het zijn er niet weinigen ij, die de aoüe der jonigeren hoofdzakelijk in verband btenigen met de leeftijds-kwestie (de z.g. puherfceit), of ze aanmerken als een bolsjewistisch stormpje in desi kerkelijfcen vijver.

Daarom is bet historisph voorbeeeld leerrijk.

Het calviniBmie "jta zijn bloeitijd is niet slechts een iieligieus verschijnsel, maar ook een echte cultuurbeweging, geweest.

In de mjiddeteeuwen geboren zou het o-p krukken hebben gestromtpeld.

Calvijn. gaf het sublieme voorbeeld den herleefden goidsdienst in heilig raplport te brengen met de herschapen cultuur, dat is: georganiseerde natuur.

Deze eïiorme breedvleugelige geest is in z'n „Institutie" ïiiet teruggedeinsd voor de pantheïsitisch klinkende verklaring (waaraan waarlijk niet alleen de eenvoudigen zioh hebben geërgerd), dat wij'denatuur ia vromien ^in God mogen noem.en. En hij heeft de levenssfeer van den christen uitgebreid naar het terrein van die poilitiek, den arbeid, de kunst^ de hygiëne. Hij! begteepi, en, zoover ze 'n Godsgeschenk wasi aanvaardde hij, de cultuur vata den tijd. Hoewel in zijn levenspraktijk een streng ï)uritein, was hij in zijln - wereldbesdiouwing heit tegendieel van den m, iddeleeuwschien asceet. Het dualisme tusschen natuur en genade, cultuur en christendom - der lateme, ook nog in onze eeuw, zich noemeraide puriteinen, erkende hij niet.

Daarvoor is hij teveel 'waarachtig reformator geweest.

Hebt ge dit verstaan, met uw ziel, sjtringj dan een paar eeuv/ien over en zie 'dan, met hetzelfde! oog, onzien tijd.

Onzen wonideïbaarlijk, verbazingwekkend verandetrden tijd.

'Neen, wij| willen niet ovew^diijven, gelijk' Tröltsch en de cultuurlwrleving van de 16e eeuw giering adhten ; in veiigelijking iiniet onze ^nieuwe besdhaving, de renaissance inperkend bij' de middeleeuwen ed'den nieuwen tijid aanvangend met de Aufklarung (opheldering) der 18de eeuw. , Wiji zijn van oondeel, dat de ontdekking vapi Colum; buB op' aarde en die van Eopernikus in den hemel, als beschavingsfactor niet onderdoien in beteekenis voor alle glorieuse wetenschajjpelijfce veroveringen en maatschappelijke vör'anderingen in onzen tijd, 'maaï althans in Idpjt opzicht is idie oultuurbeweg, in!g, die in de vorige eeuw haar schitterenlden gang begon, van gjioofcer invloed: dat zij' het volk tot in zijn diepere lagen en ide wereld tot in haar verste cirkels bereikte, en daardoor veel radicaler de gedaante des levens veranlderde.

Laat ons zien wat deze nieuwe cultuur bieduidt, wat koninkrijik zij geschapen teeft, welke schatten •van weten len hebben zij heeft tevoorschijïi getooverd. '

Daar zijn altereeirst de natuurkundige ontdekkingen, waardoor (in voortbouw opi het werk van Kopemikus en" Galileï), ik zeg niet de geheimen, maar 'de w onderen van het heelal zijïi ontsluieind. Het won, der van het onmetelijk groote. Met behulp-'van den teleskoop; in Califomië heeft men het aantal sterren op; vijfhonderd millioen geraamd. De dichtst bijizijinjde ster C-entauri bevindt zich op' een zoodanigen afstand van de aaïde, dat haar licht vier en een half jaar noodig heeft ons te bereiken. Wij' weten Oiok, dat er sterren zijn wier door God in den beginne geschap'sn glans eerst thanis', dus aia eeuwen, straalt in ons OiOg. Wanneer men nu rekent, 'dat de lichtstraal door het heelal vliegt met een snelheid van drie honderd duizend kilotneter in die seconde, dan duizelt onze geest bij het siddenemd gevoel van een hem. omringend© oneindigheid.

Daar is ook bet iwonider van het onmetelijk kleine.

Dacht men vroeger het miaiemste stofje, waarin de materie kon worden verldeeld, als een onweeg 'baal" atoom!, thans wo-rdt d'e ziel ontPoeid bij' de ontdelldiing van de waarschijnlijkheid, 'dat dit kleinste stoifje Ben afsorJderlijik-e vMii-l-id-is--van' electrisch© krachten, grenzeloos klein, maar zoo hevig! in hun , beiwe|ging|, dat zij', in liöhtstralen 0'mgezeit| ons jn gtaat stellen, mie!; het Röntgen-toestel dö dichtste lichamen te dóóïscihouwen. Reeds vond de theorie verdediginjg, ook in onz: en kring, o.a. bijden genialen Woltjer, dat fde stof in bet heelal niets is als kïacht, welke theorie ©en nieuw licht werpt op de ouide pïoletiscbe taal van - den Cateehismuis', waaï de voorzienigheid Gods als ©en alomtegfenwooïdig© kracht woadt beschreven.

Voeg hierbij' jde gedachte, dat 'door de grootschiei ontdekking van ptrof. E.insteiin (de relativiteitstheorie) de oude opvatting aangaainde de wetten der beweging en zwaartekracht fonidamjenteiel is geschokt, dan wordt duiidelijlfc, datïwij op-weg zijn naar ©en anjder© wereldbeBchouwing.

Maat ook ide bestudeeriaig van den aardkorst (geologie) heeft ons Iden toegang tot verborgen!© werelden geopend. Uit de diepere aardlagen heeft de onderzoeker geheime dingen (aidrulïken, fossielen) aan het licht igebracht, waarmee de wetenschap; ons wil idjwingen tot de opvatüngi flat de aarde veel ouder is dan wij' in onz-en eenvoud geloofden. En wierkelij'k zijn er geleerden onder ons (b.v. Dr. Bavinck in szijn Dogmatiek), dlie de ondersteUingi, ; dat de in Gen. 1 genoiemide idagen üjdperken-vanr eeuwen waïen, niet geheel verwerpelijk achten.

Door het geschiedkundig onderzoek zijn uit denzelfden aardeschoot de half vergane schatten van de oude Biabylonische en Nimvetisohe bte schaving bloot gelegjd, waardoor wij' de wetenschap erlangden, dat lang 'vóór Mozes fen Abraham; een grootsdhe cultuur in dia ouide weneld schitterde. Dei wereld van het , Oude TIastamienJt begint in de lichtstralej-V dezer genieene gratie hddeiider voor ons t© lichten. Het wondt hoqg tijdl, p.at wij (ik zeg niet onzen bijbel, wamt ^ze trotse©rt in heilige onveranderlijkheid all© veramideringen in d© wetenschap' d©r menschen), maar onz© bij'belvertaling opi verschillenid© punten herzien.

Wend g© nu uwie oogen om u heen in uw eigen wiereld, dan ziet 'ge wat ideze schepping^ krachtige ©©uw daarin heeft tot stand gebracht dan ziet ge een wereld vol van mirakelen, „wonderen der techniek", niet slechts dienende tot speelgoed voor de naar vreugde hunkerende menschenziel, maar als instrumenten, waardoor de gedaante .der maats ohapipijl zelf is yernieuwld. De wonderen der techniek opienien niet slechts den wolkenhemel voor den vliegenier, maar wissch'en ook voor hem de grenzen van landen len zeeën uit. Het verkeer snoert de volken, ondanks oorlog en haat, tot een Volkerenbond saam: . Wat heeft een simpele uitvinding als het rijlwiel tot zelfs in onae ommiuurde kerfcehjkie wereld een invloed uitgeoelend! En, wat alle andew© uitvinidingen in beteekenis zeer verre overto^ef t, de machine heeft, jioor de schepping 'der industrie, den toiestamd in de arbieiderswereld zoodanig gewijzigd, ' dat de gewielidiige idemokratische actie on!; s^rong, methaar social'© kwestie, die heel ohs maa't, schappelij'k©, en ook piolitieke, leven beheerscht.. De achturigie arbeidsdag, het algeaneen kiesnecht, het sljemnecht der vrouw, dat beteekent reeds: ©©n andere' wereld.

Toen Dr. pavinck in 1911 zijn klassieke red© hielid, „Modei^i'S'mje len OrthodO'Xie", lagen deze maatschappelijke hervormingen nog in den dop, en toch sprak hij' na.ar aanleiding vaai d© opfcomist der nieuwe .cultuur, 'en daarmee gepaard gaand© revolutionaire woelingen van het proletariaat: „Al deze bewegingen zij'n het bewijs, dat wij in ©ene gansch andere wereld, dan onze voorouders, leven. Wij staan bhjfcbaar niet aan het ©inde, maar aan het begin van ©ene ontwikkeliiirg; welke veroveringen er nog in wetenschapi en techniek gemaakt zullen woirden, en w-elke nieuwie toestanden tengevolge daarvan in maatschappij' en staat zullen intreden, w'ij (kHinnem het jni-et zeggen, maar voor grootsche verwachtingen bestaat er alleszins grond. God is bezig, groote dingen in (iezi© tijden te doen."

En nu roerde ik nog niet aan het feit, dat in id< 5, - hoogelce-wereld , .Tr? , 'c.' het af-getJoMcene denlveri door de nieuwe wijsbegeerte ©en omni'ekeer h©©ft plaats gehad, die in heteekenis ieder© maatschaippelijk© revolutie pvertreft.

Kant vergeleek zijb. „ontdekking", Öat het mienschelijk verstand zelf schept de begrippen ruilmibe en tijd, miet da door 'Oins reeds; vermelde ontdekiing van Kopemikus, waardoor het beeld van ons zion-, nestelsel in den grond werd veranderd.

Verschillende wijisgeeren lia Kant hebbien tot be-Iginsel van al het leven dien wil geproklamieerd en daardoor het londanient gelegd voor een nieuw© wetenschap! ider zielkunide. Do-or de allerjongste denkers wpridt weesc. plaats ingeruimid aan toeval en won, der. De sterk oplevende magie, met har© voiadsters theosophie en niagnetis-me, kregen wetenschappelij'ken steun.

Beldenkt men voorts, dait de kunst, vooral sinds da letterkundige oimwenteling van '80, als een afzonderlijke cultuurbewegittg haar invloed doet gelden, ©n zelfs, onder leiding van Dirk Coster, ©en ssort nieuwe wereldcultuur wil scheppen, let men daarbij' ook O'p 'den verbijsterenden opbloei van de sport, dia over duizenden zielen heerschappij' voert en, in den trant der oud© Grieksch© beschaving (maar minder ©del), in het leven roepit een eeredienst van het lichaam, djan, ktijlgt ide reeds aangeihaald© uiil^ spraak van Dr. Bavinck, „d, at wijl leven in ©ene gansch and'eTe w©reld|, dan onze vooro-uders", al langs zoo piieer relief.

Merkwaardig is nu het verschijnsel, dat gelijklijnig met dez© in trotsch© schoonheid opgroeiende beschaving, zich in d© geschi'edenis van den dag al scherper afteekent een nieuwe religieuse varheffing.

Precies als in dö eeuw van renaisöanoe en reformatie.

Zeker, men kan met hetzelfde recht getuigen van godsdienstig© ontaarding en kerkelijke malaise, ep. h©t zou ons niet m'Oieilijk vallen daarvan een droeve schets te ontwerpen, maar ons oog richt zich thans eerst naar da onmiskenbaar duidelijke godsdienistige strooming', die onder den bouwval van het oud© Europeesch© Christendom uit hare wateren voortstuwt.

Wij leven in den tijd der nieuwe religie.

Een deel van de door het materialisme en natu­ ralisme vermoeide m-enschheid vond zijh ziel terug.

Dr. Bavinck wijdde aan dez© op zichzelf heugelijke gebeurtenis zijn brochure „De overwinning der ziel."

De algemeen© pantheïstisch© geestesstrooming in onze eeuw, izich mianifesteetiend (opienbarend) ia Theosopihie, Christian-Scienoe, Tagore-aanbidding,

die zidh oiok! baaïi bjrieieikt 'm «Ie krinigen idiet joüg-Mterkuindigen eïi nieuw-sociaLLsten, kan in zeker opziciht ais een treligieuse beweging, wijl geboren uit een ïeligieus© behoefte, worden giekarakteriseeird.

Op het imeet kerkelijk getypeieird terrein rijzen de, vooral uit d© Angel-Saksische wereld ingevoerdiei, sekten als paddestoelen uit den zwaren Nederlandschen grond.

De Roomsoh-JKlatholieke Kerk ontwaakte tot een nieuwe ptopaganidistische actie, en slaat hare breeide vlerken koeisterend uit over de teruggekeeopde „dolende" zielen.

En sinjdfe het mudden detr vorige eeuw is het ingedoöimeH Holland opgeschrikt door een onder de geniale leiding; van D'r. "Kuyper als uit de dooden verreizen, verjongd Calvinisme, waarvoor ons blad leen bescheiden, maaï beslist, banierdrager wil zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen