Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 25

24 het onderwijs dan voor de omzetting der methode van onderzoek 40) den nadruk. Uit de waarheidsmomenten werd de gelijkheid verlegd naar het psychische, de identiteit naar de res, maar de identiteit in het gelijke, de identitas momenti veritatis non per men tem niet eens meer gezien. De saamvatting van deze twee stellingen: veritas non sine re! en identitas momenti veritatis non per men tem heeft men slechts even te vergelijken met het realisme van Th 0 m a s om diens halfslachtigheid in te zien. Hij beslechtte nl. de bij gebrek aan onderscheiding wanhopige wqrsteling tusschen realisme en nominalisme met de combinatie van deze twee grondstellingen: ,,'t afzonderlijke is de ware substantie" en ,,'t algemeene ontstaat door de subjectieve werkzaamheid van den geest". Maar toch slechts schijnbaar: want wat de eerste stelling betreft is de substantie of wezen - en dan helpt deze thesis de vakwetenschap geen stap vooruit, want kentheoretisch is deze kosmische eenheid slechts 'n moment, resp. systeem alleen voor de metaphysica Of "waarneembaar wezen" dat z'n individuatie-princiep vindt in de materie 41) en dan is heel het vraagstuk weer herleid tot dat van de verhouding tusschen wezen en verschijning en blijft de vakwetenschap al weder beroofd van het iets} waarover ze heeft te handelen. En wat de tweede these betreft,. die meer kentheoretische waarde dan de eerste schijnt te bezitten, ze gaat uit van de kenwaarde der waarneming, en berooft dus de kennis van haar waarheidskarakter: ze beteekent alzoo 'n belangrijke concessie aan het nominalisme. Zoo kom 'k vanzelf tot het tweede vraagstuk: dat van het ontstaan der kennis. Allen gemeen is het subject-medium schema, de gedachte dat het medium op het subject inwerkt en het laatstgenoemde met z'n ingeboren begrippen zich de waarnemingsinhouden assimileert. In het overige verschilt men weer. Daar zijn allereerst de volgelingen van A u g u s tin u s. Op Neoplatonische wijze stellen ze subject en object tot elkander als den (actieven) vorm tot z'n inhoud. Zoo sluiten de zintuigen in potentie de zinnelijke vormen in, die, geraakt door de zintuigelijke indrukken, voeren tot zintuigelijke kennis. Evenzoo staat het bij de verwerving van onzintuigelijke kennis tusschen geest en intelligibel object. Zintuigelijke en onzintuigelijke kennis loopen parallel : de laatste vindt haar aanleiding, niet haar grond, in de eerste. Daarom vervalt ook de Aristotelische tweedeeling van den /lovç. De kennis van 't niet zintuigelijk waarneembare danken we aan God, die ons dus zoowel het terrein der zedelijkheid als het gebied dat ons slechts toegankelijk is in koorts en hallucinaties ontsluit! De eenheid der kennis en der waarheid wordt hier dus opgeofferd aan de vermeende dualiteit van de terreinen waaromtrent kennis waarheid insluit. Verder dan het Akt-inhoud schema komt men niet: in stee van verder te analyseeren - wat men zich op deze wijze ook vrijwel onmogelijk maakte - vlucht men weer terug naar de heidensche metaphysica en stelt haar leer van de wezensverwantschap tusschen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen