Psychologie als gemeengoed.

Het is een merkwaardig verschijnsel in den modernen tijd, dat bepaalde artikelen op een gegeven oogenblik zich plotseling in aller belangstelling verheugen.

Eenige jaren geleden kwam er een suikerbakker op het idee, klonters van een taaie, kleverige, zoetige massa te bakken op het einde van een stokje, om aldus kinderen in de verleiding te brengen, aan het instrument te gaan likken. Het instrument kreeg den naam „loUie" en het duurde Qiet lang, of alle Nederlandsche kinderen waren verzot op lollies. Haastig maakte een andere suikerbakker de lollies na en weldra lagen de lolliefabrikanten met elkander overhoop. Nadat de Nederlandsche jeugd een tijdlang had gelikt, gezogen, gezabbeld en gepikt, hield de lollie-woede weer op. De fabrikanten zijn vermoedelijk toen een nieuwe soort snoeperij gaan fabriceeren. Natuurhjk speculeerde men bij de loUie-fabricage op de neiging van kinderen.

Maar intusschen openbaarde zich in hetgeen met de lollies gebeurde een algemeen menschelijke trek. Telkens weer zijn er nieuwe modeartikelen, die een tijdlang de aandacht trekken. Tegenwoordig is er ook een modeartikel, waar iedereen het zijne van moet hebben. Dat modeartikel heet psychologie.

Nu is het zeker niet erg, dat men zich uiteresseeert voor veel wetenswaardige dingen, noch ook is het in iemand te misprijzen, dat hij zijn "best doet, op de hoogte te komen met den stand van de wetenschap of wel dat hij voor een bepaald vak van wetenschap zich bijzonder Interesseert.

Merkwaardig is het echter, dat er in den laatsten tijd op het gebied van de zielkunde zooveel „deskundigen" komen. Het gevaar is niet denkbeeldig, dat de psychologie beschouwd wordt als een soort snoepgoed, waar ieder op zijn tijd eens aan mag zuigen en likken.

Symptoom van de kwaal der eenzijdige bewondering van de zielkunde is b.v. dit, dat iedereen durft uitmaken, of iets psychologisch juist of psychologisch onjuist is. Er is bijna geen critiek te lezen over eenig boek, of de eerste de beste criticus heeft een psychologisch oordeel gereed. Nu is er in werkelijkheid bijna geen vak moeilijker dan zielkunde. Immers bij het uitspreken van een psychologisch oordeel moet men zooveel mogelijk zichzelf uitschakelen en moet men zich geheel verplaatsen in de situatie van een ander. Met dien' verstande dan weer, dat aan het gedrag van dien ander zekere algemeene wetten ten grondslag liggen, omdat eik normaal mensch zich naar zekere algemeene wetten openbaart. Maar in het kader van dat algemeene vormt die ander een eigen type, dat dan ook weer in bepaalde omstandigheden op zijn wijze reageert on olp zijn wijze handelt. Daarbij komt nog, dat zelfs iemands taal zoozeer individueel is en samenhangt met allerlei factoren, die uitsluitend uit zijn eigen type en uit het wezen van zijn eigen ziel kunnen worden verklaard, dat ik zelfs niet eens in staat ben te zeggen, oï de betrokkene een natuurlijke spreekwijze heeft of niet. Do meeste menschen, die over het psychologisch al of niet juist zijn van een beschrijving van een gesprek moeten oordeelen, zijn dan ook niet in staat, voldoende zich deze dingen te objectiveeren.

Ik meen, dat het wel eens mag worden gezegd, dat in de meeste gevallen de psycholoog over de wijze, waarop in recensies en critieken over de waard© van een dialoog wordt gesproken, ©ven glimlacht.

Trouwens, zeer veel tweedehands recensenten (en eersterangs recensenten hebben wij maar enkelen op literair gebied), die een literaire meening hebben te uiten, blijkt het niet gegeven te zijn, aan' den eersten eisch der psychologie, n.l. zich geheel los te maken van hun eigen persoonlijkheid en hun eigen subjectieve waardeering in psychologischen zin, , te voldoen.

Ook op ander gebied blijlrt het, dat de arme zielkunde in d© laatste jaren heel wat op haar geweten heeft. Er is n.l. een populariseering van de psychologie gekomen, die de psychologie in dienst gesteld heeft van het minder edele en het minder verhevene des levens. D© school van Fr end heeft medegewerkt aan dit euvel. Zij heeft den menschen. den indruk gegeven, dat zelfanalyse een werk was, waaraan iedereen zich kan overgeven; dat graven in de diepte van het eigen zieleleven een nuttig werk was om daardoor eigen belangwekkendlieid te bewijzen voor het forum eener massa, die samengesteld is uit individuen, die allen zichzelf weer even belangrijk vinden vanwege hun geschiktheid tot zelfontleding.

Daar is niets, dat zoozeer de eenvoudig© levensrust van tientallen jonge menschen bedreigt, dan do gedachte, dat zij dagelijks bezig moeten zijn met het analyseeren van al hun daden, van al hun neigingen en al hun begeerten. De zielen van veel jongemenschen zijn vergiftigd door de neiging van boekhandelaren en uitgevers, om aan d© aanvankelijk als wetenschappelijk bedoeld© werken van Freud veel te verdienen en dat wel te verdienen ook van hen, die niets, maar dan ook niets, begrijpen van datgene, waar'het bij het Freudianism© eigenlijk om gaat. De massa der jongemenschen houdt van datgene, wat zij lezen in' dergelijke gevallen, niets anders over dan een bezinksel, het slik, ik mag wel zeggen de modder van den Freudschen stroom, die door onze zielkunde is heengegaan.

En voortdurend verontrusten zij zichzelven en geven zij allerlei gevaren voor het eigen zieleleven, omdat zij nooit tot juiste bezinning over de objectieve waarden des levens zijn te brengen, maar altijd bezig zijn met datgene, wat zij subjectief uit de diepte van hun éig©n bestaan putten.

Wanneer ik een jong plantje elk oogenTslik weer tot op zijn wortel ontbloot en wanneer ik elk oogenblik opnieuw d© vezels, waarmee het aan de aarde gebonden is, in het volle licht stel, zal het gevolg zijn, dat dat plantje een "kwijnend bestaan gaat lijden en tenslotte gaat sterven. Het krijgt geen verband met een gezonden voedingsbodem, het droogt uit en verdort.

Heel veel gepsychologiseer van vele jongemenschen is gelijk aan datgene, wat met het plantje geschiedde.

De belangstelling voor 3e zielkunde, die ook in Calvinistisch© kringen ïs ontstaan, is met te veroordeelen, mits maar één ding wordt begrepen.

Dat is dit, dat het einddoel van alle wetenschap, , ook van all© gepopulariseerd© wetenschap, heeft te zijn niet de grage zelf-analyse, niet het graaieoi in d© moddor van het eigen bestaan, maar het opheffen van de gedachten tot Hem, Die het begin is van alle leven, di© de God is van alle geesten en Die ons het do©t zeggen, dat Hij groot is. Die het alles heeft geschapen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen