De taak der Natuurwetenschap.

I.

Er was een tijd|, toen de wetenschap der natuur voor haïe weinige beoefenaars die innerlijk-ontroerende waarde bezat van eene levende en levenwekkende macht, die een algehieele overgave van den geheelea mensdh verlangde, zoo volledig, zoo volkomen^ ZOQ van ganscher ziele, als alleen geevenaard wordt door de overgave van den kunstenaar aan zijlie muze en overtroffen door het zich verliezen van i^en geloovige in zijnen God.

Er was een tij'dj toen eene wetenschapipe'lijke waarheid niet een© dwaling van het heden werd genoemd, maar een meerder kennen van het wezen der dingen y^erd. geacht, van het onziohtbare in het zichtbare, van heit onveranderlijke in het verandertijke, , van het) eeuwige in heU tijdelijke. Alleen ©en dergelijke overtuiging kon den onderzoeker den bezielenden ijver geven en hem een sober leven aan zijn studie , gewij'd doen 'verkiezen boven de wee'lde, die zijn verstandelijke gaven hem in handel of nijVerheid konden ^geven.

Ook in later tijd, , ook thans is de voortgang aan dergelijke persoonlijkheden gebonden, 'die even zel'dzaapi zijn , als wéleer, moge ook het aantal hoogesdholen en 'de, ''daaraan verbonden en door hen gevormde geleerden in nog zulk ©en groote getale zijn toegenomen. Het schijnt zelfs of naarmate dit aaiital toeneemt de denkers zeldzamer worden, die zich geroepen gevoelen ©en „ktlnstlerische Auseinandersetzung jier Tatsachen" t© scheppen. Ten deele is dit verschijnsel zeer verklaarbaar. jDe verbij'sterende ontwikkeling, , vooral in technischen zin 'vani de natuurwetenschapi in de tweed© helft der vorige eeuw opende zulk een onmetelijk terrein Van mogelijk© experimenten, dat eene Voortdurend© arbeidsverdeeling( noodzakelijk werd en iedei' .onderzoeker ia het kennis nemen Van de geconstateerde • feiten ïeeds schiei' een levenstaak vond.

Op het terrein Van de biologie, de leer van het leVen, kwa^, hierbij! nog een zeer belangrijk verschijnsel, dat in de laatste decennieën toenemend, thans tot een kritische toestand in deze welenschap [beeft gelvoerd. Niet ^.lleen is het a, antal feiten tot een ontzagwekkende _ massa aangegroeidi, maar bovendien begint elke leidend© gedachte omtrent de levensverschijnselen meer en meer te ontbreken^ terwijl de'" heerschend© principes ondeugdelijk bleken te zijn. D© terug'voering der levensverschijnselen tot natuur en scheikundige processen scheen in 'de orgaanphysiologie met eenig sue-, ces bekroond, van het leven der organismen bleek alleen datgene mechanisch verstaanbaar^ wat niet of niet meer een levensuiting was.

Bouw en functie, ontstaan en Vergaan van plant en dier schenen door het genie van Darwin tot een© natuurlijke verklaring te zijn gebracht. Maar ook deze zoo eenvoudig schijnende ordening der feiten heeft toll eene teleurstelling geleid en wij staan zooals von Uexküll opmerkt, aan den vooravond van een wetenschappelijk bankroet, waarvan de gevolgen! nog niet te overzien zijn. Het Darwinisme is uit de ri| der wetenschappelijke theoriën te schrappen. Toch zullen bij' het groote publiek de dogma's van deze, tot een soort religie aangegroeide leer nog; jarenlang Voor klinkende munt opgenomen worden.

Wij zullen naar een geheel nieuwe orienteering moeten zoeken in de wetenschap van het leven, naar een harmonischen verklaringsgrond voor het enorme feitenmateriaal. Deze groot© nieuw© openbarende en vruchtbara gedadite zal moeten komen. Wat is het wezenlijke van het leven, wat is de geest ini de raderen, het onzienlijke in helt zienlijke, d© geheime krachten, di© elk organisme doet groeien en bloeien naar zijhen aard? Wie dit geheim zal pogen!' te ontsluieren, , zal voor alles' gegrepen moeten zijn door het wonder van hi'et leven. Drang tot wetenschap is d© verwondering, , leerde reeds Plato. En verwonderd zal de menschl zijn, die met ontroering het leven beschouwt, dat hem eiken dag ; n plant en dier in schier oneiindige weelde van vormen omringt; verwonderd over het ontkiemen van het zaad, dat hij zaait, over het ontluiken 'der bloemen, over den zang der vogels, over het nietig insect. Verwonderd 'zal de mensch zijn, die zich bewust Is ook zelf dat leven t© .dragen, welks verklaring hij zoekt.

Het leven in de natuur vertoont vele verschijnselen, 'die den waarnemer zulk een aangrij'peudei ver^yondering kunnen, schenken, dat hem het levensraadsel geen rust meer laat. en wie weiet of dit niet juist den ongeschoolde in zijne onbevangenheid eene primaire directe visie geeft, die voor 'd© .officieele wetenschap en voor het geluk der menschheid van de grootste beteekenis kan zijn. Een blik op < J© historie leert immers, dat uit het nadenken van 4© levensverschijnselen niet alleen alle wijsgeeren hunne argumenten hebben geput, maar tevens dat elk© wereldbeschouwing steed's ten sterkste bekrachtigd of bestreden werd door 'de interpretatie der felljen uit d0 levende natuur. Zoowel de leer Van Aristoteles als die van Leibnitz vond ^teun in de waarneming der bonte verschéidenheiid en der eigen spontane werkdadigheid' der organismen.

Het oude materialisme dankte haar laatst© op'leven aan di© physxologische onderzoekingen! |d; es riieuweren tijds, .onder meer aan die der hersenfuncties. Maar juist deze zelfde verschijhsielen op andere wijzlel 'tot een kunstvolle eenheid versmolten, zijn ook 'd© empirische grondslag voor een ander uiterste, de wereldbeschouwing van hiet psy­ chisch monisme.

¹) Bewerkt naar het eerste hoofdstuk van een boek „De Wijsheid der mieren", dat D. V. binnenkort zal verschijnen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen