Het calvinisme en de kunst - pagina 88

8C als bewegend beginsel, speurt ook Mantogazza deze macht der liefde tot in de laagste sferen der Schepping Zie zijn P h y s i o l o g i c d e r L i e b e. D e u t s c h v o n D r . E d u a r d E n g e l . Jena Gostenoble Se Aufl. S. 21.- Maar vooral dient hier opgemerkt hoe ook Milton, de volbloed Calvinist uit Gromwells dagen, gelijke beteekenis aan de Liefde, en met name aan de liefde van man en vrouw toekent als Cats. Ook hierin spreekt beider Calvinisme Zie zijn: E x p o s i t i o n o f p l a c o s of S c r i p t u r e w h i c h t r e a t of m a r r i a g e , P r o s e W o r k s . Bohn. Londen IIL p. 315—1.33. En niet minder zijn T r e a t i s e o n t h e d o c t r i n e a n d d i s c i p l i n e o f D i v o r c e Ibid. III. 169 v. v. Cf. CARRIÈRE. D i e K u n s t in Z u s a m m e n h a n g d e r G u l t u r e n t w i c k e l u n g . IV. p. 673. "-) Van het laatste deel van den T r o u r i n g h , genaamd: L o f s a n g op h e t g e c s t o l i j c k h u w e l i j c k v a n C o d e s S o n e , zegt Cats zelf in zijn opdracht aan zijn dochters, dat „ h e t v e r r e h e t b e s t e d e e l is", en dat het „alle huwelijken", ja „al dat 'smenschen hart vernoegen can geven" in zich bevat. Het is geen stoplap, die er achter komt^, maar heel het werk vindt er zijn sluitsteen in. Cats had aan de Heilige Schrift deze opvatting der liefde als één in heel de schepping ontleend. Door de Heilige Schrift was ons volk eraan gewend, om alle verbinding en saamvoeging op aarde en in den hemel als openbaring van echtelijke liefde te beschouwen, en langs deze s c a l a den band tusschen God en menscli, tusschen Christus en zijn kerk, tusschen lichaam en ziel, tusschen man en vrouw, tusschen de elementen der natuur, ja tot in de aantrekkingskracht der stofjes als één machtige goddelijke gedachte te eeren. Deze heel het leven saamvattende gedachte koos Cats tot het thema voor zijn zangen, en zelfs de sexueele draad, die door zijn Liefde heen loopt, is evenzeer streng Schriftuurlijk, en volstrekt niet uit de Renaissance. Zie Ed Dr Van Vloten. Deel II. p. 323 Om dit te gevoelen, vergelijke men met Cats de manier waarop b. v. E r n s t P l a t n e r het sexueele element in de kunst brengt. „Das Weib ist das Mittelpunkt der Schönheit. Wir nennen schön alles was mehr oder weniger Aehnliclikeit hat mit dem Reiz der Geschlachtabetriebes " Zie zijn V o r l e s u n g e n ü b e r A e s t h e t i k Leipzig 1836, aangehaald bij ZiMMERMASN, G e s c h . d e s A e s t h e t i k , Wien 1858. p. 204. Nog bonter inaakte het onze Hemsterhuis, die waagde te zeggen, dat alle dweepers, in hun sterk gespannen artistisch leven „von welchen ArtihreRegungenauch gewesen, sieinjenen Theilen werden gefiihlt haben, in die schon Plato den Sitz des Begehrens setze." Aangehaald naar de vertaling bij ZIMMERMANN o. 1 p. 305. "••') Cats schrijft nimmer, zooals Bilderdijk, eigenlijke E r o t i c a . Den toeleg om den sexueelen hartstocht vrij te maken en te veredelen door de KyJeifa-n; der poëzie, gelijk Bilderdijk dit kunststreven zoo schoon toekent in zijn voorrede op zijn Verl u s t i g i n g , Leiden en Amsterdam, 1781. p. 1,2, en in zijn B l o e m p j e n s 1785. p. 3, 4, had Cats nimmer. Al wat hem verweten kan worden, is dan ook, dat hij, tamelijk naakt bespreekt, wat men thans liever toedekt en verzwijgt; en dit soms wat guitig doet. Dit laatste nu mocht misschien in zijn genre niet; maar voor het eerste vond hij zijn voorbeeld èn in de Heilige Schrift èn in de gewoonte dier dagen. Er sprak nog meer natuur in ons volk. Vergisse men zich niet; de hartstocht, dien het hier geldt, is toch te.machtig om doodgezwegen te worden. En als er dan vragen te beantwoorden zijn^ is een geslacht, dat bij Vader Cats zijn antwoord haalt, er allicht beter aan toe, dan een preutsch nufjesgroepje, dat zijn wijsheid van het kostschool meebrengt of steelt uit verboden romans. "^) In de voor-reden, op zijn S i n n e- e n m i n n e b e e l d e n beroept Cats zelf zich op de Gnomische literatuur der Heilige Schrift, en zelfs op de gelijkenissen van Christus. Kwalijk kan dan ook ontkend, dat met name in de Gelijkenissen de

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen