DOOR AMERIKA.

X.

New-Yorks o-mgeving.

Het wordt tijd, dat we New-Yo^rk verlaten. Ik mag ook het geduld van hen, die voorail iets van het overige Amerika willen wete'n, niet langer O'p de proef stellen.

Ik zeg: van het overige Amerika.

Want er zijn er, die New-York niet tot Amerika rekenen. Natuurlijk wel geografisch (aardrijkskundig), maar niet ethnografisch (volkenkundig). Bij meer dan een schrijver las ik: New-York Is geen Amerikaansche stad. Ze is doo'r en door ko'smopolitisch.

Evenwel zou ik willen vragen: waarin bestaat het typisch-Amerikaansche. Voor een definitie ervan houd ik mij aanbevolen. Miaiar bij voorbaat moet ik waarschuwen, dat zij een mislukking wordt. Een echt Amerikaansoh gelaatstype b.v. bestaat er niet. Van het postuur kan hetzelfde gezegd. Laten we als voorbeeld nemen: Coolidge. Ik zou u een bakker-ouderling uit O'US land kunnen noemen, opwien hij sprekend gelijkt of om meer eerbied jegens het Hoofd der Vereenigde Staten aan te leggen: die op hem sprekend gelijkt. Vele dames herinneren u aan de korte, gezette Vlaamsche vrouwen met haar appelwangen. Heel Amerika door vindt men een mengelmoes van uitheemsche figuren. De merkwaardigste exemplaren van raskruising ziet ge door de straten wandelen. Gij zoudt vian enkelen weleens de doopceel willen hooren lichten. Er zijn er echter ook, die hun ras zuiver hebben bewaard. Grieken, Italianen, Polen (gewoonlijk „Polakken" genoemd), Joden, Chineezen, Japanneezen, om nu van de Negers te zwijgen, treft ge in iedere stad van eenige beteekenis aan en ge herkent hen op het eerste gezicht.

Vanzelf zijn er streken, waax de één of andere rastrek overheerscht. De oude kolonisatie werkt hierin nog na. Vooral de Engelschen van afkomst voeren de pretentie, dat zij toch eigenlijk d e Amerikanen zijn. Maar men moet van Engelsche O'rigine zijn en een goede dosis van vreemde, jingoïstische smetten hebben overgehouden, om dit in het tegenwoordige Amerika te kunnen volhouden.

Zeker, Amerika is in den vrijheidsoO'riog tege'U Engeland als natie geboren.

Het heeft weten te sdieppien een eigen nationaal geestelijk klimaat, dat allen, die er zich vestigen, bijna zonder uitzondering, lichter doet ademhalen en spoedig doet vergete'U, wat achter is.

Het geeft aan al zijn inwoners uiterlijk één leveaishoQding, welke men zo'U kunnen kwalifioeeren als een vrijwillig sociaal militairisme.

Maar de diep-innerlijke, zuiver-nationale', Amerikaansche geesl; moet nog geboren worden.

De vroegere natio'naliteiten zijn nog niet saamgesmolten.

Zij voeren soms strijd in één en denzelfden persoon.

Het kosmopolitische is nog te zeer grondtrek van alle Amerikanen.

En hierin verschilt New-York dan O'Ok slechts van het overige Amerika, dat het dat kosmopolitische duidelijker toont.

Dit kan niet anders.

New-York is voor Europa de toegangspoort tot Amerika, gelijk San-Francisco voor de Mongoolsche volkeren.

Daar maken de meesten de rekrutenschool door.

En als ze dan de Amerikaansche excercitie hebben geleerd, trekken ze gewoonlijk verder landwaarts in.

Ten vorigen jare schreef ie'mand: , , New-Yo'rk is de stad der vreemdelingen. 35 a 40 pet. Tan zijn bewoners is in den vreemde gebo'ren, meer dan 76 pet. uit vreemde ouders (totaal). Van zijn pl.m. 6 miljoen inwoners (behalve de 2 miljoein, die buitendien in het gebied der gemeente wonen) zijn 1 tot li/o miljoen Joden, 10 maal zooveel als in Palestina wonen. Zij hebben er hun Joodsche kranten, ook socialistische. Er wonen 800.000 Italianen, méér dan de groo'tste stad van Italië herbergt. Meer dan 220 miljoen vreemdelingen trekken jaarlijks in en uit en verwijlen er een korte poos, slaan er wat geld stuk". Maar als hij daaruit dan de konklusie trekt: „het vreemde element O'verheerscht", kan dat niet voetstoots worden toegegeven, indien hij daarmee bedoelt, dat het niet-Amerikaanscbe er den toon aangeeft. Integendeel, in New-York worden de vreemdelingen tot Amerikanen gedrild. Niet dooir de Overheid. Niet door wetten. Slaa-r door de omstandigheden. Doo'r het leven.

Zij, die hun traditieën van over de zee tot eiken prijs willen bijhouden, zo'oals Russen, Polen, Joden en allerlei Oosterlingen mO'Oten zich daarvoor de moeite van een dubbel leren getroosten. Den Russen en Polen gaat dit het moeilijkst af. Hun slordigheid en onzindelijkheid kunnen zij bijna niet afleeren. De zijstraten van de Bowery (van het oud-Hollandsche „bouwerij", het erf van den laatsten Hollandschen gO'Overneur, Peter Stuyvesant) getuigen ervan. De bewone'rs, die zich maar eens of tweemaal per jaar een kleine scho'Onma, ak schijnen te geven, leunen met gapende kleeren tegen vervelooze, melaatsche huizen en schijnen zich, naar de geurtjes te oo'rdeelen, die den voorbijganger onpasselijk maken, aan lekkernijen te goed te doen, welke bij het beleg van Leiden nog zo'uden zijn verafschuwd. Ze zijn en blijven arm. De Chineesjes echter, hun slimme overburen, in elk opzicht bijna huu tegenstelling, die zóó helder kunnen wasschen, dat de oude Delfhavensche bleekers het hun niet hadden kunnen verbeteren, verdienen geld als water. Als echte Yankees doo'rkruisen zij overdag New-York, maaj-'s avonds trekken ze zich in mysterieus Chinatown terug. Zij leiden het dubbele leven met het grootste gemak.

Vóór we dan New-York verlaten, moeten we, gelijk afgesproken is, nog even naiar den torentrans van de Woolworth Building liften.

Het gebouw is genoemd naar Woolworth, idc'n oprichter van de 5 en 10 cents winkels, waarmee thans heel de Vereenigde Staten overdekt zijn. Hun naam dragen zij tegenwoO'rdig niet meer lieelemaal naar waarheid, want men verkoO'pt er artikelen van allerlei prijzen. Maar in het begin hielden zij zich strikt aan den 5 (bij ons I2V2) cents prijs. Na een paar tegenslagen namen deze zaken zulk een hooge vlucht, dat Woolwo'rth van de winst dit hoogste gebouw der wereld kon laten zetten, zonder een dojlar hypotheek of sahuld. En natuurlijk vormde deze skyskraper weer een enorme ka, pitaalbelegging. Wel liepten er, toen ik in Amerika verbleef, geruchten, dat er een financiëele eb was ingetreden, maar dit werd met de meeste stelligheid ook tegengesproken. De gids op de , , 0'bservation gallery" (uitkijk-ommegang) vertelde, dat in de maand Augustus 1924 alleen 40.000 dollar entree voor den toren was betaald. Reken daarbij de reusachtige huren van winkels en kantoren. Dan kan men ongeveer nagaan hoeveel rente dit gebouw opbrengt. De zaken, welke er in gevestigd . zijn, hebben samen een bevolking van 14.000 personen. Meer dus dan menige provinciestad. Op' typeerend Amerikaansche maaiier werd dit paleis geopend. „In den avond van 24 April 1913 drukte 'president Wilson op. een klein knopje in het Witte Huis en onmiddellijk doorgloeiden 80.000 heldere lichten de geheele Woolworth Bnilding".

Ik citeer dezen zin uit een beschrijving vaji het

172 gebouw, uitgegeven onder den sprekenden titel „The Cathedral of Commerce", de Kathedraal van den Handel.

De Kathedraal van den Handel! Die uitdrukking geeft te denken. En nog sterker houdt zij u vast, als ge de inleiding op deze fraai geïllustreerde uitgave leest. Deze werd geschreven door een predikant, zelfs een, die D.D. (doctor in de godgeleerdheid) achter zijn naam schrijft. Het is ongelooflijk, waarvoor zij in Amerika een dominee al niet voor gebruiken! Het staat niet gekleed, ; als hij z'n stempel niet op een werk drukt. Hij wordt er nog meer, zoo niet genoopt, dan toch allerbeleefdst en niet zelden tegen ruime belooning toe uitgenoodigd een figuranten-positie in te nemen, dan hier. Hier wordt het meer en meer mode om menschen als Speenhoff de gewenschte wijding te doen geven, tegen zooveel per regel onderstel ik, maar in Amerika blijft men heel konservatief zijn niet-konservatieven, doch ultra-modernistischen dominee de klandizie gunnen.

Welnu, de direktie van de Woolworth Building (Woolworth zelf overleed in 1919) kan over Dr S. Barkes Cadman tevreden zijn. De handel is voor hem de mededinger van de religie geworden. „Evenals de religie gedurende de Middeleeuwen het monopolie had van kunst en architektuur, evenzoo heeft de handel de Vereenigde Staten sinds 1865 geheel aan zich getrokken". W.a, t hij daarmee bedoelt, vertolkt hij iets verder in deze ontboezeming: , , Wanneer men het gebouw ziet bij het vallen van den avond, gedompeld in elektrisch licht als met een kleed, of in de heldere lucht van een zomermorgen, de ruimte doorborend gelijk een kanteel van het paradijs van God, dat Johannes aanschouwde, zoo inspireert het gevoelens, welke te diep zijn, dan dat men ze in tranen zou kunnen uiten". Deze sentimentaliteit, die wel grootendeels als oratorisch zal moeten worden opgevat en daarom tot zulk een onzuivere beeldspraak leidt, getuigt van een zekere religieuse vereering van den handel. Boven op de galerij, als men zich gewapend heeft tegen den wind en den hoed dieper over het hoo£d heeft getrokken, ziet men de machtige wereldstad, als geknield aan zijn voet. Maar aanstonds doet men een eigenaardige ontdekking. Als Europeaan zoekt men voor het oog kerkspitsen als rustpunten. Evenwel vindt men ze niet gemakkelijk. De kerken kruipen weg achter de paleizen van Mercurius. Gewone kantoorgebouwen zien uit de hoogte op de kerken neer. Dat is een symbool. Alleen trokke men er geen te verre konsekwenties uit. Vooreerst mag men niet generaliseeren en beweren, dat bij alle Amerikanen de handelsgeest het van den godsdienst wint. Voorts mag niet vergeten, dat de handel zich niet schriel aanstelt tegenover de kerk, maar haar miljoenen dollars in den schoot werpt, getuige de Boomsche St.-Patrick's Kathedraal. Eindelijk dient ook bedacht, dat het kerkelijke leven door zijn sterk doorgevoerde parochievorming, meer behoefte heeft aan vele en kleine kerken, dan aan weinige en groO'te. Doch dit alles neemt niet weg, dat in Amerika de handel in menig opzicht over de kerk heerscht, in de kerk zelf binnendringt, waardoor deze gedeeltelijk wordt verbussinessed. Gelukkig vallen de kerken, welke een zuiver Calvinistisch karakter bewaard hebben, hierbuiten.

„Onze vaderen hadden een fijnen neus." Ik had dit in een of ander boek over Amerika gelezen en het schoot mij op den Woolworth-toren opeens te binnen. Jammer, dat die neus niet lang genoeg was, mompelde ik in mijzelf. Onze oude kolonisten hadden met één oogopslag gezien, dat nergens ia de Nieuwe Wereld een plaats zich beter tot vestiging leende, dan het Manhattan-eiland. Vlak aan zee, een vaste, rotsige bodem, een keur van waterwegen, een schitterende, natuurlijke haven van enorme lengte, al deze voordeelen vereenigt het stuk land, waarop New-York zich thans uitstrekt, in zich. Zij kochten dezen grond eerlijk van de Indianen, onze kooplieden. Maar ze waren eersteklas-bussiness-men en kregen het voor een prikje, voor f60. En wie nu New-York overziet, zegt: 't is haast ongelooflijk. Maar we hebben nog andere vaderen dan de „Knickebockers", de onde kolonisten gehad. Die keken niet verder dan hun neus lang was en die wa.s niet lang. Althans niet, wanneer zij den kant van Nieuw-Amsterdam uitzagen. Ze lieten de kolonisten daar maar tobben. Wat heeft de , , koppige Piet", de goeverneur Peter Stuyvesant, daarover opgespeeld! De Engelschen kregen Nieuw-Amsterdam ook lief, maar niet met een Platonische liefde! Uit Holland echter zond men hulp, toen het te laat was. Deze gedachten gingen door mij heen, toen ik daar op den toren liepL En ik konkludeerde: „Nederland, ziedaar het loon voor je laksheid!" Natuurlijk mag men zich hierbij niet te zeer aan bespiegelingen overgeven. D'e meening is wel geuit, dat, wanneer de Nederlanders daar de baas waren gebleven, Amerika zich nooit van Europa zou hebben losgescheurd. Holland zou er door vroed beleid wel voor gezorgd hebben, dat geen enkele reden tot een Vrijheidsoorlog noopte. Zulk een patriottische lofspraak valt te waardeeren. Maar mij dunkt, dat ieder, die Amerika bereist, dit eigenlijk ridikuul vindt. Amerika is Java, niet. En Nieuw-Amsterdam was ook Amerika niet. Amerika was van meetaf het aangewezen land voor 'emigratie. Onderstel, dat iedere Europeesche natie van eenige beteekenis daar haar eigen kolonie zou hebben gehad, zoo zou daar toch ondanks de nationale verschillen een volk zijn opgegroeid, dat niet onderhoorig kon blijven. De drang naar zelfstandigheid openbaart zich in Amerika in alles. Op welke wijze die zich ook een weg zou banen, doet er niet toe, maar Amerika was voor de onafhaaikelijkheid toch voorbestemd. Dus daarover niet gedroomd.

Een mooi en oriënteerend uitzicht biedt de Woolworth-toren vooral op New-Yorks omgeving. Aan den Oostkant breidt zich uit de grijze, bijna altijd ietwat wazige oceaan, hier en daar door lieflijk groen omzoomd. Wat naar links luiert languit Long-Island (Lange Eiland), dat boven op het water schijnt te slapen. Naar het Zuiden reien zich de eentonige loodsen van de machtige haven aaneen, maar daartusschen in de op dezelfde maat gefabriceerde dokken, met als welkome afwisseling zeemonsters in bonte verven, bassend tegen die kleine krieltjes van sleepbooten, die al maar door stoompiepend om hen heen draaien. Aan den overkant het slonzige Hoboken, waar zeelieden en allerlei soort van vreemdelingen huizen, waar de immigranten soms blijven plakken en waar een kleine HoUandsch sprekende gemeente van de Christelijke Gereformeerde Kerk is, die tevens het lot van zeelieden en landverhuizers zich aantrekt. Als vergoeding voor deze zwarte straten met verwaarloosde huizen biedt deze zijde den groenenden achtergrond van het Stateneiland. Westwaarts slingert zich de Hudson op en omsluiten de heuvelen van New-Yersey welvarende plaatsen. Ook ten Noorden boeit weer de Hudson het oog en klimmen de legers van New-Yorksche huizen met vaandel en vlag vroolijk tegen de hoogten op. D'aiarË^I neden, dichtbij de beroemde Brooklyn Bridge (brug) over de East Biver (Oostelijke Bivier). Verderop ' de Williamsburg Bridge. Nog verder de Queens-• boro Bridge. En nög meer bruggen schaffen uit-; wegen aan de opgeprople stad. Hoe verhoogen • deze bruggen van meesterlijke konstruktie het rivierschoon!

In deze omgeving heb ik menigen automobielbandafdruk staan.

Zoo moet men zich tegenwoordig over Amerika, waar men met voetstappen uiterst zuinig is, uitdrukken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen