DOOR AMERIKA.

VIII.

New-York III.

De vierkante regelmaat, waarover ik in een vorig artikel sprak, beheerscht ook heel het New-Yorksche stadsbeeld.

Bijna, heel de stad is gebouwd in „blocks" (blokken huizen, die een langweiiïig vierkant vormen en die althans in het middeldeel van New-York even groot zïjn).

Ze worden gevormd door twaalf Avenues, die gesneden worden door tal - van genummerde straten. Bij Washington Heights vindt men de 282sté straat.

Maar er is ook een Avenue, die levendig protesteert tegen al dat afgepaste en aigemetene. Als een stoute rekel vlakt hij verschillende vierkantjes uit. Het is de deugniet, die dwars door de mooi© perken van zijn ongehuwde tantes loopt en zich aan geen looppaden stoort: Als de tantes zijn uitgebromd, neemt ge hem op, gooit hem in de hoogte tot hij kraait van de pret.

Dait is Broadway (breede weg). Die moet vajri) al die stijfheid niets hebben. Hij spot met da streepen van New-Yorks bouwmeesters. Als een jonge hond springt hij over architektonische hekjes. Hij maakt bochten, dat het een lust is. Hij brengt de afwisseling, het leven aan in de brouweiaj, in dit geval de bouwerij. Hij. dwingt de Vierde Avenue om voor hem o|p zij te gaan. Hij schept aardige hoekjes, waaraan de architekten hun vernuft kunnen scherpen. Als New-Yo'rk zijn Broadway niet had, zou het er haxkerig uitzien.

Althans in zijn schitterendste deel.

Want in andere deelen treft ge gelukkig n, og andere straten aan.

Daar hebt gij het Bussiness-District (Zaken-distrikt), dat is aangelegd door de Hollanders, het oude Nieuw-Amsterdam. Daar, waar de East River en de Hudson zich broederlijk werpen in den Atlantischen Oceaan kan de Europeaan zich nog te goed doeh aan elleboogstraten. Ook een beetje Noordelijker, aan den havenkant, bij den Hudson, loopt het soms aa.rdig schots en scheef.

En komt hij heel wat Noordelijker, dat tot het eigenlijke vasteland van Amerika hoort, over de Harlem River, zoo ter hoogte van de 160ste straat, in de Bronx, dan is het^ grootendeels met het vierkant gedaan. ? ; ;

Dan is men meer „buiten)". Dan heeft men meer ©en kombinatie van stad en natuur.

En de natuur hO'udt niet van het kubisme.

Het kubisme voert de logika in de kunst.

En de logika is voor de schoonheid een vreemd element.

Daarom mag men de kubistische steden of stadsgedeelten in Amerika, ook nooit een aesthetische norm aanleggen.

Schoon, het moet d.adelijk toegegeven, zijn ze niet. Maar ze zijn logisch.

Men moet ze leeren begrijpen.

En als ge kubistisch New-York hebt begrepen, dan hebt ge ook de overige steden, op dergelijke wijze aangelegd, begrepen.

De Europeaan klaagt, als hij in Amerika komt, spoedig, dat alle steden gegoten zijn naar hetzelfde model. ,

"Doch de logika werkt nu eenmaal met weinig gegevens.

Niettemin brengt ze groote dingen tot stand.

Wie naar Amerika gaat moet alles niet willen beoordeelen naar Europeesche begrippen. Anders kan hij er nooit wennen en kan hij het goede nooit waardeeren.

Heeft Jiet logische stadsbeeld naast het aesthetische geen recht van bestaan?

Nu geloove men de kritiek niet, welke dikwijls door bezoekers aan de nieuwe wereld is geoefend, als zou de Amerikaan alle schoonheidsgevoel missen.

Het tegendeel is waar.

Men ontwaart jn Amerika een hunkeren naar schoonheid.

Men zou er heel Europa wel willen opfcoopen en alle kunstschatten naar eigen land voeren.

Gij interumpeert: ja, net als een parvenu?

Neem het van mij aan: gij hebt het mis.

Men voelt er diep, hoe 'het eenzijdig logische het leven verarmt. Men verlangt naair een tegenwicht. Dat borgt men bij Europa. Want zelf heeft men nog geen tijd gehad het te fabriceeren. Trouwens, schoonheid is geen fabriekswerk.

Natuurlijk is dat tegenwicht aanbrengen het ware niet.

Men kan daardoor evenwicht bereiken.

Doch ook evenwicht is nog altijd iets mechanisch. Het is geen harmonie.

Zoo staat het nu in Amerika. Er is een machtig streven om het aesthetische met het logische te doen equilibreeren. , , . .

Doch terwijl de logische pïodukten op den bodem van het Amerika, ansche volkskarakter zijn gegroeid, zijn de aesthetische van buiten af geïmporteerd, of althans naar buitenlandsche geïmiteerd.

Om het .tegenwicht zoo zwaar mogelijk te maken, wordt de imitatie op reusachtige schaal gedreven. Grieksche en Romeinsche motieven worden kompleet leeggeplunderd.

Nergens ter wereld, zelfs in Berlijn niet — hoewel ook daar de overdrijving niet gerhig is, vindt men de Grieksche zuil zoo geëxploiteerd als in Amerika. Zietdaar één voorbeeld uit honderde.

Het mag niet ontkend, dat de drang naar eigen kunst wérkt om uit de knopi uït te breken.

Wat de bouwkunst betreft, ziet men dat het sterkst aan de skykrapers (wolkenkrabbers). Waren de eerste plompe, kubistische dingen, in de latere komt meer karakter. De Woolworth-toren streeft na, ar het ranke. De sobere ornamenten stemmen met de streng-pnriteinsche lijnen overeen.

Het eigene begint te groeien.

Maar het kan lang duren eer het uitgegroeid is.

Want de logika zet de schoonheid den voet dwars.

En die logika is onverbiddelijk. Moet het ook zijn.

Het grootste deel van Amerika is nog niet in kuituur gebracht.

Met koortsige haast wordt die kuituur 'ter hand genomen.

En wie haast heeft, mint de rechte lijn.

Dat is logisch.

Doch het wordt vanzelf ook kubistisdi.

Men beoordeele een volk echter niet naar een oogenblik, maar naar • eeuwen. Wat in een natie schuilt, wordt minstens pa, s na ©en p, aar honderdl jaar openbaar. En tracht men nu zoo ver vooruit te zien, dan is het niet te gewaagd aan Amerika; een Perikles-periode te profeteeren.

Wie niet zelf in Amerika geweest is, heeft eenvoudig geen idee van de Amerikaansche volkskracht.

Voorloopig houde men echter bij zijn oordeel alleen met logische faktoren rekening.

Do praktische logika worde hier ruim toegepast. Wat een logika zit er niet in de historische ontwikkeling van New-York.

Ge begrijpt, waarom alles zoo moest uitgebouwd. New-York, toen het nog Nieuw-Amsterdam heette, werd gesticht op een eila, nd, het eiland Manhatton ingesloten door Hudson, East River en Ha, rlein River. Op de punt van het eiland bij de zee leefden de oorspronkelijke kolonisten.

.Toen echter de stad zich uitbreidde moesten eerst de woonhuizen, daarna de winkels d)e vlucht nemen. Het werd enkel zakendistrikt. Weder werd de ruimte te klein. Verderop was alles volgebouwd. Dan maar de, hoogte. in. Zoo ontstonden de skyskrapers.

Noordelijk van Wallstreet en de ander© straten, die alleen kantoren dulden op! haar grond, moest wel de kleinhandel zich vestigen aan den drukken ha, venkant, groothandel en fabriek meer in het midden en arbeiderswoningen aan de Oostzijde.

Nog meer Noordwaarts kreeg de stad verruiming. Hier verrezen hotels, de betere winkels, gebouwen voor industriëele ondernemingen, schouwburgen en aan de oevers van beide rivieren „riant gelegen" woningen. In vijftien ja, ar tijds heef t dit stadsdeel zich van de 42ste tot de 59ste straat uitgebreid. Gedurig worden er ter ontlasting va, n liet Bussiness-district meer kantoren ingericht. Ook dit laat zich verstaan.

Noodzakelijk gevolg hiervan is, dat het woondistrikt nog meer naar het Noorden wordt verlegd,

Ook aa, ii de overzijden der rivieren moesten vanzelf steden als uit den grond oprijzen.

Dit logische nu maakt, dat men in New-York betrekkelijk spoedig den weg weet. Er zijn straten b.v. waar men de l^leedingmagazijiien als opgehoopt ziet. Dezelfde branches hebben zich dikwijls geconcentreerd in een paai-straten.

Een eigenaardigen sleutel heeft men om te weten, waar een bepaald nummer in een der lange .Avenues of straten te vinden is.

Moet men in de .Vijfde Avenue, zeg op* no. 830 zijn, men gebruikt oven den sleutel en dadelijk is men ervan op de hoogte, waar men precies wezen moet.

Zoo iets i.s natuurlijk alleen maar mogelijk in een stad, die wiskunstig, logisch is gebonwd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen