OM DE PERSOONLIJKHEID.

D0EKDE5PDaaN6

C. R ij n s d o r p: Mijn Vader, Mijn Vader..« — Baam, Bosoh & Keuning N. V.

Het verschil tusschen den eersten roman van Rijnse dorp. Koningskinderen, en zijn tweeden, Eldert HoUer, was opmerkelijk. Na het zich rustig ontwikkelend kleinsteedsche verhaal, verraste de visionnaire, dynamische roman met ziJn grootsohen opzet. Wie echter van zijn nieuwste werk zoo mogelijk nog een climax verwacht, afgaande op den titel-kreet, komt bedrogen uit Hij vindt een bezonnen, eer koel intellectueele, dan sterk bewogen probleem-ontwikkeling, óf, om in de ter^ men van het boek te spreken, meer statisch-thetisch dan dynamisc.

Opzet en constructie van den roman zijn eenvoudig en doorziclitig.

Een gymnasiast komt in botsing met zijn heersctizuchtigen vader als deze den afscheidsbrief van een meisje opvangt, leest en vernietigt. Diep beleedigd zwerft hij in de omgeving van ^het huis, waarin zijn EUy heeft gewoond en kerkt 's avonds daar in de buurt. Diep' wordt hij getroffen door den gebulten dominee, een welsprekend en zeer oorspronkelijk man. Een bewonderende brief brengt hem in het bezit van al de publicaties van dr Arjen, een tot dusver weinig opgemerkten geleerde. De begeerte het voetspoor van zijn held te drukken geeft hem den prikkel, zijn gymnasiale studie te voltooien, om zioh aan de theologie te wijden. .

In het kleine Smalstad sticht Freerk een dr Arjenclub, die ondanks aanvankelijk verzet gaat bloeien. Hij wordt het bezielend middelpunt van een Arjen-oultus, de critieklooze discipel van een nieuwen profeet. Wanneer dr Arjen onverwachts erkenning ondervindt en benoemd wordt tot professor in Breestadt, verhindert de onverzetteüjkheid van den vader een nauwer contact tusschen hooglceraar en leerling, met h' gevolg, dat er twee centra komen voor de Arjen-bewegmg Freerk ontwikkelt een geweldige energie, weet een uitgever te vinden voor een op te richten theologisch blad, dat Arjens ideeën zal verbreiden, onder redactie van Arjen en prof. Schoof van Smalstad en weet deze heeren te winnen voor de hun toegedachte functies. Zijn groote liefde voor Arjen verwijdert EUy geheel van hem; zij trouwt in Indië. Later ontmoet hg haar weer met haar dochtertje Gonny, doch hij staat dan op het punt Arjens dochter, Loes, te trouwen, zoodat zijn geestelijke vader tevens zijn schoonvader wordt. Als hij dan bovendien beroepen wordt in Arjens vroegere gemeente is hg een volmaakte copie van zijn nieuwen vader.

Elly blijkt hem geheel ontgroeid nu hij in de nieuwe sfeer is opgenomen en mee de ideeën van Arjen zal verkondigen in een reeks artikelen over de hartskennis toegepast op de Kunst. De literatuur moet de synthese geven tussohen het statisch en actualistisch beginsel, moet het hart van den mensch toonen, den naakten mensch uitbeelden.

Dan komt de kentering. Hij vreest dat alles te goed gaat loopen met hem, met zijn gezin — ze verwachten een kind — met het blad, met Arjens ideeën. En dat alles dankt hij Mn zijn geestelijken vader, niets persoonlps heeft hij behouden. Na zwaren strijd begint de bevrijding van zijn persoonlijkheid.

Een eigen preek, buiten het opgestelde Schema om, doet hem gevoelen, dat hij is als de rijke jongeling, die toch één ding miste: de volkomen overgave van zijn géheelé bezit aan God. De week daarop, als hij Eliza'< 5 kreet; mijn vader, mijn vader herhaalt, valt hij bewusteloos, neer. In zijn rustperiode ontmoet hij weer EUy en haar dochtertje, dat zich erg aan hem hechtte. Teruggekomen in zijn gemeente leert hij van een jongen bekeerling, dat de stoi-elooze rust van een Arjen, die zoo paste bij diens minderwaardigheidsgevoel, niet bij hem zelf behoort. Het evangelie geeft wel rust, maar is niet in rust, eisoht actie.

Dan voelt hij, dat hij op de komende conferentie, waar besUst zal worden of Arjens theorieën de heerschende zullen worden in de Kerk, zal gaan pleiten niet voor critieklooze navolging, maar voor reformatie van binnen uit, de handhaving der persoonlijkheid.

Zoover komt het echter niet. Nog voor dat er een besUssing is gevallen, wordt hij weggeroepen wegens ernstige ziekte van zijn vrouw.

-Wanneer zij sterft en geen kind van haar den band met Arjen aanhoudt, maakt hij zich verder los. Na enkele jaren is zijn vroegere vereering gestorven. Hij weigert zelfs de hoofdredactie van het blad, dat, weer op zijn instigatie, de beide richtingen van het thetisme en het actualisme gaat vereenigen. Een reis naar EUy brengt hem in gesprek met Arjen, wien hij zijn nieuwe inzicht meedeelt. Zijn taak is volbracht, nu het blad bloeit, de richting-Arjen'overal bekend en gezaghebbend is. Hij gevoelt er zich los van, wil nu bezinning, afstand, rust. Hem rest nog zijn jeugdUefde, EUy, die hij verloren heeft door het tyrannieke optreden • van zijn vader en de geestdrift voor zijn geestelijken vader, die aanwezig was bij alle belangrijke momenten in zijn leven, die hij nooit vergeten, maar ook niet verkrijgen zal. Zij gaat naar Indië terug, aUeen, en laat hem haar dochtertje, dat jubelend: mijn vader, mijn vader hem losmaakt van de vaderbüiding, door hem vader te doen zijn. Met haar trekt hij naar zijn dorpje terug, waar hij wel zal büjven, omdat de gemeenschap, ook de kerkeUjke, geen consideratie heeft met iemand die zichzelf durft te zijn. Ten slotte is hij, naar Arjens leer, een interessant persoon geworden, want interessant is volgens dezen alleen de levenshouding van hen, die buiten schot willen blijven, die hun leven willen behouden en niet verliezen.

Het probleem van den roman wordt bepaald door deze opmerking. Rijnsdorp heeft het bezonnen en beheerscht ontwikkeld, zonder groote actie.

De verschillende tafereelen volgen elkaar logisch op, zonder spanning haast. Waar hij conflicten schept, doen deze geforceerd aan, b.v. de matelooze woede vait vader Zwingelspaan over een onbenulUgheid en dreigende botsing op de conferentie. De catastrofe wordt daar verooraaakt door een donderbui, die de zwaar-Wichtig pratende dominees uit elkaar jaagt.

Het ffijögt geslaagd lijkt ssij dg s^Jkh^eliPS ^^^ theorie van dr Arjen. Wanneer een begaafd joügmensch zoo zeer in vuur en vlam geraakt, dat hg totaal zijn eigen persoonlijkheid prijs geeft; een vereering gevoelt, die de grenzen van het sentimenteele ver overschrijdt, zoödat hij een vergeten hoogen hoed als een dierbare schat mee naar huis neemt; tot daden komt, —als het uitgeven van een blad, — die men niet van een studentje verwacht, dan is men zeer benieuwd naar den inhoud van die bezielende leer. De schrijver onthoudt ons deze niet, maar geeft uitvoerige verslagen van redevoeringen en conferenties. Er wordt druk gesproken over statisch thetisme en dynamisch activisme, conservisme en divinatie, zonder dat men erg onder den indruk komt van het nieuwe van deze leer, die op de onbelangrijke conferentie in een thetisch activisme haar synthese vindt.

Nu doet het er hoegenaamd niet toe, welke leer hier geleerd wordt, daar het probleem der handhaving van eigen persoonlijkheid zich met elke riohting laat verbinden. De schr. zegt vooraf uitdrukkelijk, dat het boek niets te maken heeft met zekere kerkelijke gebeurtenissen. Inderdaad zal niemand daar samenhang mee zoeken, tenzij hij misleid wordt door de stedennamen Smalstad en Breestadt, die naast Stroomstad, Schaapheuvel, Grootdorp, idyUisch kUnken haast het nuchtere Schiedam, Tiel en Utrecht.

Er staan heel goed geschreven gedeelten in het boek, rake typeeringen en zuivere sfeer-aanvoeling; de probleemstelling en de uitwerking zijn goed, maar boeiend is de roman niet, ik ïois er te veel de muzieK van Rijnsdorp in.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen