Wljsbegeerte in steen.

XII.

Walmeer we gaan spreken over hetgeen, naar ons inzien, leidend beginsel moet zijn bij het bouwen van een woning voor een gezin, dan moet er al dadelijk worden gewaarschuwd tegen misverstand.

Wat we een vorig maal zeiden omtrent het type van het tegenwoordige huis, w.9.arin de geest van den tijd te herkennen valt, gaf iemand aanleiding om mij te vragen, of nu ik heusch dacht, dat al de architecten, die een huizenblok ontwierpen, waarin de persoonlijkheid van het gezin niet te herkennen is, werkelijk menschen zouden ^ijn, die ook om de waarde van het gezin niet geven. Nu is het stellen van deze vraag op" zichzelf reeds een bewijs voor het misverstand, dat bij den vrager bestaat.

Immers er zijn duizenden uitingen van den geest des tijds, die zonder critiek worden overgenomen en er zijn tallooze fouten in de levenshouding der menschen, die als een twe©de natuur zijn geworden.

Maar al dadelijk moet dan toch in zulke gevallen het bezwaar worden gemaakt, dat er van een bewust verrichten van eenige handeling, waaraan de bedoelde fout kleeft, moeilijk kan worden gesproken. En juist op, bewust handelen, ook bij het neerleggen van bepaalde gedadhten in het op zichzelf doode steemnateriaaj, wilden we aandringen.

In de tweede plaats doen we opmerken, dat ©en levensbeschouwing evengoed spreekt in hetgeen men niet doet, als in hetgeen men wel doet.

En dal men niet de gedachte, dat het gezin een eigen individualiteit is, in zijn bouwwerk legt, is op zichzelf reeds een belijdenis.

Zoo versta men mij dus wél. Er is een sprake van den geest van den tijd, een taal, die we hooren in datgene, wat er dooT mannen van naam wordt gepubliceerd. Maar de levensbeschouwingen derzulken hangt met veel andere dingen saam — en er zijn vele dingen, als consequentie, welke ze niet zeggen, en ook niet bewust bedoelen; maar die dan toch zichtbaar, worden, zoodra de beschouwing in bouwwerk tot uiting wordt gebracht.

Wanneer we nu trachten, onze g©dacht©n omtrent den eiscii voor hetgeen in het bouwwerk, dat we „huis" noemen, aan levensbeschouwing naar voren moet komen, weer te geven, dair willen we ons wachten voor de fout, ' waarin anderen vervielen. Het is de fout, die men maakte, wanneer jaen dacht een beschouwing te kunnen „maken". Een beschouwing i s er, — en wanneer ze ©r i s_, dan zal ze ook, wanneer een waarachtig kunstenajar aan het werk gaat, naar voren komen. Alleen maar, dit lijkt ons een fout van velen, de juiste beschouwing omtrent hetgeen onderwerp is van onze bespreking, ontbreekt maar al te veel. Waf. wijsgeerig op half heidensch en half ulti-a modern standpunt staande mensclien als waajrheid verkondigen, wordt maar al te veel als „evangelie" nagepraat.

Er kan dan m.i. ook geen sprake van zijn, dat hier nog eens weer een repetitie gegeven wordt.

van hetgeen we als onze Jjeginselen omtrent gezin en familie, omtrent de plaats van het gezin in de maatschappij en dergelijke, reeds zoo dikwijls onder ons naar voren werd gebracht.

Maar hier gaat het er om, welke eischen dit alles stelt aan onzen woningbouw.

In de allereerste plaats is daar dan deze gedachte, dat een goed gebouwd huis een eigen persoonlijkheid vertegenwoordigt. De gedachte is wel eens uitgesproken, dat een 'huis eon gezicht heeft. En inderdaad, niet alleen de huizen in de dorpen, en de vrijstaande villa's, maar ook onze < mderwetsche stadhuizen hebben een eigen gelaat.

Er spreekt iets yi dat gelaat. Wanneer ge langs de Amsterdamsche grachten wandelt, en ge beziet van d'overzij de mooie ouderwetsche patriciërshuizen, dan krijgt ge zeer beslist den indruk, dat ze U aankijken met een eigen gezicht.

Daar zijn er die stram doen, en deftig kijken, als de oude regenten, die er eens, in woonden; ^ andere hebben in hun blik iets humoristisch, als met lichtelijk opgetrokken wenkbrauwen kijken ze U aan, en ge verwacht, dat straks, warmeer de zon schijnen gaat over het harmonisch gehee), een glimlach doorbreekt; weer andere zijn er, die U herinneren aan een deftige witgemutste verpleegster — groot-open staren de vensteroogen U aan; er zijn ook, die hoekig en vierkant kijken, naast andere, die met lang gelaat losser de wereld inzien. jMeem eens een mooien zonnigen mo-rg^an, en ga eens onze grachten op, en het gaat leven.

Dat ge dezelfde gewaarwording hebt ])ij onze Iriesche boerderijen, die U over de wijde grasvelden aanstaren — vriendelijk en rustig, zooals de bewoner met U omgaat, — ik behoef het II niet te zeggen.

En niet anders is de blik, dien ge krijgt op onze goed gebouwde villa's, in de dorpen, waar stadsche ..manieren"' óf nog niet door drongen, óf reeds overwonnen werden, onder invloed van een kiuidig en fijn voelend bouwmeester.

Bit nu moeten we hebben!

Neen, het is niet noödig om bevreesd te zijn voor de mogelijkheid, dat gebrek aan variatie, straks een eentonig geheel zal doen ontstaan. Weer Avijs ik op hetgeen onze vaderen in de grachtenhuizen-rijen tot stand wisten te brengen.

Wanneer ik nu zeg: dit moeten we hebben, dan verstaat ieder, dat hier een principe naar voren komt. ïjet is de idéé, dat een huis een woning is voor een gezin. En aan die. woning zijt ge gehecht. Diat huis spreekt tot U. Wanneer ge eenigen tijd in een huis woont, dat een eigen type heeft, dan is het ü alsof ge elkaar kent — gij en uw huis. Gij kijkt dat huis aan en het huis kijkt U aan. En gij krijgt het lief.

Dat nu mag ook niet anders. Immers daar ligt het centrum van uw familieleven; daar woont gij; daar hebt gij uw eigen belevingen; daar zijn wij als christenen in de volle rust van ons leven samen met degenen, die wij lief hebben; daar zijn we veilig tegen den stormloop van het leven met zijn eischen; daar vindt ge immer ook uw binnenkamer; daar leeft ge immers ook uw meest verborgen leven — uw leven met uw God in de stille uren.

Maar zóó kan dat huis voor U geen neutraal iets blijven. Zóó moet dat huis voor ü een persoonlijkheid worden; met eigen blik, met eigen afsluiting, met eigen begrenzing. Gelijk uw gezinsleven een stuk leven is met grenzen en eigen type.

Daarom zal onze levensbeschouwing steeds zich principieel verzetten tegen het bouwen van bouwblokken, waar huis aan huis hetzelfde type heeft. Daarom ook kunnen we nimmer schoonheid vinden in woning-groepen, die verbouwd zijn lot iets, dat op een massief-uitziend kasteel gelijkt, waar de idee van de zelfstandigheid der gezinnen ten eenenmale zoek is; en daarom zullen we ons ook nimmer verheugen in huizen, waarin allerlei symboliek is verwerkt, maar waaxin van de gedachte aan een woning zoo bitter weinig is terug te vinden.

Waarneer men dan b.v. groote woonhuizen bouwt, die een verheven gedachte symboliseeren? Zoo b.v. het idee, dat het boek van (Rlasschaert ons , aan de hand deed, waar sprake was van woningen, die den dood symboliseeren als eenhoogeren vorm van leven?

Zie ook dan staan wij ten eenenmale afwijzend tegenover de kunstenaars, die, met dergelijke kunstideeën, een woonhuis van beteekenis meenen te moeten bouwen. Een huis is niet een ^stuk werk, waarin men veel of weinig symboliek kan gebruiken, anders dan de gedachte aan de waa, rde van het gezin en de gezinsdeugden.

Een huis, dat de waarde van het leven, of de waarde van den dood als een hoogeren vorm van leven in steen moet weergeven, is om twee redenen fout.

Ten eerste mag in geen enkel huis zoozeer de ruste des levens worden gezocht, dat wij menschen zouden zeggen: dit huis is mij alles. Een huis, dat de hemel symboliseert, dat de overwinning van de aardsche zorgen symbolisch tot uitdrukking brengt, is een aanklacht tegen den bewoner.

Een christen kan zulk een huis niet con amore bewonen, indien hij de bedoeling van , den kunstenaar verstaat. AVij zoeken in ons huis de rust en de levensvreugde, zoover de aarde ons die bieden mag en kaïa — maar den hemel zoeken we b o v e n, en de overwinning over den dood zullen we - niet ïzoeken in ons aardsche huis, maar in het kruis van Christus, in Wiens huis we misschien dergelijke symboliek zouden kunnen waardeeren, indien ze duidelijk en voor ieder verstaanbaar sprak.

En ten tweede is een dergelijke wijsgeerig doordachte en uit de wijsbegeerte gegroeide bouwwijze ons niet welkom, wijl ze niet natuurlijk is. Dit is het schoone van de oudere huizen in de stad en op het land, dat ze zoo vanzelf zijn, datgene, wat ze zijn.

Er "is in die huizen niets opzettelijks en gekunstelds.

Waar men de beteekenis van het gezin en alzoo ook de beteekenis van de woning verstaat, daar is het ook absoluut onnoodig dat gekunstelde te zoeken.

Worden we zóó dan niet wat arm?

Daarover een volgend maal D. V.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen