Het tragische element in Streuvels’ „De Oogst”.

Eenigen tijd geleden vroeg mij een onzer lezers, of ik hem zou kunnen verduidelijken de opmerking, die hij had hoioren maken, dat in, Streuvels' boekje „De Oogst" „het tragische element" zoo sterk is. Aanstonds vatte ik toen het plan op, in een kort artikel deze vraag te beantwoorden, omdat mogelijk. meerdere lezers, die genoten hebben van de lectuur van dit fijne boekje, VOOT een 'uiteenzetting van dit punt zich zouden interesseeren. Maar^ de geschikte gelegenheid om dit voornemen ten uitvoer te^ brengen, ontbrak tot nu toe, wijl telkens andere dingen onze aandacht vi'oegen. Thans echter ligt voor mij het nieuwe boek van Stijn Streuvels „Op de Vlaamsche binnenwateren" en dus valt het nu niet te zeer buiten het verband, als we aan de bespreking daarvan doen voorafgaan een, zij het dan op zichzelf staand, artikel over de bovengenoemde zaak.

Ten einde het antwoord juist te kunnen geven, : dienen' we eerst te bepalen, - w^^rcrstaan moetworden onder: het tragische. 's^^^S

Het tragische is een element, dat de literatuur ontleent aan het leven, dat veelvuldig is in de letterkunde, omdat het telkens weer in al z'n scherpte gezien wordt in het gewone gebeuren, 't Best wordt het misschien aangeduid met: het aangrijpende, en dan aldus omschreven: de omstandigheid, die doOT de bijkomende verhoudingen in dien zin wordt verzwaard, dat de mensch, wien het feit overkomt, meende te zijn op den weg, die heffi; tot blijdschap en geluk voeren zou. De classieke.: literatuur heeft dit tragische gegrepen in het treur-; spel van Sophocles, „Oedipus". Deze Oedipus, door. de oplossing van het raadsel der sphinx koning? van ïhebe geworden, meende te staan op het hoog-: tepunt van zijn geluk, en kwam juist daardoor tot| z'n val, die veel grooter was dan zijn aanvankelijk? ï glorie. , '-

Dat tragische nu, zooals het in de geschiedenis' van Oedipus gestalte heeft gekregen in de lit«ra-' tuur, is een element van het gewone leven. Schier] dagelijks gebeuren dingen, die, in dezen zin ver-i

taan, tragisch zijn, zoo-veelvuldig zelfs, dat he een soort van staande term is geworden: „een tragische geJieurtenis", waarmee dan vrordt bedoeld : een gebeurtenis, die in 't bijzonder ons medelijden opwekt.

In dit laatste nu komt tot uiting de voorwaarde, die de qualificatie „tragisch" in zich sluit. Want medelijden groeit in onze ziel terstond, maar eigenlijk ook alleen, als iets gebeurt, waarbij van schuld «een sprake is. Wanneer iemand door zijn eigen toedoen of tea gevolge van zijn welbewust handelen in ernstige omstandigheden geraakt, noemen we zijn, geval niet „tragisch", omdat'medelijden niet het eerst-bij-ons-opwellende gevoel is. Daaruit spreekt dus, wat ook inderdaad feit is, dat in de gebeurtenis, de verhouding, die tragisch is, geen nawijsbare schuld mag ^jn aan den kant 'van den getroffene Oedipus doodt zijn vader en vervult door die daad de voorspelling van het orakel, maar hij weet niet, dat de persoon, tegen wien hij zich •verdedigt, zijn vader is. En wij', die al de gevolgen vatr deze daad. zien, gevoelen in de eerste plaats sympatiiie voor Oedipus; we 2!en wel het verkeerde van den doodslag op zichzelf, maar stellen toch aanstonds de schuldquaestie buiten geding. Schuld, in den juisten zin van het woord, (dat veranfwoordeJijkheid insluit) zien we bij hem niet.

Het tragische is alzoo' het door de bijkomende omstandigheden bijzoirder aangrijpende, dat aanstonds (en alleen) ons .medelijden opwekt, omdat de peisoon, wien het gebeuren treft, niet iets heeft gedaan, dat het gebeuren als consequentie of zelfs mogelijkheid inhield.

P'Vraffeii we orrs nu at, #^^pl"tragische, dat is dus het element in dezen zin omschreven, in het verhaal van Streuvels tot uiting komt, dan moeten WO in korte trekken de geschiedenis zietr, die in „De Oogst" wordt verteld.

Hoofdpersoon is immers R, ik, de schuchtere, be-P%esde jongen, die oen groote en wai'me liefde ge--ijOelt voor Lida, z'n dorpsgenoote, maar van die •liefde niet durft spreken. Hij heeft bovendien ook niets, om Lida aan te bieden. Dan hoort hij van Lida's broer, boe de mannen van het, Vlaamsche dorp zullen gaan , , pikken", d.i. graan maaien, ver in het Zuiden, een werk, dat zwaar is en zeer iil-•spannend, maar in enkele maanden tijds is ge daan en heel veel verdienste geeft. Rik's besluit is genomen: hij zal meegaan, hard werken en dus veel geld winnen en dan, als hij thuiskomt, zal hij zich uitspreken tegenover Lida! Hij' heeft dan ook recht om over toekomst-mogelijkheden te

üik vertrekt, ni& wfe^'s broer Wies, in een groep „pikkers". Ze zijn al gauw aair den slag en werken hard, om te meer te kunnen „wiimen". Rik doet al z'n best, maar het aanhoudend zwoegen in de folie zorurehitte, die dag aan dag zengend op hem valt en van den grond oplaait, valt hem nwaar. 'Was er niet de hoop. opi het komende einde, hij zou het niet uithouden, il'aar juist die hoop getift hem ki-acht; moed ook, om Lida een brief schrijven en schriftelijk haar te zeggen, wat hij niet in woorden had dirrven. brengen, toen hij bij haar was: hij heeft nu .•immers recht tot spreken; hij kan een toekomst beloven, , omdat hij Rhaks geld heeft.

Welgemoed, dat zij den brief nu gelezen zal hebben en alles zal weten (de brief bereikte haar niet, want de knecht, die hem posten zo-u, 'Verzon ik iierinneren aan een passage uit Emerich dronk het porto-bedrag en verfrommelde het papier) gaat hij een der volgende dagen weer naar den akker: dan treft hem een zonnesteek en hij sterft.

Dit is het verbaal-fragment, waarop het voor ons thans aankomt. AVa.rit hierin ligt inderdaad dat sterke tragische element, waarvan orize vrager gewaagde.' Men zal het, na wat we vooraf deden gaan ter uiteenzetting van „het tragische" gemakkelijk zien: Rik's sterven is zooveel te meer aangrijpend, .waar hij den dtiod vindt door het werk, dat, naar hij meende, hem de vervulling van zijn diepsten wensch brengen zon. En het eerste en eenige, dat in onze ziel groeit, als we dit, lezen, is niedelijden, vooral ook, omdat er niets 'is, dat ons onze sympathie voor hem doet verliezen.

Hier slaat dus het tragische element in z'n duidelijkste openbaring' voor ons, , precies, zooals we bet in beschrijvende woorden ontwikkelden endaarom meen ik, dat degene, die onzen vrager de opmerking maakte, dat het tragische element zooi sterk is in „De Oogst", ziüks niiot het volste recht beweren kon.

Dit spreekt nog duidelijker misschien, als we de figuur van Rik stellen naast dien van boer Vermeulen in - ytreuvels' „De Vlaschaard". Diens gebeuren treft ons ook, diep zelfs. Zijn gebrokenzitten ]rij het sterfbed van den zoon, dien hij met z'n stok' iieersloeg, omdat deze tegen zijn wil handelde, spr-eekt ook zeker tot onze ziel. Maar daarbij gevoelen we toch voortdurend de schuldquestie, omdat de zoon in z'n gelijk stond en het verbod van den vader geen anderen grond 'had, dan koppigheid en eigenwijsheid. Hier is dus geen tragiek. Er j, s wel plaats voor medelijden, maar dat vloeit voort uit hét feit, - dat we schrüdbesef zien, en we tot vergeven gestemd worden. De grond voor dat medelijden ligt niet in het conlict zelf en daarom ontbreekt de voorwaarde, waaraan in Rik's gebeuren volledig wordt voldaan.

Hiei medp4^S^'ik het gevraagde antwoord gegeven te hehbeii! De plaatsruimte laat niet meer toe tot de bespreking van Streuvels' nieuwe boek over te gaan. Daarover dan D.V.tefflj^tejtóllolgend artikel. '^^^0-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen