DE CRITIEK DER OUDEREN.

IV.

Wiat mjoet oöSl 'aail^óord. zfllti , 'cffli de ca-itieK dter oddteren?

Hebben zij gelijK, wisjfiiieg* : inf fSgéii ovei' hegmselslapibe en .teÈort aali' idealisme én gebrek/ laaia ianeriijk geestelijfc lereii, en is ©r dus refoTmati© iQoodiig in hun geest en naar hun, .wiens chen? .Of htezien zij het lierviein mielt 1© donkeren en soimbeiien blik, en na'alsen j ^ zich schuldig aan 'oveiBdrijving eh (ejeïizijdighejd ? Dit .laatste zou, gelet oipl die psychische gesteldheid van den oiuderdom: , waaroveor iü' in het, tweede larldkel schiieef, zio.oi 'n groot wonder •niet zijn, en niemanid minder data Dr Cuypier heeft, "itütón-'hij zeU do zieviékitig. reeidp j; !Öjj, c< i3S: ee'r(i was, de ouideren voor dajt leuvel gewaarschuwd. Hij 'heieift hun toegeroiepfen, dait „het «en voU^, en 'zoo ook ©en staatkundig© partij, dam alleen wèl kan gaan, ziOiO de jongeren de erfeniis deir ouderen weten te fechatten, en ziaoi wi© oud van dagen is', de nieuw© levensomtpiloioiïng in het jonger© gesilaöht eer uitlokt dan onderdrukt En daarom roep' ik u, toe: Laat de ouderen onder u de jongeten niet druïKken , . ..."^)

Dit wooEdi wil jlc hier ovememjen.

De Graderen mtogien niet vewgeten, dal dezei itjj'd een ander karafcfieW draiagt dan de hunne, en eien p'eriode van bietrekkelijke rust en overwinniag heel w; at andierBloortiig© vragen opiwerpt dan %en tijdperk van druk en strijd. De toestanden hebten zich gewijzigd. De evolutie in het maatschappelijk' leven stelt nileuwje' eischen. Op het terrein d'eis geesten is d, è historie _ook voortgegaan, en het zou zelfs van versfarriiig getuig, en, wanneer wij precies zoo dachten en precies zoo spraken en precies hetzielüde deideU. als de O'Ulderen.

Christenen zijn toch nieuwe mienschen!

Gereformeerde Christenen dan allereerst!

Zij zullen zijn „kinderen van hun tijd". i„De biehjder van den Christus moet met zijn denlden en dolen leven in dein £igen tijd, waarin God hem het levien gaf, en niet in een tijd, die voorbijging oni niet weer terug te keeïen ..... Het Wioord Gods geloovien doet altijd vooruitstiievend zijn, altijd naar de toekomist verlangjan, bant ialle reactionaire droomerijten." ^) '

En als d© o-uideren hun ooglen maar , wij'd opien doen, zien z© toch ook veel goeds. Er is ondter het jongere geslacht, nog mienige levensopenbaring, die reden tot vreugd© geeft, en de tegenwoordige generatie vertoont nog .niet het beeld van een ontaar^d geslacht. Ik zou tal van feiten kunnen noemen, di© van geöst en leven getuigten, en Wianmeer ik zie, welk ©en toewijding, en ernst, weUc een geestdrift ^n trouw onder onze jongenen gevoniden wordt, is' het mij ©en raaJdsel, hoe imenig welbedaagde niets anders w©et te doien dajn te klagen over; die „lichtzinnige" jeugd van tegenwoordig.

Hoet zulk_geklag onzen jongen menschen geeHi schromelijk onrecht?

Is zulk „doleeren" geen ondankbaarheid jegens God?

Wordt deze critiek, die geboren is uit verkeerd© ontevredenheid, , dat de jongeren niet precies zoo zijn ^n doen als d© ouderen; , geeiri' zonde voor den: Heere, Die ookf thans aan höt zaad [der gemteent© te beloften van JZijn verhond vervult?

Daarmede is ©chtler niet alle critiek dpr ouderen geoordeeld.

Al kunnen wij! niet op| hetzelfde pujnt blijven staan, waaiiop /jji stonden, en al zijn wij' in heel onze levensopienbaring noodzia: kelijik anders gewor-'d& n„ ia meer dan éien opizicht moeiten wijl, ondankfe het vele^ dat wij! vóór heihben, voor hen onderdoen en hun geestelijklö prioriteit lerkennen. Dit geldt eerst ten opziohi© van de princapiëel© belijndheid.

Wij staan, gelijk ik reeds opimerkite', niet zoo vast in de schoenen als zij. Voor onls' zijn de dingeni niet zoo onwrikbaar zeker, en wij' zien de grenzen niet ^oo scherp!. Wij huiveren dikwerf om'.enkele stellingen zoo ablsoluut en iapjoidSotisch uit te sprekfen, en mienig hart wordt zelfs geschokt door een geest van onzekerheid en twijfelmoedigheid.

Ho© dat komt?

Verschillend© oorzalDen Jiunnen genoemd worden.

Ik denk ©ersit laanl , den invloed vaïi .den tegeniwooridi, gen tijid, die in het teelden van het relativisme staat, en waarin voor het abisolute schier ^©en plaats meer is. In verband hiermede moet' ten tweede vermeld woaiden de wankeling, die de geweldige ïchofc der laatst© jaren , ^i heel het leven heeft teweeggebracht. Voorts mag niet vergaten de ontzaglijke drang, die uitgaat van de vel© problemen, waarvoor wij! in dit tijdperk! van gisting ©a-woeling| geplaatst worden. In de vierde plaats weerhoudt d© vrees voor schijia-ptincipeis. ©n b©gins©l-v©rtoon menigeen om ©en vast, belijnd standpunt in te nemen. Bij anderen is het de bekoring, welke ia de synthese-gedachte schuilt, die ben het strengprincipiëele doet mijiden, en eindelijk' is de verflauwiag-en verzwakking ook te danken aan gebrek aan degelijke kennis.

Op dit laatste wil ik miet nadruk , wijgen.

Dit is een verschijnsel, dat, verontrusten moet, en des te meer, omdat het gepaard gaat met een zekere minacMing voor dogmatisch© en ptrincipiëele scholing. Velen huiveren reeds, als ze het woord dogma hooren, en worden angstig, wanneer g© van leerstelligheid spreekt, en tegenover ©en onmiskenbaar intellecitualis'lisch© strooming van vroeger staat nu een geest, die de leer minderwaardig acht. En nu is dit zoo opmerkelijk, dat bij' menigeen, di© uit d© hoogte verklaart, dat hij van het dogma niets hehlben moet, omdat hij de mystiek begeert, er zóó weinig besef van dog: matische kennis .aanwezig is., dat hij! bieter de©d, ©ersit eens te gaan onderzoeken, wat We onder leer en belijdenis, te ver§, taan hebben.

Dit gebrek oefent schaidelijken invloed.

Het werkt de verslap, ping, in de hand, en Prof. Grosheid© zieglt niets teveel, w; anneer hij! zich in zijn vroeger genoemldl referaat .aldus uitlaat: „Men zou zoo meenen, dat onz© jonge intellectueelen althans, di© zoo op! d© hoogte !zij|a' van muziek ien literaltuur, wel alleïöersit bekerid zonden zijn met het 'gereformeerde dogma eh de geschiedeiiis van ons kerkelijk' ©n godsdiens, tig, leven. Het lijkt er laiet haar. De meesit bedroevende staaltjes zouden daarvan k*unn©n wiorlden aangevoerd-De belangstelling heeft zich verplaatst naar dien omtrek'; en omdait men tenslotte maar één ding tegelijk kan doen, ligt het centrum verlaten. Maar 'dat wreekt zich."»)

Hierin nu dient verandering , te komen.

Tegen 'dat gebnek aan kennis en dat gemis aan belijndheid mo^et de strijd word©n aangebonden, en in dit pomt z.ullen wij' weer trachten, ons op te werken tot de hoogte der ouderen. Want juist hun principieel© stoerheid len trouw aan het beiginsel is hun kracht geweest, en Dr Knyper had nooit dien reuzien-arbeid kunnen verrichten, di© door hem tot stand is gebracht, wanneer hij niet s'rak d© Ujhen getrokken en ©ng het standpunt begrensd had. , 0mkeering in de geesteswereld wordt niet bereikt door ecleoticisme, ©n overwinningen op het ongeloof bevecht men niet door synthese, maar dit is de overwinning, di© de wereld overwint, nl. ons geloof, en het waarachtige geloof is nimmer vaag'.

Hierbij' heb ik nog een enkel© vraag t'e beantwoorden.

Loopen wij! Mji idez© beginB'el-verscherping niet gevaar, exclusivistisch te worden, ^n meer te letten op hetgeen verdeelt dan samenbindt? Ontstaat er, als wij' de lijnen scherpj tr©kken, niet te felle partij'strijd, en eischt onz© Ibienauwde en veirwarde tijd niet 'de eenheid ©n toenadering van alle Christenen? Op di© vraag wü ik met Prof. iGrosheid© dit antwoord geven, dajt samenwerking schoon en goed en geoorloofd is, wanneer wij in de eeïste plaats het volkomen eie|ns zijn omtrent het te bereiken doel, en eeln geSineenischappelijke basis kunnen vulden, die door allen van harte wordt ingenomein.. Voorts m'oet er natuurlijk ook ©enstemigheid h©erschen over de middelen, waardoor het ideaal izial worden bereftt, pn d© algemeene beginselen, welke aan de ac'ti© ten grondslag liggen, *) en eindelijk' is noodig; , da^ w; ij, l van eigen standl)u!n't! ten voll© zeker zijn. Zelf moeten we stevig in pinze schoenen staan. Zelf moeten wij! vasten gron'd onder d© voetenhebben. Onz© pvertuiging moet zielsbezit weze'ni, en indien niet; ds samenwerking verkeert 5n ©en fusie, waarin het eigene van onsj belijde, .n verloren gaat, en wij niet den minsten ilnvlo'ed oefe-nen.

Daarom iii'iilglt all© BamenwerMng! .tot bbhoieidi-, zaamheid.

De Coalitie heleft Jjet ons duid©liiik gleleerdi..

Door nieihamid minder dan Dr. K^aypjer is |dit erkend.

In „Uit het diensthuis uitgeleid" spreekt hijl 'zich onomwonden ofj dit punt uit, s) en wij hebhen bijj elk© „toenadering" opj dez© waarschuwing .acht te geven. En nooit mogen wij ons b'in'den, aan wi© ook, wanneer die b; and y; an ons vroeg het o-ffer van een onzer beginselen, en liever i|h eigen kring en opi eigen erf klein en geringd doch innerlijk sterk en krachtig, , dan in b'O'nd met anderen, di© van ons verflauwing voideKn, groot ©n in aanzien.

In ons isolemlent ligt onze kracht!

Reeds t© lanig! stond ik stil bij het eerste bezWaar der oiuderen, en ik mag de beid© andere ni-et voorbije gaorv To©gestemid moet ook worden, dat er bij de tweede generatie ©on tekort aan waarachtig idealism© is te bespieuBen, len liet elan onder ons niet 200 groot ils als vroeger. Nu g©lo, of ik wel, dat wanneer het gO'Ud weer in den oven geworpen werd, en we geroepien werden tot de hintte van dén strijd, het oude, heilig© vuur opnieuw zou oplaaien, jdocih nu vlamt het niet in den warmten gloidd van voorheen. Bij all© „enthousiasm© en applaus" van onzie dagen missien w© toch dien geestdrift, diei den kerkehjfcen en schoolsltrijld der tacliliger jaren doortintelde, en wjj moeten ons dikWerf schamen, - als we hooren, wojt de ouderen voor d© zaak defe. Heeren hebben oveiig^hadi.

Nu weet ik wel, idajt waarajehtig! idealisme! niet kan gemaakt worden.

Met vuurwerk, dat voor een oogenbiik knetfeirt en schittert en vonken splat ©n idondert, komfeto. w© alterminst klaar. .Opgeschroefde „bezieling" is nog ©rger dan d© lauwheid der Laodicensen. Voor al dat surrogaat moeten we op onz© hoede zijn, jm^aaE wel kirnnen en moeten .wij onzen 'God' biddlem, , dat Hij door Zijh Geest onz© ha, rten beroer© en doortrille en vervuUe mlët deij heiligen ijlvel', voor Zijn ©ere, di© voor helt zwaarst© offer ^©t .terugdeinst

Die g©esteswerkia, g hebben wij voor alles noodig.

Het Pink'stervuur moet boven vlammen. onzie hoofden vlammen.

De adem] XJods moet onzen hof doorwaaien, ien dan zal vanzelf het tnnerlijk leven ontwaken tot nieuwen bloei. 'Wiant hierin hebben de ouderen ongetwijfeld: gelij'k, datt aan he, t zieleleven vaak |te

weinig gedacht woBclt. In ée ^weljdi.g'e badïijVigheid, die de actie „op alle teïreinjen des levens" mei zich medebrengit, is menige ziel verschrompeldj en de weg naar 'die binnent'amler dikWeïi vergeten. En dit moet and: ers v/orden. Alleen bij; nauwen omgang met God is bet mogelijfe, den strijdi .voor Hem te worstelen, en de ouderen liebiben daarom möt zooveel heroïsme den kam]p kunnen vioieren, omidat hmi leven wa^ eien wandel met Hem^ in Wien .al hun zielesterkte en levenskracht la§.

En volgen wij hirn exemplel.

Ook thans hebben wij' behoefte aan persoonlijk gelool.

Meepraters en meezingers' kunnen gemist v/ordlen.

En dan alleen zullen wij' iets voor de wereld onzer dagen heteekenen, en dan alleen zal heit Calvinisme invloed ten gdede oefenen, wanneer wij, die de dragers van dat beginsel zijn, zelf die overtuiging beleven, en möt onze gansche ziel en met al onze krachten in eigen leven Gode de eer geven.

Ik wil het hierbij laten.

Slechts enkele dingen kon ik aatnistippen, ein het was mij «ondoenlijk, alle p'unten uitvoerig te bespreken. Het bezw.aal-b.v. tegeii wereldgelijkvormigheid en cultuurvereetilnig!, daJt m.i. het ster'kst overdreven is, bliengt ons op hèt terrein van de verhoudip.g van christendom en cultuur; en dit is een onderwerp, , Idart niet in enkele regels is f, e behandelen, maar ons voor tal van vragen Is'telt. Hierop kan ik thans niet verder ingaan, wat mij' niemand euvel duide. Ik' beb mijn beschouwiag van de critiek der ouderen vooral geconcentreerd in hun gravainen tegen de principiëele verflauwing, en ik hoop^ dat ik aan 'hun bedenkinglen voldoende recht liet wedervaren.

Mijn conolusie zal niet oniduidelijk' zijn.

Ik gelocf, dat er geen reden vooi< dfe ouderen is, om bij Iden bouw van den nieuwen tempel niets anders dan een klaaglied aan te heffen en, als in Ezra's dagen, luide te weenen, want God schenkt nog onnoemelijk veel goeds. Maar wél hebben ; svij jongeren te luisteren naa; r hun waaTschuiWende stem, die ons toeroept, geeai duimbreed af te wijken van het Woorid des Heeren, en van die helijdenis, waarvoor eens d© martelaren hun bloed stortten, en in den naam: jGoids' .de worsteling voerd^.

En God geve ons nieu-we beizielinig.

Zijn geest dooxwaaie onzfön hof.

Hij verhootre ook dtezle bede: „Slechtis zij hun toegehedien, dat zie( hoe eer hoe beter aansluiting aan de ziel van ons Christenvolk mogien zoeken en viaden^ en in 't woord, , dait zfe spiekten, iets vaji die warme bezieling mogeln uiten, die aan onze voorti'ekkers in 't bloed zal."") Het is 'dei bedie-van hem, bij wienBi graf een gelofte is afgelegd.

Zullen wij' in staat zijn, die in te lossien?

1) „Uit het diensthuis uitgeleid", p. 21. (De spatiëering is van mij, )

2) P. Biesterveld, „Kinderen huns tijds", p. 79 e. v..

3) Grosheide, t. a, p. p. 21. i

4) Grosheide, t. a. p. p. 24.

5) p. 25 e.r.

¹) Kuyper, „Uit het diensthuis uitgeleid", p. 21.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen