Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 34

33 door den terugkeer tot A ris tot e les. Deze combinatie verzwakte de Gereformeerde theologie buitengemeen. Allereerst omdat men zoo tegenover de nieuwere stroomingen ging verdedigen wat op de keper beschouwd van den geest der baanbrekende richting niet principieel verschilde. En niet minder wijl men gebruik maakte van wapenen, die de eigen hand doorwondden. Dat dubbele gevaar nam nog toe door de onhelderheid van het natuurbegrip waarop het in de naaste periode toch zoo aankwam. Men behield den term "naturalis" voor "communis" in den historischen zin van in het Paradijs en krachtens den gemeenschappelijken oorsprong allen gemeen, zonder zich rekenschap te geven van het gevaar dat een kleine groep liep bij overname van terminologie het zuivere begrip kwijt te raken. De gevolgen bleven niet uit: natuur werd ook weer opgevat in den zin van medium, meer theologisch bezien als werkstuk; "theologia naturalis" verkreeg daardoor den zin van wetenschappelijke kennis omtrent woordopenbaring in het Paradijs en omtrent openbaring in de kunstgewrochten des Scheppers 63). Voegt men daarbij de verwarring van Godskennis en theologie, en de individualistische verwaarloozing van het verschil tusschen de openbaring aan de profeten en de mededeeling hunner kennis aan de Kerk, dan wordt het duidelijk hoe gehavend het Gereformeerde leven uit den strijd moest komen die in den kring der humanisten zelf reeds was ontbrand en waarin men zich geheel noodeloos partij ging stellen. Aanvankelijk toont de Renaissance - die ik thans heb te bespreken allerminst voorliefde voor wetenschappelijken arbeid: reeds het woord zegt het: men wilde wedergeboorte, en wel: niet voor de oudheid, zooals men niet ~elden meent, maar voor zichzelf 61). Nu houde men in het oog, dat de scholastiek dit heilsgoed reeds in onlosmake lijk verband met de kerkelijke bediening van den Doop had gebracht 65), en dus met het "bovennatuurlijk" terrein. Dan t e had het nog verder geseculariseerd en toegepast op de "aardsche" verhoudingen van pausdom en keizerrijk, anderen gingen nog verder. Toen nl. het groeiend verlangen naar den Messias-keizer, die aan het ontwakend Italië de zoo begeerde vrijheid zou hergeven, niet werd bevredigd, verkreeg het begrip "wedergeboorte" 'n geheel onchristelijken inslag: aansluitend bij de niet ongevaarlijke schildering van Adam in den staat der rechtheid, door A u g u st i n u s geboden, stelde men reeds vroeger als ideaal de repristinatie van dezen toestand: "ut reddamur ad prestinum staturn Adae". Thans heet het, blijkbaar in aansluiting aan de St 0 a, dat met God ook de natuur werkt in deze richting. Zoo wordt de levende ziel eerst geïdealiseerd tot levenden geest, daarna de laatste opgevat als 'n ook na den zondeval nog zonder invloed van den levendmakenden Geest te bereiken ideaal 00). Pet r arc a stelt zich in alle bescheidenheid voor als "homo spiritualis" en Pico della Mirandola acht het mogelijk, dat men zich wederbaart: poteris in superiora Logo$

3

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen