Leestafel.

I., BIBLIOTHEEK VOOR GODSDIENSTONDERWUS. Redacteuren DR. A. TROELSTRA—DR. H. VIS-SCHER. Serie I, nummer 6. BIJBELSCHE ARCHEO­ LOGIE door DR. G. KEIZER. Utrecht. G. T. A. Ruys—1914.

De BIBLIOTHEEK VOOR GODSDIENSTONDERWIJS waarin, van zoo ongeveer alle onderdeelen der THEOLOGIE, leerboeken voor gymnasiasten en hoogere burgerscholieren zullen verschijnen, miste nog een BIJBELSCHE ARCHEOLOGIE.

In deze leemte is thans voorzien door het, hier door my te bespreken, leerboek van DR. KEIZER, predikant van de Gereformeerde Kerk te TIEL.

Voorzien, laat mij dit terstond mogen zeggen, op een, naar het mij toeschijnt, lang niet onverdienstelijke wijze.

Toen ik vóór eenigen tijd vernam, dat DR. KEIZER voor de bewerking van dit leerboek was aangezocht, heb ik dan ook niet anders verwacht en feliciteerde ik in gedachte de heeren Redacteuren 4er BIBLIOTHEEK met de keuze van dezen medewerker voor dit onderdeel der taak.

En ik bad daar zoo mijn gronden voor.

Niet alleen toch, dat voor KEIZER, blijkens zijn velerlei publicaties, de Jauwer van den theologischen doctorstitel, om met wijlen v. OOSTËRZEE te spreken, geen slaapbol is geworden en dat hij, door zijn nauw verkeer met de

wetéiig& 'appelijke «eh fransclie Irteratuttr, een smaakvol stüist i? , maar vooral de omstandigheid, dat hij, , de geliefde prediker, en trouvve pastor van TiBL, ook-gedurende kagen tijd : een" goed docent inGopsDiE> fSTONDERWijg en-HEBREEUwscH aan Jiet jGerefprmeerd Gymnasium te ZETTEN is 'geweest, —.deed mij zulks verwachten.

Want wel zal DR. KEIZER, toen hij deze twae vakken te ZETTEN, doceerde, zoo verstandig zijn geweest van zelfs geen poging te wagen om, 5f in het .ééne uur per week dat in de zes klassen van 'n gymnasium voor GODSDIENST­ ONDERWIJS bestemd is, öfin het ééne uur per week waarin, voor aanstaande theologanten, in de twee hoogste klassen HEBREEUWSCH wordt gegeven, - r-aan de jongens de BIJBELSCHE ARCHEOLOGIE te onderwijzen. Maar, waar reeds de voorbereiding tot*een preek of een catechisatie, een zich met dit onderdeel der Theologie bezig. houden yereischt, doet dat zeker in niet mindere mate de voorbereiding tot een les aan gymnasiasten-in GoDSDiENSTONDER\yijs of HE­ BREEUWSCH.

EN. dat DR. KEIZER bij deze voorbereiding tot zijn lessen van de BIJBELSCHE ARCHEOLOGIE op de hoogte was en gezorgd heeft op de hoogte te blijven, toont, naar mij ook een specialist in het vak, met wien ik er over sprak, verklaarde, dit zijn knap geschreven compendium der BIJBELSCHE ARCHEOLOGIE.

In een INLEIDING waarin de auteur rekenschap geeft van den door hem gekozen NAAM en het BEGRIP van BIJBELSCHE - ARCHEOLOGIE bepaalt, wordt verder de INDEELING gegeven en worden de BRONNEN vermeld. Bij de begripsbepaling wordt op de verhouding van Archeologie èn Geschiedenis als overeenkomstig met die van bedding en stroom gewezen. Ietwat zonderling is, dat hier telkens van Archaeologie en op den titel van Archirologie wordt gesproken.

Na de INLEIDING volgt het GEOGRAPHISCH DEEL waarin DR. KEIZER : PALESTINA, DE LAN­ DEN DER HEIDENEN, DE • WERELD VAN HET NIEUWE TESTAMENT, en FLORA en FAUNA behandelt.

De z. g. pars sacra, heeft onder den titel: HÈT GoDsiJiENSTiG LEVEN, dric hoofdstukken : -VOOR DE 'WETGEVING; de MOZAÏSCHE WETGE­ VING ^n de JóobscHE GE.MEENTE. In het laatste hoofstuk wordt, in het 3e onderdeel: „de feesten - na de ballingschap", o. m. op de overeenkomsten en de verschillen tusschen het Mozaïscheen het Jpodschè paaschfeest gewezen.

Het derde en laatste deel, de pars civilis, geeft onder den titel: HEÏ BURGERI, IJK-EN STAATKUNDIG LEVEN, als eerste onderdeel: HET BURGERLIJK LEVEN in 6 hoofdstukken: voeding, kleeding, woning; het familieleven; de samenleving èn - hare gewoonten"; het beroepsleven; - de wetenschappen; de kunst. In het tweede onderdeel: HET STAATKUNDIG LEVEN, worden : Volk en Overheid; het rechtswezen en het krijgswezen besproken.

Voor wie jongens op een Hoogere Burgerschool of Normaïlschool in GODSDIENSTONDER­ WIJS, op een Gymnasium in HEBREEUWSCH en GoDSDiENSTONpERWijs heeft les te geven; voor een ' predikant, ' die het noodig mocht hebben zijn wat diif geworden kennis der BIJBFXSCHE ARCHEOLOGIE aan een even korte als heilzame opfrisschingskuur te onderwerpen; maar ook voor theologanten, die met het öog - op een examen, een repetitoriura begeeren^: . —. kan ik dit met zaakkennis geschreven, smakelijk gestileerd eri, in goeden zin conservatief compendium van BIJBELSCHE ARCHÉOLOGIE ten zeerste aanbevelen.

2. • G. C. HooÓEWERFF.' HENDRIK. PIERSON. Amsterdam 1914. W. Ten Have v.h. Höveker's Boekhandel.

De heer HOOGEWERFF, directeur der H. B. S. te Hilversum, biedt ons hier een lezenswaardige biographie van zijn vriend DR. H. PIERSON, den President-Directeur der Heldringsgcstichten te ZETTEN, die den 13den Juli van het vorig jaar aftrad. Aan deze levensbeschrijving is toegevoegd de AFSCHEIDSREDE van DR. PIERSON op Zondag 2-Augustus 1914, in. de Vluchtheuvelkerk te ZETTEN. Vooraf gaat PIERSO'N'S welgelijkend portret.

Niet alleen als bijdrage tot de kennis van wat v HÖFEDING: in zijn ETHIK noeriit de „philan-l throphische Kultur", maar ook in nog veel ander g opzicht is.dit geschrift van blijvende waarde.

Was ik, door omstandigheden buiten mijn wil, tot dusver verhinderd er-hier de aandacht op te vestigen, het is mij een genoegen dit verzuim thans te kunnen herstellen.

Na een geestige vergelijking, hem aan de hand gedaan door ALLARD PIERSON'S OUDERE TrjDGENOOTEN, tusschen ST. FÏIANCISCUS en ST. : DoMinicus eenerzij ds en HELDRING en PIERSON anderzijds, verhaalt de heer HOOGE-WERFF van PIERSON'S ouderlijk huis en van het REVEIL, »die krachtige bron van innig gemoedsleven in de dorre woestijn van het rationalisme" — als van de geestelijke atmosfeer waarin HENDRIK PIERSON opgroeide. Als uit de neöt op blz. 4 bhjkt, dat het gezin vier zonen en drie dochters rijk was, dunkt mij dit z een gewichtige instantie tegen dè vaak vernomen bewering, dat het REVEIL ZOO onvruchtbaar is geweest. Ook verzuimt de schrijver niet den indruk weg te nemen, dien men uit de lezing van OUDERE TIJDGENOOTEN krijgt, dat er in het gezin PIERSON geen blijde, opgeruimde stemming heerschte. „Op de beste autoriteit durf ik verzekeren", zoo zegt hij, »dat de jeugd der kinderen, Pierson het tegendeel.was van sönabér". K g B v b w vd z o g d d

Na nog te hebben vermeld hoe PIERSON d reeds in zijn jeugd HELDRING leerde kennen, w schetst hij ons den'student HENDRIK PIERSON aan de hopgeschool te UTRECHT .waar hij, — I het. was de-triumftijd der Tübingereritiek en l het opkomen van het Modemisme, — OPZOO-d - MER3 colleges in de wijsbegeerte ea logica hoorde en het weldra ischeen of hij.het geloof, uit de ouderhjke woning meegebraejit, : in, ; den strijd des levens tiad verloren.

Van bijzondere - waarde dunken mij de blz. 11—15, die vertellen van PIËRSON als predikant te HEINENOORD.

Van bijzondere waarde voor de psychologie der religie om wat er op te lezen staat van „die eigenaardige combinatie vin rechtzinnigheid in de leer en echte, onvervalsehte mystiek", — de laatste term komt mij niet onbédenkelijk voor — „die men zoo vaak in de godsdienstige kringen op het platte land en in de volksklasse onzer steden ontmoet." Op p. 11 zegt de schrijver: »De vromen van Heinenoord achtten geen bckêering echt, die niet was voorafgegaan van mystieke ervaringen, ' hemejsèhe of diabolische visioenen" en Mj illustreert dit met een viertal pastorale herinneringen, die Pi? RSbïr zelf vermeldt irir cctt Gi0SARTlKiEï> üit' 1869.

In hetjvoothijgaan aïoet mij hier cdhter toeh de opmerking van het hart, dat ik, hoè'sympathiek mij ook het mystieke element iti de religie is, de : uitingen daarvan in' „hemelsche en. diabolische 'visiöetten" anders meftn te moéten mÊBSSBBSBSSsmmmmÊBBÊSÊam beoordeeien dan PIERSON het in '69 in zijn Gidsartikel deed.

Maar niet alleen voor de psychologie der religie, doch ook voor de kennis van de »vita spiritualis", van > het geestelijk leven", dunken mij die bladzijden 11—15 door wat zij vertellen van de crisis, die PIERSON, —te Heinenoord in 1857, > met ongetwijfeld moderne sympathiën gekomen", —• daar tusschen '65 en '68 heeft doorgemaakt. Een crisis, een strijd „waaruit wij hem zien te Voorschijn komen met de belijdem"s op de lippen, dat Jezus Christus is de Zone Gods, de Zaligmaker der wereld".

Na niet minder dan 12 jaar te HEINENOORD predikant te zijn geweest, wordt PIERSON in 1869 predikant te 'S.HERTQGENBOSGH.

Alvorens daarvan te verhalen bespreekt en citeert Hoogenwerff het GIDSARTIKEL van '69 waarvan de titel is: DE HEERSCHAPPIJ DER BOURGEOISIE IN DE NEDERLANDSCHE HERVORMDE KERK, , , het merkwaardig manifest aan zijn landen tijdgenooten, waarmede Pierson afscheid nam van zijn verleden als modem predikant, en, tegelijk met het aanvaarden van het Bossche pastoraat, een nieuwe levensperiode intrad". Dit manifest, waarin PIERSON te lijf gaat de zelfgenoegzame bourgeoisie, die, óf als „gematigde orthodoxie" öf als „gemoedelijk modernisme", op kerkelijk gebied de heerschappij had, en waarin hij het opneemt van het „krachtige, oüderwétsche geloof, en voor de innige mystiek vaa het gereformeerde volk", — dit manifest is uit kerkhisiorisch en ook uit kerkrechteUjk oogpunt van zoo groote beteekenis, dat wij den heer HOOGEWERFF ten zeerste dankbaar mogen zijn van er nog weer de aandacht op te hebben gevestigd.

Maar ook uit ander oogpunt en wel dat van de geschiedenis der iSchool-quaestie" ten onzent, is hier de biographie van uiterst belang. De > Bossche schoolquaéstie", ontstaan naar aanleiding van het besluit van den kerkeraad in '73, om de diaconie-school, uit vrees, dat zij een confessioneele school zou worden, op te heffen, r— deze iBossche schoolquaéstie wordt hier uitvoerig besproken. De biograaf stelt daarbij in het licht, hoe deze quaestie „de onmiddellijke aanleiding is geweest tot PIERSON'S actie op het gebied van de onderwijs-wetgeving" en > de eigen^'ke aanleiding tot den strijd, dien PIERSON en DE SAVORNIN LOHMAN" — toenmaals lid van de Bossche rechtbank — > hebben gevoerd voor het beginsel der vrije School".

Bijna acht jaren had Pierson te 'sHertogenbosch doorgebracht, toen hij tot een anderen arbeid werd geroepen, een arbeid, dien hij nimmer had gezocht ot begeerd, en op een arbeidsveld, dat hem toen nog vrijwel onbekend wast — aldus schrijft de heer HOOGEWERFF op p. 24. Vandaar teekent hij PIERSON'S leven en arbeid, sedert Prof. BEETS hem, den 21ste Januari 1877, als directeur der Heldringsgestichten in de Vluchtheuvelkerk te ZETTEN had bevestigd, totdat hij in 1914 als zoodanig aftrad.

Mede aan de piëteitvolle teekening van dit »werk der opvoeding, dér voorkomende en reddende liefde, óók de zware, bange strgd tegen dè-zonde in een harer laagste, afschuwelijke - vormen", — dankt deze biograjjhie haar blijvende waarde. Aan dit Werk van Dr; H. PIERSON, inzonderheid aan dat van „redden, getuigen en bestrijden, als de drie schakels van de keteji, die in zichzelf wederkeert", is zijn naam, zoo ten onzent als' in het buitenland, onafscheidelijk verbonden en heeft hij-aanspraak op de hooge waardeering zijner tijdgenooten en van wie na hem zullen komen. Maar veelzijdig als hij is en gewerkt heeft, ontleent deze onze oudere tijdgenoot toch niet daaraan alleen zijn beteekenis.

Het is dan ook de verdienste van HOOGE-ERFF'S biographie, deze veelzijdigheid in het icht te stellen. Wie haar opmerkzaam leest, zal nstemmen met de conclusie op p. 68 : „Pierson s geweest een man van groote gave en van rnstige, diepgaande overtuiging; een universeel an in onzen tijd van specialiteiten: een man an sterke geprononceerde meeningen, die welicht evenveel bestrijders als vereerders heeft eteld, maar ongetTOJfeld een man van beteekeis, een man des geloofs".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen