GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

KUYPER-BIBLIOGRAFIE.

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

KUYPER-BIBLIOGRAFIE.

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

door J. C. RULLMANN.

XVI.

15. Aan den interpellant in heit Voilkfeblad van 21 Januari 1869. Opigenomien in De Hoop des Vaderlands van 3 Maart 1869.

Dit is het «erste opstel, waarmee Dr Kayper zich in den schoolstrijd biegaf. 't Ging destijds om wijziging ider Schoolwiet en van Art. 194 der Grondwet, door Groen van Pïinsterer van 1862 tot 1866 in de Ka, mier en (daarbuiten be$pïolken, en oo-k door de Veroeniging voor Christelijk-Nationaal Schooloniderwijs aan de orde gesteld.

In het Volksbladj een detr invloedrijkste organen tot vecrdediging van de Openbare School, had een inzender den tegenstanders van h^'; Openbaar Lager Onderwijs de vraag gedaan, ol het gebod dier liefde aam de kinderen niet kon worden geleend zonder den Christus.

In De Hoop des Vaderlands, het weekblad, voor ChristeÜjk-Nationaal Schoolonderwijs, dient Da-Kuypier dezen inzender nu van antwoord, deor uiteen te zetten, waai-om tegen de Openbare School, gelijk die tüans is, te velde lüoat worden getrokken. Aan het slot verklaart hij, zich ite schamen voor zijn tegenstander, „niet over onzen stïijd tegen de schoodwet, maar over de zondige lauwheid des giöloofs, die ook daarin weer openbaar werd."

De beer I. Esser was met dit opstel zóó ingenomen, dat hij in De Heraut van 16 April yoorstelde, het als tractaat te laten drukken en bij duizenden te verspreiden. „Zijn er göene vermo-gende vriendinnen in het land, dis zicih daarmede zouden willen belasten? I|Ien hte dit suk drukken door öen armen drukker, en den een of anderen armen schrijver de adressen schrijven, te vinden in ide naamlijsten van leden der Kamer, predikanten, onderwijzers, ambtenaren, deparLemianien van 'tNut, pastoors enz. — Ik denk dat dit stukje van Dr Kuyper op deze wijze' vemienigvuldigd, en per post verzonden, onder Gods zegen onberekenbaar veel goed zou doen, omidat er met, naar ik meen. groote juistheid en scherpzinnigheid in wordt aangetoond, dat het gebod der liefde aan de kinderen niet kan geleerd worden ziondeir den Christus."

16. De „Nubs"-beweging (Bijblad van de Vereeniging „Christelijke Stemtoen"). Atajïlerdam, 1809. H. Hövekex.

Bij gelegenheid van zijn 25-jarig jubileum als hoofdredacteur van De Standaard op 1 'Apiil 1897, zei Dr Kuyper, in een schitterende improvi-satie, o.m. ook dit: „In apologelischen arbeid geen heil ziende, viel ik zelf aan en wierp granaat op granaat onder do tegenstanders; eerst: uw modernisme een fata mo'rgana, toen: uw moderne leven, gelijk 't zich in liberalisme en conservatisme vertoont, gedrukt door den vloek der eenvormigheid; straks het Nut, toen nog itoongevend in Nederland, bestookt. vanuit de Hersteld-Lulhersche Kerk" (Gedenkboek 1897, bldz. 70, Jl).^

We vinden hier een kras staaltje van geheugenfouten bij Dr Kuyper. Immers, de chronologische volgorde, waarin bedoelde geschriften verschenen, is precies omgekeerd als waarin hij ze opnoe'niide: De „Nuts"-beweging verscheen in Februari 1869; De Vloek der Eenvormiigheid in April 1869, en 'Fata Morgana pas in 1871.

Maar wat bedoelde Dr Kuyper toen hij zei, dat hij het INTut bestookte vanuit de Hersteld-Lutherscha Kerk?

Een advertentie iri De Heraut van 22 Januari 1869 verspreidt hieromtrent wel eenig IJoht. Mai leest daar n.l.:

Herst. Evang. Luth. Kerk. Opsnbare Bijeenkomst in het belang van liet Christelijk onderwijs, op; Maandag 25 Januarij 1869. des avonds ten 7 uur. Sprekers: Ds J. Posthtaaus Meijes R, zn., Dr A. Kuvper van Utrecht, H. J. van Lummel van Utrecht, en DIS A. H. W. B: ilandt.

Naar het schijnt, werden zulke bijieenkomsten wel vaker in de Herst.-Ev. Luth. Kerk op den Kloveniersburgwal te Amsterdam gehouden; althans, het vorige jaar had Ds J. H. Gunning, daar 'n schoolrede uitgesproken. (Zie D'e Hoop des Vaderlands van 10 Juni 1868.)

Voorzoover we konden nagaan, was het nu op 25 Januari 1869 de allereerste maal, dat de Utrcchtsche Dr A. Kuyper te Amsterdam optrad. Ein dan is du.s dit eerste optreden in de hoofdstad hem zóó bijgebleven, dat hij zich in 1897 nog levendig herinnerde, hoe hij' dien avond in de Herst. Jjuhh. kerlv bet Nut bestookt had.

De Maatschappij' tot Nut van't Algemeen liad nl. 5 November 1868 aan de bestuurders der Departementen een oirculaite gezonden, om' dienen opmerkzaam te maken op de gevaren, die de Openbare Gemengde Schoiol bedreigden. De agitatie van het Nat tO't onverandei.de handhaviUig van de Sdhoolwet van '57 was nu buitenigewoon. Heel het land werd er 'door in beweging gebracht.

Naar aanleiding van die „Nuts"ciToulaire schijnt Dr Kuyper dan ook in de Hërst. Ev. Luth. Kerk gesprokien te hebben. En vervolgens heeft hij 'het daar gesprokene blijkbaar uitgewerkt tot eea brochure, die eerst als B, ijbla|d van de Christelijke Stemmen, en later ook afzonderhjk verscheen.

In de voiottede, gedateerd Februari 1869, lezen we: , , Reeds voorlang had ik bij-persoonlijke kenmsix.^ji making met de Maatschappij „Tot Nut van 'tAl-'^-'" gemeen" den indruk ontvangen, dat er iets valsch in haar tegenwoordige positie school. Van dien indruk, door 't jongste manifest der Maatschappij 'niet weinig versterkt, zocht ik mij in de volgende bladzijden rekenschap te geven. — Voor het overige aanvaaiid ik dankbaar den nieuwen stoot, ook doior deze beweging aan de onderwijs'kwestie ge^ geven. Diankbaar ook al leed het Bijzonder Onderwijs er voor het oogenblik schade bij'. 'Niet aan toevallige C!ombina, tiën, niet aan het zwijgen •v; an den tegenstander, maar alleen a'Jn de onverwinbar© 'kracht van het v, olksgeweten, vraag ik de zegepraal de3-zaak, die ik op het hart draa(g. Dat mien het vraSigstuk slechts niet smo'ie, is daarom' de eenige bedie, die il^^ aa, n vriend en vijand breng. Er zij; bespreking der kwestie, er zij toetsing van het vraagstuk aan de diepste levensbe'ginselen. W^ie door lichtschuwheid triomferen wil, voert den strijd niet. om God."

Meesterlijk' toont de schrijver dan uit de historie van het Nut aan, dat ze drie perioden heeft doorgemaakt: Ie. van de christelijk gekleurde', 2e. van de k'leurlooze, en 3e. van de ontkerstende Maatschappij. Door een ongemerkte metamiorphose is ze zoo geworden het orgaan der mod'erne partij op staatkundig en kerkelijk gebied.

De Hoop des Vaderlands, 7 April 1869, schreef van 'dit voortreffelijke bo-e-kje: „De hier gegeven beschouwingen ovfelr 'tNut en zijn ges, chiedenis verdienen de overweging van vriend en vijand; voor beiden bevatten ze zeier veel leerrijks.; op' de schoolquaestie zullen ze niet zondier invloed blijven; dit altijd, wordt ook op dit geschrift de liberale theorie van ignoreeren, van „dood zwijgen" niet toegepaKt." ; ; '

Ter aanvulling van Dr Kuypers geschrift gaf Dr Schwartz in De Heraut van 2 en 16 April 1869 noig een beknopt overzicht van een artrkelenreeks O'ver 'het Nut, door Wormser geschreven in De Heraut van 1855.

En reeds in 1844 was Heldiings voornemten, aan Groen van Prinsterer medegedeeld, om' het spoor van het Nut te verlaten, de aanleiding ge.weeist tot de bijieenroeping der Chris t «il ijk e Vrien.' 'den; zie Nederlandsche Gedachten, 2deserie, I, 1870, bldz. 288, en O. G.' Heldring, Leven en Arbeid, 2de druk, 1882, bldz. 177 w.

De Kohlbruggiaan Bemardi, in zijn Zanlenspraken, uitgegeven bij J. J. H. Kemmer te Utrecht, noemde de Maatschappij' tot Nut van 't Algemeen: een Maatschappij tolt verderf van 't Algemeen. Zie oi.a. Zam'enspraak' nr 505.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 20 januari 1922

De Reformatie | 8 Pagina's

KUYPER-BIBLIOGRAFIE.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 20 januari 1922

De Reformatie | 8 Pagina's