Leestatel.

ALEXANDER WHYTE D. D. — BUNYANS KA BAKTEKS IN ZIJN PELGRIMSREIZE NAAR DK EEUWIGHEID. Niar den i-ierden dink bt-»eikt '< or C. LioN CACHET. Te Groningen bij J. B. Wolters U. M 1912

De heer C. LION CACHET, te'S GRAVE> HAGE, een broeder van wijien mijn vriend Ds. F. LiOa CACHET, heeft goed gedaan met van du botk , v»n den Eogelscben scbrijver een Nederlandsche Dtwerking te geven.

Wat hem er toe dreef, vertelt hij in zijn V'ooEREDE, Het was allereerst tot eigen leering. „M^ar nu we dien arbeid voltooid hebben, aopen we, dat de kundige, wijze en ir nig godsdienstige Ecbrijve% — L. C. beeft W HYTB op het oog — hier iavloed m ruimvei knng bekome, ook in de kringen van hen, die zich ongeloovigen noemen. Het is onze innige over-.uigtng, dat niemand dit boek leest zonder te ^roeien in zelfkenni; : . En nu is zelfkennis nog «el .geen zelfverbetering. Maar zij is EEN weg. EQ wie dan naar zelfverbetering tracht; vindt *Uicht DE Weg".

Metterdaad beeft dit boek van WHYTE een religieus zedeliike strekking. De stof is ontleend aao JOHN BUNYANS voornaamste en meest bekende werk. door hem geschreven in zijn kerker te B E D F O R D , T H E PILGRIM'S PROGRESS FROM THIS WORLD TO THAT WHICH IS TO COMB, dat te Londen in i64r werd uitgegeven en bijkans ia alle Europeesche talen is overgezet.

Ook ten onzent is de PELGRIMSRKIZE, onder Christenen, nog altijd een veel gelezen boek. Een mijner vrienden deelde mij eens mee, dat iijn dochter, een meisje van meer dan gewone eruditie, het bijkans woordelijk «an buiten bad geleerd. Deze machtige allegorie van het christen-leven is dan ook niet alleen een van de beste werken op het gebied van de ascetische literatuur der protestautsche wereld, maar heeft ook hooge estethische waarde. „Het bleef", zoo schijfc MACAULAY in zijn GESCHIBDENIS VAN ENGELAND, „gedurende meer dan een eeuw de vreugde van godvruchtige hutbewoners en' ambachtslieden, eer het zijn welverdiende plaats, als klassiek geschrift, in de boekerijen innam". Maar sedert werd de vroegere keiellapper van ELSTOW, de man met zijn donker eertijds, maar kracbtdadige bekeering, de purueinsche allegonst, wegens dit zijn werk, door Eogelscbe schrijvers, als CowPER, WALTER SCOTT, COLERIDGE e.a. oegroet als een auteur waaroo hun lecierkunde roem draagt, Ea ook de Fransche schrijver TAINE, die op het gebied vaa literaire kritiek een bevoegd beoordeelaar is, getuigt van BÜNYAN: „Il a l'abondance, Ie naturel, l'aisance, la netteté d'Homere".

MACAULEY schrijft, in dat 7e hoofdstuk van zijn GESCHIEDENIS, waaruit ik boven citeerde, „Bur yan is evenzeer de grootste der allegoristen, als Demosthenes de eerste der redenaars, of Shakespeare de eerste der treurspeldichters geweest is. Andere allegoristen hebben gelijke vindingrijkheid aan den dag gelegd; maar geen hunner is ooit in staat geweest het hart zoo te roeren en abstracties tot voorwerpen van angstige belangstelling, van medelijden en van liefde te maken",

„Abstracties tot voorwerpen van belangstelling, van medelijden, van liefde te maken". Dat was de kunst van dezen allegorist.

Wie vcèlt iets voor abstracties, voor afgetrokkenheden als de balstarrigheid en de gezeggelijkheid, de vreesachtigheid en de kleinmoedigheid, de luiheid en de laatdunkendheid, de onkundigheid en de eerlijkheid, of ook het mondchristendom?

Verhandel zoo'n onderwerp voor hutbewoners en ambachtslieden, het zal u blijken het ware middel te zijn om hun belangstelling in uw woord voor goed te verliezen. Neem als proefdier den caltunimensch, en het resuhaat zal hetzelfde zijn; alleen maar, omdat zijn beleefdheid meebrengt u niet te zeer te toonen, dat hij u „criant vervelend" vindt — zal het wat minder spoedig merkbaar wezen.

Met name mogen ook aankomende kanselredenaars zich deze dingen voor gezegd houden.

Maar, waardoor heeft nu BUNYAN de belangstelling der hutbewoners en ambachtslieden en ook der cultuurmenscben voor zijn boek gaande gehouden en doet hij het nog?

Zeker, voorzoover de PELGRIMSRKIZE in handen kwam of komt van Cbrisienen, is dat allereerst wel te danken aan den inhoud, „De Pelgrim gaat", zoo beschrijft een der Duitsene venalers dien inhoud, „uit den dienst der wereld. Deze dienst zelf, de kennis der zonden, het verlangen naar genade, de bekeering, de valstrikken welke ook den bekeerde nog gespannen worden, zijn strijd en zijn aanvechtingen en eindelijk zija ingaan in het Jeruzalem dat boven is, dat alle» wordt hier geteckend".

Maar, deze onderwerpen zijn ook door andere chiijvers behandeld, en ahhans van velen hunner behcoren de werken waarin zij dat gedaan hebben, tot de categorie der veel geprezen, doch einig meer gelezen boeken.

Daarbij komt, en dit maakt het verschijnsel

oog woDderlijker, dat ook niet-ChristeneD, indien men er althans het „hoog-of laag eemeen" onder ben afrekent, bij leiing, voor de PELGRIMSREIZE . interesse toonen.

Het moet 'm dus niet alleen in den inhoud zitten. «

En het wil mij dan ook voorkomen, dat MACAULGY met tijn: „«bstracties tot voorwerpen van belangstelliog, van medelijden, van liefde maken", — het raadsel beeft opgelost.

Daarin toch zit, naar het mij toeschijnt, de machtige bekoring, die bij de lezing van de PELGRIMSREIZE op een, ook maar eenigsiins ont van keil) k gemoed uitgaat.

Dan hoè is hem dat gelukt ?

lo de allegorie alleen zit het 'm niet. Zeker, ovef al die abstracties waarvan ik zoo even een heele reeks noemde, spreekt, BÜNYAN anders dan men gewoonlijk doet.

Hij spreekt over die algemeenheden als over personen.

De halsstarrigheid wordt Halsstarrig en van de kleicmoedigheid spreekt hij als van Kleinmoedig.

Miar ook andere allegoristen hebben abstracties dü) tot personen verbeeld, en toch niet voor hun allegorieën een bekoring kunnen wekken als BuNYAN voor de zijne.

Waar net 'm bij hem dan wèl in zit?

Ik meen hierin, dat hij niet alleen allegorist, maar ook 'n bij uitstek nauwkeurig waarnemer van 'i menscheiijk lirleleven was.

Vandaar, dat hij al die afgetrokkenheden, zooals halsstarrigheid en kleinmoedigheid en wat ge maar meet wilt, niet alleen als abstracties maar óók als heel concrete, in het leven der ziel beslaande toestanden kent. £n het zal we Cèze omsiandigheid zijn geweest, dat hij de stof waainit bij, met het piachtig werktuig zijner dicbieiide phaniasie, zijn beelden vormde, — niet, als andere allegoristen, ontleende aan die gedachiendingen zonaer meer, maar aan hun verbij condering in zijn eigen en anderer zieHeven.

En dit maakt, dat bij delecing van zijn boek, dete persooasverbeeldinjten niet in uv bewustcijn komen te staan als bleeke, doecelige scciimmeD, maar als de heldere, omlijnde gestalten uit uw morgendroom na het ontwaken.

Daarom zijn ze zoo aèaschelijk en daarom wekken zii uw medegevoel.

En, echt menscheiijk ook, drnkken zij af op al bun doen en laten wat BUNYAN U van hen veitelt, evenals gij zelf, op het uwe, te midden van hun zijn èl-= al de anderen, toch Weer hun iDueriijk anaers-zijn dan al de aijderer; en dat zoo scherp als een stempel het zijn graweersel doet in het zegellak.

Het 18 dit laatste wat ALEXANDER WHYTE dan ook terecht deed spreken ^an de allegori.«cHe figuren in de PELGRIMSREIZE, als van KASARTESS.

Het burk (lat hij daarover schreef en nu door LiON CACHET in het Nederlandsch is be wet kt, kan dienst doen als een Inleiding tot de studie van BÜNYAN'S werk zelf en is reeds daarom aanbevelenswaardig.

Naar mijn inuige overtuiging behoort de PELGRIMSRHZE tot die klassieke werken uit de wereiditteraiuur, welke de beschavingsmensch, hetzij in het oorsproakelij*e, hetzij in 'n verta ling gelezen moét hebben. Oabekendheid er mee is voor zijn reputatie op dit stuk vrij bedenkeliik.

Of er 'n „Inleidicg" op noodig is?

voor de vele verachters onder de beschaafden voor al wat van christelijken kant komt, is zij zeker niet overbodig.

Zij kan er de aandacht op vestigen.

Daarom bienge men dit buek, „ook in de kriogen van hsD, die /ich ongeloovigen noemen", zojais Li/N CACHET zegr.

Maar, Uet botfk van Dr, WHYTE kan in deze Nedetlandsche bewerking ook nog ander nui stichten.

Het kan, door de karakterstudie waartoe het gelegenheid biedt, leiden tot eigen karaktervo'ming en bepaaldelijk tot christelijke karaktervol ming.

Want het is een echt christelijk boek.

D.iarom brenge men het ook in christelijke kringen.

Ik eindig met wat ik begon te zeggen, dat de bewerker goed gedaan heeft met het boek van WHYTK in een Nederlandsch kleed te steken.

Alleen had ik gaarne geiien, dat hij ons in zijn VOORREDE, zooal niet van BUNYAN zelf, dan toch van DR. WHYTE iets had medegedeeld.

Dat hij in 't algemeen, zijn lesers een weinig georiënteerd bad.

Een voorbeeld.

Aan de 26 hoofdstukken, waarin de KARAK­ TERS uit de PELGRIMSREIS worden beschreven, laat WHYTE een INLEIDING voorafgaan.

Op blz. 2 daarvgLD vmd ik: „Natuurlijk wenden wij ons tot Bisschop Butler, wanneer wij denken aan zedelijk karakter". In 'u zoo hedendaagsuitziend boek als WHYTES literair product onder LiON CACHET'S bewerking is geworden, doet dit wel wat zonderling.

Meoig lezer zal dat „zich wenden tot Bisschop Bailei" lang niet „natuurlijk" vin : en.

Moet je net een anti-papist hebben

Ik meen daarom, dat de bewerker daar wel even bij had kunnen zeggen, waaróm WHYTE dat zoo zeggen kon, en dan meteen in een paai woorden bad kunnen vertellen, dat de Aoghkaanscbe Bisschop van DURHAM, JOSEF BUTLER, die in de eerste nelit der 18J eeuw iecfae, een zeer bekende zedekundige was.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen