LITERATUUR EN KUNST

Het peil gehandhaafd.

De boekenweek werd weer gehouden, om de belangstelling te vergrooten voor een der belang^rijkste cultuurgoederen: het goede boek.

Dat er veel gelezen wordt is een onomstootelijk feit en zelfs in dezen spannenden tijd wordt het boek niet vergeten. Veel boekhandelaren hebben zelfs kunnen constateeren, dat de verkoop de laatste maanden is toegenomen. Er blijkt een groote voorkeur te bestaan voor de romantische werken, waarbij de Scandinavische, in vertaling, nog veel aantrekkingskracht schijnen te bezitten.

Waaraan die voorkeur is te danken, is niet gemakkelijk vast te stellen. De oorzaken kunnen zeer ver uit elkaar liggen. Bij den een zal het vreemde land, de andere volkszeden, de romantische natuur een rol spelen, terwijl een ander zulke boeken slechts leest uit sympathie voor de Noordelijke valken. Wat dan ook de oorzaak moge zijn, het feit blijft, dat het boek in grooter trek is dan eenigen tijd geleden.

Er zou dan ook slechts reden tot blijdschap zijn, als inderdaad de verhoogde belangstelling het goede boek betrof. Wie echter eenigszins op de hoogte is met den stroom van literatuur, die jaarlijks aan de persen ontspringt, weet dat deze grootendeels gevoed wordt door tal van soorten ontspanningslectuur, van den sensationeelsten detectievenroman af tot de sentimenteelste hefdesgeschiedenis toe.

Voor het goede boek blijft niet zoo heel veel plaats over, nog afgezien daarvan, dat, wat de critiek een goed, d.w.z. literair verantwoord boek noemt, voor christenen meestal onaanvaardbaar is. Toch is er ook voor de laatsten in het afgeloopen jaar geen reden tot groote ontevredenheid geweest. Het eene jaar brengt een betere oogst dan het andere, want niet elk jaar kan een goed schrijver een roman geven. De christelijke critiek mag dan dit jaar geen zeer voornaam literair werk hebben kunnen begroeten, er zijn toch versdiillende romans en verhalen verschenen, die den toets van een behoorlijke critiek konden verdragen en niet behoefden te worden achtergesteld bij het gros der boeken van „den anderen kant". Het peil, vooral van wat als lectuur wordt aangemerkt, staat stellig hooger dan vroeger wel het geval was. Een reden tot blijdschap, maar ook een aansporing om voort te gaan, want wij Z; ijn nog lang niet, waar wij konden zijn, als christen-kunstenaar en - volk elkaar in wederzijdsche waardeering vonden.

De bovenstaande opmerkingen, naar aanleiding van de boekenweek, hebben slechts ten deele betrekking op het nieuwe boek van Jaap Kolkman: Janus Krul en Zoon. Als men het boekenjaar laat beginnen met de boekenweek, dan is toevallig I& lkman's roman de eerste van de in dit jaar in ons blad te bespreken werken.

Nog niet zoo lang geleden heeft hij zijii eersteling gepubliceerd. Zulk een vruchtbaar talent kan verblijdend zijn, als het peil van het verdere werk minstens gelijk of liever nog stijgend is, het kan echter ook ontaarden in veelscïirijverij'. Nu kan men bij een tweede boek daar nog niet v§.n spreken, en de nieuwe roman vertoont nog veel goede eigenscliappen, maar van een vooruitgang kan men hier toch niet gewagen.

ITet eerste boek was een roman over het zeemansleven. ^, Job Andersom" vertoonde een goed schrijverstalent, dat meer teekening van het milieu, dan zuivere psychologie gaf. Dat zelfde komt pok uit in het nieuwe werk, waarin het leven van een slooper beschreven wordt. Ook hierin blijkt de schrijver goed bekend met het risquante sloopersbedrijf. Er zit gang in het verhaal; de opeenvolgende gebeurtenissen brengen verhoogde spanning, er zit voldoende afwisseling in het verhaal om den lezer te boeien, maar de psychologische ontwikkeling bevredigt niet geheel. De schrijver houdt van sterke kleuren en de overgang daartusschen is wel eens te onharmonisch.

Het verhaal is eenvoudig. Janus Krul heeft een lamme hand, maar is desondanks een flink werkman. Om zijn lichaamsgebrek van jongsaf bespot, heeft zich een wraakgevoel bij hem diep ingeworleid. Hij zal laten zien, dat hij' wat kan en hij bereikt ook wat. Zijn eerzucht is echter groot. De smaad van zijn familie moet glanzend gewroken worden. De zoon die hem geboren wordt, zal een hoogte bereiken als niemand in zijn familie. Heel goed beschreven is in dit verband de ang: st van den vader, pf het kind welgeschapen zal blijken of niet; de eindelooze moeiten, kosten en zorgen die hij zich getroost als blijkt, dat ook dit kind een lamme hand heeft. Verklaarbaar en aannemelijk is ook het optreden van den vader tegenover zijn zoon: een paedagogie die berust op de wet der vergelding, den raad zich een weg door het leven te slaan, zij het ten koste van den ander. Het heele leven van den ouden Krul is verder gewijd aan de wegbereiding voor den zoon.

Te veel blijft in het donker van het woonschip de moeder verborgen, ook een mismaakte, maar in tegenstelling met haar man, een vroom mensch'. Erft de zoon den lichaamsbouw van den vader, zijn inborst is die zijner moeder en daarom is het jammer dat te weinig over het geestelijk contact met de moeder gesproken wordt. Zij sterft immers vroeg; de schok over een wrekende wandaad van haar man is zoo hevig, dat haar hart bezwijkt. Haar invloed is echter zoo blijvend, dat zij' tenslotte de overwinning behaalt. Maar te veel overweegt in het boek de klinkende dadenreeks van den vader.

Heel goed is de verhouding tusschen vader .en zoon beschreven: een liefde zonder innerlijk contact. Uit liefde begaat de vader ten slotte een misdaad. Liefde en eerzucht maken hem zoO' blind, dat hij niets bemerkt van 't bedrog van zijn patroon, die hem uitbuit en zijn eerzucht, de opvolger te worden in het bedrijf, prikkelt, om zijn eigen geldzucht te bevredigen. Hier vooral komt de auteur tot sterke tegenstelhngen. Tegenover de karakterfouten van de beide mannen, die hun uiterste expansiegrenzen meermalen bereiken, staat de stille jongen met zijn vrome en werkzame natuur. Onnoodig en overdreven lijkt me daarin de situatie bij hel faillissement, waarbij een borrel en de bijbel evenveel opbrengen. De tegenstelling zoover door te voeren leidt licht tot melodramatiek, die niet erg treft. Het slot, dat even geforceerd is, zweemt daardoor ook naar effectbejag. Dat de gierigaard zoolang zijn ijzer vasthoudt en zioolang, zelfs als hij stervende is, den verkoop ophoudt, dat hij juist één dag te laat dezen afsluit, is misschien uit zakelijk oogpunt een verdiende straf — psychologisch verantwoord is het niet. Wel zou men kunnen aanvaarden, dat de vader, als zoO' jneens zijn luchtkasteelen ineenstorten, zich gewonnen geeft en geestelijk zijn zoon vindt, zoodat er nu een echte compagnonschap ontstaat tussclien vader en zoon, die niet berust op de kracht van handen, maar die alles verwacht van Boven. En toch mist men ook het langzaam rijpen van het zaad des geloofs; de zoon met zijn sterk geestelijk! leven blijft, als de moeder, te veel op den achtergrond.

Kolkman heeft in dit nieuwe werk zich gehandhaafd, al is er niet van ontwikkeling te spreken. Hij blijft te veel zijn aandacht wijden aan het uiterlijke, maar weet dat spannend te verwerken. Zoo kwam hij nog niet tot den bezonken, doorwrochten roman, maar wel heeft hij een boek geschreven dat velen zal kunnen boeien.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen