„Heinrich Lhotzky”, door Dr P. Glas. N. V. Uitg. Maatschappij en Boekhandel v.h. P. M. Wink. — Zalt-Bommel 1920.

BOEKBESPREKING.

Lhotzky is dn ons land minder bekend dan Kierke-• gaard en Nietzsche, over wie vrij vroeger in deze rubriek spraken en met wie hij vele punten gemeen heeft.

Vooral toont hij groote veiwantsohapi met Nietzsche. Hij iheeft dezen dichter-wijsgeer met interesse gelezen, veel Van hem in zich opgenomen, dat hij in verzachten, gewijzigden vorm later als eigen gedachten weergeeft.

En O'p het uitnemende boek van Dr. Glas, dat hier voor mij ligt heb ik juist aan te merken, dat de invloed van Nietzsche .ffp Lhotzky hier onderschat wordt.

Ik stem het dadelijk toe: er zijn sterksprekende viers, chillen.

Maar het meest karakteristieke dankt iij aan Nietzsche.

Evenals Nietzsche is hij individualist, een man, die dweept met onmiddellijkheid, intuiltóe en een verklaard vijand is van alle systeem., een aanhanger van de wil-tot-macht-theorie, een principieel voorstander van een onderstbovenkeering aller waarden, iemand, die toornt tegen christendom en religie, een boodschapipier van Lebens-bejah'ung', een optimist, en daarenboven, wat den vorm zijner geschriften betreft, een minnaar van aforismen.

Doch hij beschikt niet over de in gal gedoopte pen, ook niet over de geniale invallen van een Nietzsche.

Hij «zet u, zoudt gij zeggen, een stuk verdund aftreksel van Nietzschiaansche theorieën voor.

Toen ik (het is nu jaren geleden) enkele zijner werken voor bet eerst las trof het jaist, dat ik kort te voren mij in Nietzsche had verdiept.

Natuurlijk moest Lhotzky toen op mij een gewilden, een slappen indruk maken, iemand, die ji© bittere pillen van Nietzsche in een hulsel van suiker en zoethout istoppen wou.

Maar wie de kennismaking met Lhotzky aanhoudt, wijzigt vanzelf zijTn oordeel.

Hij neemt maar niet wat u in Nietzsche bovenmate ergert, weg. Dooh hij staat inderdaad anders tegenover de vraagstukken van den dag.

Een oonsekwent man is hij niet.

Wat hif u lOpdisdht is een mengelmoes van Nietzschiainisme en... ja, hoe zal ik het noem'en, ik geloof, dat ik het meest de waarheid najbij kom als ik den term kies: bemiddelingstheologie. Alleen zij er telr waarschuwing .aan toegevoegd: zuivere bemiddelingstheologie is het ook vreer niet.

Hij londerscheidt zich scherp van Nietzsche door zijn eeïbied voor God, Jezus en den Bijbel.

Alle atheïsme is ver van hem. Slechts wil hij van een Dlieëenheid niet veel Weten. Hij duidt Grod bij voorkeur als Vader aan. Het is Jezus' verdienste geweest, dat Hij' den weg tot den Vader gewezen heeft. Middelaar is Jezus voor hem niet. In het heelal beweegt alles zich om den Yader. Lhotzky denkt zich de weTeld niet ^ocentri-sich, niet geocentrisch, niet christocentrisch, niet theooenüisch zelfs, maar Pataicentrisch.

Geloof gaat bij hem in ervaring op en wat nadruk hij lOok legt op' de openbaring, openbaring is in den gïond voor hem ook ervaring.

Zonde is voor hem een overgangsmiddel naar het hoogere en komt daarom evenals bet goede uit God voort.

Met kindeJ'lijken eenvoud schijiit hij aau de waarheid des BijjDels vast te houden. Van de of& iëele Schriftkritiek moet hij niets hebben. Toch pefent hij wel degelijk kritiek, maar op zijii maaier. Hij maakt uit wat Se geest der Schrift is. Ook leert hij' zoo iets als een zaligmakende humoir. Het Nieuwe Testament loopt volgens, hem van humor over.

Tegenover het wonder staat hij evenzoo. Hiji handhaaft de werkelijkheid der Nieuwtestamentische wonderen uitdrukkelijk, doch het wonder bestaat yoor hem niet in Jiet gebeuren, maar in het beleven.

Als hij scheldt op christendom en religie, dan doet hg idit uit gansch anderen hoofde dan Nietzsche. Hij beschuldigt het christendom, dat het iZ, óóver van Jezus is afgeweken, dat geen behoud meer mogelijk is; de religie is voor hem iets automatisch, mummie-achtigs^ gewiorden. Alleen het „rijk Gods" is het ware. Dat heeft een toekomst. Dat zal ook den „fconing^mensch" openbaren.

De deskundige zal hier vanzelf herinnerd worden aan enkele Schleiermacberiaansche ideeën, die in ethische kringen voortleven.

Vandaal', dat Lhotzky nog de meeste lezers vindt onder de ethischen.

Met dat al blijft hij een interessante persoonlijkheid, dien wij iiiet links mogen laten liegen.

Hij maakt het door zijb veelschrij, Verij! wel wat her zwaarlijk voldoende nota yan hem te nemen.

Ik kan dan ook den gtudeerenden niet beter raden, dan alleen , zijn hoofdwerken door te lezen.

Doordat hij zichzelf (soms tot vervelens toe) herhaalt, mist men aan het andere niet veel.

Of wat ik vooral reoommandeeren kan: men het boek van Dr Glas over hem.

Zelden zag ik een boek, dat in zoo'n kort bestek izulke volledige gegevens omtrent een schrijver en zijn werken verschafte.

Zijn objectiviteit valt zeer te loven.

Men kan uit dit geschrift Lhotzky voldoende leeren kennen.

Alleen gaf Dir Glas aan de verschillend© momenten uit Lhotzky's werken niet het relief, dat ik hierboven deed zien.

In zijn kritiek blijft hij vrij mat.

En wat ik vooraj jammer vind, is, dat hij Lhotzky als wijsgeer niet meer naaï voren heeft gebracht.

Het is volkomen waar, da, t Lhotzky voor de wijsbegeerte Weinig anders dan minachting over had.

Ook moet het toegegeven, ' dat hij geen systematisch denker was.

Maal-dat gold van hem op theologisch gebied ook.

Zijns-ondanks heeft-Lhotzky 'heel'wat philosophische gedachten uitgesproken. Welke zich zeer gevoeglijk om zijn Nietzschianisme laten lOirdenen.

In den grond van de zaak zelfs is Lhotzky naar mijn beschouwing niet theologisch, maar philosophiisch georiënteerd.

Zijn inkleeding is theologisch, , maar zijn boodscha philosophisch.

Hij is de vader van een eigenaardig soort religiieuze philoisophie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen