LITERATUUR EN KUNST.

Eenigen tijd geleden spraken we in een tweetal artikelen over de geschriften van den Deenschen predikant Jörgen F.alk Rönne, die in Denemarken grooten opgang maakten en ook dooT vertaling tot ons gekomen zijn. Mogelijk zal men zich herinneren, hoe we op „Met lEerstmis naar huis", „En de Noordzee bruist", „Het Geluksland" wezen, als op boeken, die een frisschen geest lademen, en in - de beschrijving van personen en verhoudingen op de' Far-oer en in Denemarken buitengewoon karakteristiek en dikwijls fijn humoristisch zijn.

Thans heeft de Uitgevers-maatschappij „Elsevier", die deze uitgaven verzorgde, weer een nieuw boek van Rönne aan de vcedAi gebracht „R o o 'd e r o-z e n van 't Geluk".

Meer dan de vorige boeken is dit geschrift een roman. Het gegeven, ofschoon zooals het hier voorkomt volstrekt niet een afgesleten roman-cliché, is minder nieuw dan in de genoemde boeken, meer van het gewone roman type : v$©^%©rl: ï^*.!%ï die door onoverkomelijke 'bez\< ra, ren hiet' tot "haar ideaal komen kan, en nu in stille toewijding zich uit. En, waar we nu al zooveel romans hebben, die vario modo deze stof behandelen, staan we vanzelf critischer tegenover dit boek, gaan we vergelijken, de karakter-analyse meten naar den maatstaf, dien we door veelvuldige lectuur in dezen trant hebben gekregen. Een verhouding als van den dominee en z'n vrouw Pip in „Het Geluksland" was vol-j komen nieuw, ook die van Heer Clement en Elisabeth in „En de Noordzee bruist" was onbekend in onze romanwereld '— en dat gaf onmiddellijk zeker cachet aan die boeken, maakte ze tot min. of meer zelfstandige romans, die men op zichzelf beschouwen moest.

Ik wijs op deze dingen, omdat we daarmee rekening houden moeten bij de bespreking van dezen nieuwen roman. We zijn ten opzichte van de boeken van Rönne wat j, verwend", rekenen al te voren op zekere s|^^als we een nieuw geschrift van hem in han: ^^ krijgen en zouden daardoor licht de objectivit^t verliezen, die noodig is.

Want „Roode Rozen van 't Geluk" is een gewone roman, niet een boek van, laat ik het dan zoo mogen noemen, het Rönne-type. En daan^an moeten we eerst goed ons doordringen.

Nu herhaal ik bet, 't hier bewerkte gegeven komt niet als een cliché vóór den dag. De originaliteit van den Auteur is idaarvoor te groot. De beschrijving van de hoofdfiguren is, vooral ook door het milieu, waarin ze staan, frisch genoeg.

Thema van bet boek is de scheiding, die Duitsch-Deensche verschillen ma; ken onder de menschen, die in Noord-Sleeswijk wonen. Neesgaard is een geheel Deensche hoeve op Duitscben grond en de eenige dochter des huizes, Inger, wordt ook Deenscb opgevoed. Het vasthouden aan de tradities van z'n geslacht bezorgt den vader veel onaangenaamheid; dat bij z'n dochter op kostschool in Denemarken zendt komt hem zelfs opi gerechtelijke vervolging te staan, maar hij houdt vol, zelfs waar z'n vrouw van bekommering sterft; en liij bereikt dit, , dat Inger met l)_art en ziel Deensche wordt, vaii haat vervuld tegen al wat Duitsch is. Daardoor is er ook geen kans voor Hans Heinrich, een Duitscben Jongen, die haar met heel z'n hart liefheeft, baar ooit tot vrouw te krijgen. Ze gev^oelt veel voor hem "persoonlijk, maar het groote scbeidingspunt is er 'en blijft.

Ze trouwt met een echten Deen — den eenigszins uit de lucht gevallen Jörgen; Hans Heinrich, van armen Jongen intusschen tot welstand gekomen, blijft onveranderd baar genegen, maa^'iomt op den achtergrond. MÊ: !X%.

Kort slechts duurt bet Jonge geluk van .ïngér en Jörgen. De wereldoorlog breekt uit en, Duitsch onderdaan als bij is, moet Jörgen te velde. Twee Jaar is hij aan bet front en al dien tijd zorgt zijl met bovenmatige kracbtinspa.nning voor het bedrijf, maar ze 'kan niet voorkomen, dat de hoeve en de landerijen achteruitgaan. Dan komt Jörgen met verlof, maar al spoedig blijkt, dat bij niet teruggaan WA naar bet front; alles is er voor de Sleeswijkers aan gelegen, dat de Dnitschers den oorlog niet winnen, aldus betoogt hij', „en moeten wij dan ons bloed geven, opdat het kan winnen? " Hij zal desei'teeren en over de nabije rivier gaan, Denemarken in. Maar, dat beteekent volkomen scheiding van vrouw en kind en de onmogelijkheid van eenige, ook maar de minste, betrekking.

Met z'n vertrek is ook de toekomst van het bedrijf beslist. Hoe dapper ze zich weert, Inger kan niet verbinderen, dat de hoeve zal worden verkocht'. Maar dan treedt Hans Heinrich weer naar voren, en door zijn bemiddeling (hij is intusschen burgemeester geworden) blijft voor een betrekkelijk kleine som, die hij voorschiet, Inger bezitster.

Men gevoelt nu, hoe de draden van 't verhaal gaan sa, menknoopen. Jörgen is weg, Hans Heinrich krijgt materieel de toekomst van Inger in ha.nden, en doet, ^door allerlei tegemoetkomingen zijn gezindheid blijken, 't Verdere gedeelte van het vei'baal is dan de teekening van den strijd tusschen zijn begeeren en haar trouw-zijn aan baar man, en aan de traditie van haar geslacht. Die strijd is zwaar, èn door den achterdocht van Jörgen, die daarvan in gesmokkelde brieven iDlijk geeft èn door bét al moeilijker worden van de verhoudingen, zoodat 'Hans Heinrich steeds meer belpen moet. Maar het eind is toch de overwinning, als, met het einde van den oorlog, Jörgen terugkeert en Hans He.inrich uit de streek vertrekt.

Zoo is het verhaal. Veel meer dan R.önne's andere boeken, naar men ziet, een roman. En nu ligt wel overal de Rönne-kleur over de détails, in de teekening van het leven op Neesgaard, in het zeldzaam geestkrachtige van Inger, in» de natuur-beschi-ijvingen enz., maar de hoofdzaak is bier toch het ^ conflict, waarvan 'we spraken en dat is een gewoon roman-gegeven.

Dus komt nu de vraag, in hoeverre is de Auteur geslaagd in de bewerking daarvan. En dan is bet antwoord m.i.: niet minder dan anderen, die soortgelijke stof behandelden. De analyse, van de karakters is scherp en duidelijk, het confhct g'roeit natuurlijk en de oplossing is niet geforceerd. Maar er zijn Jè^Sfijïjelikele zwakke plekken in het geheel:

de figuur vaii Jörgen b.v. is te weinig aannemelijk; : hij komt op éen bepaald moment plotseling in het verhaal, krijgt ineens een groote plaats, overrompelt ons met z'n huwelijksaanzoek en nog meer met z'n succes daarbij, z'n desertie is slechts van ééne zijde gerechtvaardigd enz. En de figuur van Hans Heinrich is, als ik het zoo zeggen mag, te veel naar het roman-model, in dien zin, dat de omstandigheden hem al te zeer in het gevlei komen. Dus is de verwerking van de gegevens als zoodanig wel goed, maar de gegevens zelf zijn niet feilloos. Misschien, vrij zeker zelfs, zijn ze in hoofdzaak historisch, maar dat verandert niets aan hun waarde als elementen van een conflict, dat een romanschrijver behandelt. Want hij legt de schakels van het verhaa.1.

Na deze nadere bespreking nu herinner ik aan het begin van dit artikel. Wiant, als dan bij' alle waardeering voor de vele mooie gedeelten, toch eigenlijk het boek wat tegenvalt, dan dienen we te bedenken, dat we , , verwend" zijn door Rönne. We willen ook zijn nieuwe werk weer anders hebben dan het andere en beoordeelen onwillekeurig naar dien eisch. En dat nu is fout. Deze roman behandelt een in de roman-literatuur „gewoon" geval en naar den maatstaf van dat gewone gemeten is de bewerking alleszins verdienstelijk, is zelfs een figuur als Inger heel mooi. Inger is in vele opzichten een geestelijke zuster van Pip^ (uit „Het Geluksland") en dergelijke karakters zijn niet al te veelvuldig in de , , gewone" romans van dit type.

Daarom geloof ik, dat, obj-ectief gezien, deze roman goed genoemd mag worden, in sommige gedeelten zelfs heel goed.

Maar wel mogen we zeggen, dat we lieverRönne zien in het type-Geluksland. Want dat is origineeler en beter.

Naschrift. In vriendelijken dank ontving ik voor Alice Nahon f 2.50, ondeo.-letters J. C. S. te E.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen