Het Christelijk element in de practijk van ons middelbaar onderwijs.

I.

Het bestaansrecht' van Christelijk middelbaar (en' daaronder versta ik, antieipeerend op dé komende wet ook gymnasiaal) onder-^vijs is ondej óns geen kwestie mieer. ïoch zal niet ieder voorstander zich even nauwkeurig rekenschap gegeven hebben van wat het essentiëele onderscheid is tussohen een Chr. gymnasium of H. B. S. of Lyceum' en een dergelijke openbare inrichting. Oppervlakkig is dit onderscheid duidelijk genoeg. We weten het uit té drukken in mgoie termen^ die' we zoo vaak gebruiken en die ons zoo glad zitten, dat we er ons voor moesten scham-en. Immers-, wanneer de draag'kraoht van uitdrukkingen als „gebaseerd op Gods Woord", „het opeischen van all© terreihen" en dergelij'ke ons helder voor den geest stond, dan zouden we ze op wel wat bescheidener en meer schuchtere wij'ze gebrui'ke'n. Mooie woorden zijn .gemakkelijk genoeg; maar de daden daarmee in overeenstemming te brengen is een moeizaam wei-k, waartoe veel liefde, " arbeidslust, zelfverloochening, volharding en bovenal gebed noodig is. Naarmate men meer inet de practijk van het onderwijs in aaiuraking koimt, zal men dit gereedef toestemmen.

Het is een feit, dat de niet-deskundige zich een veel ie groote yoorstellinig anaakt van het aantal malen, dat de behandelde leerstof aanleiding geeft tot een. met klem den leerlingen voorgehouden uiteenzetting van de Christelijke, op' Gods openbaring zich grondende, — en dus eenig juiste — opvatting der betreffende materie; een uiifeenzetting, die b.v. te verwachten is op sommige lessen in de natamr-•kunde en kosmografie, in de geschiedenis en de literatuur: er voorden tallooze uren les gegeven, zonder dat, .de stof aanleiding göeft tot principiëele besprekingen en ongetwijfeld z: al ieder toestemm.en, dat b.v. de merkWaardige producten in de algebra op een Chr. school even merkwaardig zijn als op een openba-i-e en ieder zal het van een Christenleeraar in het Latijn kunnen billijken, dat hij het werkwoord amo pi*ecies eender vervoegt als zijn openbare collega. En toch is iedere les aan een Chr. gymnasium of een Chr. H. B. S. in wezen anders dan aan een openbare school, behoort het althans te zijn, wanneer de schoiol is datgene, waarvoor ze zich uitgeeft. Het ü.s hensch niet zoo, dat het eenige onderscheid 'gelegen is in het gebed, , de lectuur uit den Bijbel en hel godsdienstondenyijs, dat trouwens per klas maar één uur in de week vraagt. In enkele artikelen hoop ik uiteen te zetten, wat naar mijn meening' het.element is, dat o^nze scholen Mempelt tot christelijke. Daarbij 'zal ik vermijden theoretische beschouwingen te houden en zooveel mogelijk de' practijk van 'het onderwijs op den voorgrond doen treden. Dat neemt niet weg, . dat ik terstond al. tegen mijn voornemen inga door toch met eén theoretisdhe beschouwing te beginnen."

Het is nam'elijk noodig om in ekkele".trekken de wording van het tegenwoordige gymnasium en de H. B. S. na te gaan. Het gyhinasium is van beide inrichtingen de oudste. Zijn ontstaan gaat tert.ig tot _in de 15e leeuw, den tijd der renaissancie of w^edergeboorte van kunsten en wetenschappen. Eender factoren van de renaissance, het humanisme, dat is de herleefde studie van de werken der oude Grieken ©n Romfeinen, deed de behoefte ontstaan aan scholen, waar Latijn en Griéksch werd onder-•wezen. Uit die Latijnsche scholen is' in de latere eeuwen ons moderne gymnasium ontstaan. En het verloochent zijn afkomst niet. Het is irog niet zoo lang geleden, dat menig openbaar gymnasium voor wat betreft het o, nderwijs in de klassieke talen, dat verreweg den - hoofdschotel vormde, georiënteerd was naar de "cultuur van Grieken en Romeinen. Uitgangspunt was de antieke gedachte, norm de antieke levenshonding, ideaal de cnltuur van den mensch, den homo, naar - roien het humanisme, heet. De tijd der roma-nliefc 'had dat antieke ideaal nog wat meer op den voorgrond doen treden en een terug\'erlangen opgewekt naar het Jeven van schoonheid en-heerlijkheid, dat naar haar opvatting de cultuurmensch der ondheid geleid had. Zoo maakte het gymnasium zijn leerlingen itot huma-

rusten, die in den mensch, vooral in den m'ensoh der oudheid, het 'hoogste zagem.

Nu kan niet ontkend worden, dalt het openbaar gymnasium van, q^nzèn tijd zich zulk een ideaal niet meer stelt. Niet alleen hebben de 0: ude talen, hoewel nog het meest op den voorgrond iLredend, eeni'g terrein vei'lorcn aan andere vakken, maar vooral heeft do gewijzigde bescihouwingswijze der oudheid verandering gebracht. Nieuwe vondsten van oude geschriften en nieuw inzti: cht in de oude geschiedenis hebhen overtuigend bewezen, dat de mensch in de oudheid in alle opzicihten van gelijke beweging was als wij en dat w-é hem dus niet : als ons ideaal te stellen hebben. Daarmede is eigenlijk de waarde van liet gymnasiaal onderwijs gestegen. Inuners, zijn kenmerkend element, de gtudie der klassieken, kan zich nu_ meer oJjjectief wijden aan het bijibrengen' van inzicht in de beschaving der onde .Grieken en Romeinen, waarop onze cultuur teruggaat. Maar hij het openbaar onderwijs staat 'Loch weer de mensch in bet, middelpunt; het is alles ui.t den mensch en door den mensch en tot den mensch.

Niet anders is het in'et de H. • B, S. Zij is een dochter van het posilivisme uit de eierste helft der vorige eeuw ©n bij haar treden de exacte wetenschappen meer op den voorgrond. Steunend op de empirie, de jervaring, brengt zij: haar leerlingen toit de studie der materie en wijst hen op het vele en schoione, dat de mensch op dit itemein gevonden heeft en. toit stand gebracht.' Haar uitgang.spunt is dus een geheel ander dan dat van het gymnasium, ook de weg, waarlangs zij haar doel tracht Ie bereiken is een andere, miaar het doel zelf is toch eigenlijk hétzelfde: de mensch; ook voor haaf is het alles uit den mensclh en door den mensch en tot den mensch.

Deze beide scholen troffen de mannen aan, die het eerst het plan opvatten een Christelijk gymnasium en eerst lang daarna een Christelijke H. B. S. op te richten. HeL was niet de leerstof, die hun niet aanstond: het gymnasium mat zijn historisch-literaire opleiding en de H. B. S. mot haar meer lexaote vorming waren uitnemende leerscholen om ieder van haar zijde onze moderne beschaving te leeren bezien; neen, de leerstof was het niet, .wat hun tegen de borst stuitte: het was het uitgangspunt, de methode en het doel. Zij zochten de bron der wijsheid niet in den mensch, rnaar in God; zij waren overtuigd, dat de mensch, wait hij tot stand bracht, niet door zichzelf vermocht, maar door God, en zij wilden, dat het onderwijs niet zou gericht zijn op den mensch, als doel, maar op de verheerlijking Gods. Hiermede nu is in theorie aangegeven het verschil tusschen openbaar en Christelijk middelba'ar ondenvij's. Maar hoe wordt de theorie nu in practijk omgezet? Daarover een volgend maal.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen