Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 54

53 albezielingsleer vereenigde met 'n mechanistische biologie. Lot ze wijkt wel gunstig van hem af door in de natuur wetten, stof, kracht en de oorspronkelijke ordening der materie, de diathese, te onderscheiden, maar in kern heeft men ook hier niet meer dan een verbinding van zij het ook verdiept mechanisme met idealisme: naast het rijk van het zijnde staat dat van het geldige, dat zoowel waarheden als waarden omsluit. Wat nu z'n logica betreft onderscheidt hij in 't psychische voorstellen en denken, en in beide weer Akt en inhoud. Terwijl de verbinding der voorstellingen beheerscht wordt door het "toeval" van het logisch "mechanisme", staat het denken daar critisch tegenover: het brengt scheiding aan tusschen de voorstellingen wier verbinding niet steunt op een in de natuur van hare inhouden liggend recht, en die, bij welke dit wèl het geval is. De laatste verbindingen laat het denken bestaan en reconstrueert ze in een nieuwen vorm zóó, dat het recht der eenheid duidelijk uitkomt 115). De vormen en wetten van het denken zijn evenzeer afhankelijk van het materiaal dat erdoor en ernaar moet worden verwerkt als van de natuur van hen die er mee werken zal 116). Wanneer Lot ze nu had geconcludeerd tot 'n metaphysisch aangelegd zijn van den vorm ook op de hanteering door de ziel hadden z'n onderscheidingen de logica verder kunnen brengen, maar had hij ook gebroken met de idealistische vereenzelviging van den in de wetssfeer van het logische geschouwden vorm met "gevolg van de organisatie van onzen subjectieven geest" 117). Nu hij dit niet doet kan hij wel met de afbeeldingstheorie breken, maar werpt met het badwater ook het kind weg : de afbeelding wordt niet vervangen door de vertegenwoordiging: kosmische wetssfeer en waarheid omtrent deze worden vereenzelvigd. Bovendien kruist de onderscheiding van denkmateriaal (de voorstellingen) en den inhoud daarvan dien van denkvorm en materiaal: de inhoud van het denken, stel, dat we deze terminologie 'n oogenblik konden aanvaarden, is omgewerkte voorstellingsinhoud. Dat is de fout van alle idealisten en 'k zou dan ook thans Lot z e verder onbesproken kunnen laten, ware hij niet de vader der geldingslogica. Hij spreekt nl. niet alleen van stellingen, maar ook van waarheden die gelden 118). Nu is het inderdaad mogelijk te zeggen, dat 'n waar oordeel 'n zekere waarde heeft en als zoodanig mag en kan gelden. Maar het kenmerkende der waarheid - stel het is te omschrijven is daarmede ten eerste allerminst aangeduid: ware dit zoo, dan zou het spreken van "geldende waarheid" 'n tautologie zijn. Dat is het echter allerminst, wat blijkt, wanneer men zich bezint op de beteekenis van "gelden". Ik kan b.v. met zin zeggen: "Dit oordeel is waar, maar 't gold nog niet" of "geldt nog niet". Uit zulke voorbeelden kan duidelijk worden hoe bij "gelden" altijd iets waardevols betrokken is op 'n deze waarde erkennend subject, ook indien men de uitdrukking wil reserveeren voor wat terecht geldt. Waarheid staat echter wel in metaphysisch verband met andere terreinen, maar ze is geheel onafhankelijk van de kennis: ook

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen