Calvijns invloed op de reformatie in de Nederlanden voor zooveel die door hemzelven is uitgeoefend - pagina 150

142 tusschen twee haakjes hier bijvoegt: »(door de welke een ontallyke menigte der Ingeseten, ja over de vijftig duisent persoenen deerlijk waren ge-executeert en ter doodt gebracht geweest)". En het cijfer van honderd duizend steunt inzonderheid op de opgave van Everhard van Reyd, in zijne, eerst geruimen tijd na zijn overlijden (1602) door J. en F. van den Sande in 1626 uitgegeven, Oorspronck ende voortganck der Nederlantsche oorloghen; ter plaatse waar hij spreekt van »D'oorsaken vande eerste beroerten", en dan daarvan schrijft (a. w., Ed. 1644, fol. 1), ïdatter in den tijdt van veertigh jaren over de hondert duysent Menschen gebrant, gehangen, verdroncken, ende met verscheyden tormenten van weghen des gheloofs omghebracht waren"; en op de opgave van Hugo de Groot, in zijne, eerst geruimen tijd na zijn overlijden (1645) door een zijner zoons in 1657 uitgegeven. Annates et Historiae de rebus Belgicis; ter plaatse waar hij in het licht stelt, dat eene overtuiging door bloedige vervolging niet uitgeroeid m.aar veeleer gesterkt wordt, en dan hiervan o. a. zegt (blz. 12): »Cui rei documento sunt et veteres Christianorum res, et haec tempora. Nam post carnificata hominum non minus centum millia, ex quo tentatum an posset incendium hoc sanguine restingui, tanta multitudo per Belgicam insurrexerat, ut publica interdum supplicia, quoties insignior reus, aut atrociores cruciatus, seditione impedirentur. Atque haec moverant Hungariae reginam, quae fratris Caroli jussu Belgicae praesidebat, ipsum in Germania adhuc haerentem coram accedere, et edocere, in quantam stragem processissent illa, quae remedia dicebantur." H e t verband maakt duidelijk, dat hier sprake is enkel van den tijd van Karel V, en dus niet verder dan 1555; zoodat de opgave in de Apologie van den Prins van Oranje, die de nog veel bloediger jaren van 1555 tot 1566 mede omvat, en dan voor dien ganschen tijd 5Ó.000 stelt, daarna bij Van Reyd en bij De Groot niet alleen verdubbeld is, maar wel inderdaad verdriedubbeld. Fama crescit eundo. Langen tijd zijn die opgaven door den een van den ander overgenomen, zonder onderzoek en ook zonder nadenken. Wel is hare juistheid bestreden door Lieuwe van Aitzema, die in zijn zeer belangrijk werk Saken van staet en oorlogh, in ende omtrent de Vereenigde Nederlanden, beginnende met het Jaer 164^, ende eyndigende met het Jaer lójó, trachtte aan te toonen, dat de bedoelde cijfers (even als de 18.000 voor den tijd van Alva) zeer overdreven waren, en dat die overdrijving was toe te schrijven aan »reden van Staet , om de gemeente te bewegen tot lijdtsaemheydt ende stantvastigheyt", en voorts aan »de kunst van Retorica" (a. w., in de Folio-uitgave, 1669, Dl. III, blz. 1234 vg.). Maar uit allerlei oorzaken is er op die tegenspraak bijna in het geheel niet gelet. Eerst in den loop van de laatste halve eeuw is de gangbare voorstelling aan een ernstig onderzoek onderworpen; en die critiek is haar zeker niet gunstig geweest. De bestrijding is begonnen in het werk van den Amerikaan W. H. Prescott, History of the reign of Philippe II of Spain, 1855—1858 (aldaar,

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen