De vrijheid der vrije school.

II.

De vrijheid Ider vrije fschoiol i's dus ideëel en historisch te verklaren.

Ideëel is zij' de ©cht-christelijkb vrijheid, welke aidaequaat is aan de gebondenheid aan God' en Zij'n Woord, en his'torisch bestaat zij Kerin, Hat : d© ouders , niet dan staatsdwang böhoeven tei volgen, do: ch hun kiniderön naar die scholen kunnen zenden, die in overcensitemming zijjn met hun heiligsite overtuiging. Doch hieraan zit meer vast Zoo pas «agen wij' reed's', dat een organisme dan vrij' , is, als het zich. ontwiHwlen.. .kan naar zijn eige'n aard, en zooi 'behoort ook 'tot de vrijheid der vrije school, dat zij' zich bewege ©n o'ntplooie, arbeide ©n groeie in haar eiiglen sfeer. EIn wat, is dan die sfeer? Wat is d© aard van onze vrije; christelij'k© school, want daarom is het ons toch te do: en ? Wat is! haar wezen, dat door gie©n staat m'ag aangerand worden? Wel, de vrij'© chrisitelijk© school is „dat instituut, hetwelk z©lfstandig naast en als hulp van het gezin, zich bij het onderwijs en de oipvoeding door dat onderwij's, laat beheerschen door h©t id©aal der christelijk© opvoeding, uitgaat van de schriftuurlijk© bescho-.uwing van het kind, en Go^ds Woord als maatstaf en alles behe: ersch©nd centrum' aanvaardt", (i)

Nu stem' jk - toe, |dat deze omis'chrijving a, l gemeen is.

Er ztou nog; ..wel, het 'eien 'en aini'der aan kunnen worden toqgevoi^id, doch hierin ligt toch voldoend© uitgeidrulkt, wat die vrije school, in oasu de christelijke!, nooidig heeft om zich binnen eigen sfeer te ontwüiÉelen. D'aarvoor is noodig het voU© zeggenschap ider ouders. Daartoe behoort tevens all© .verwijdering van staatsdwang. Daarvoor is evenzeer vereiscJillje de volle paedagogisiche vrijheid, en het wegnemieni 'van alles; , wat het wezen der school zou aantasten, len alleen, wanneer die ëouvereiniiteit in leigen kring wordt gehandhaafd, komt d© vrijheid der vrije sChool tot haar recht.

Hoe kan dit nu geschieden?

Op die vraagf kan ik het duidelijkst eön antwooi^d gteven, - wanneer ik teierst naga, piet welk© banden d© school giebonden is. Haar vrijheid js immers, zooalö ik in h©t [eerste artikel heb uiteengezet, geen banideloosheid. Ook zij zit m©t haar wortels' in den bodem vaisit^ en' ©r 'zijln verschülenid© ïaa tor©n, welke hier in aanimierking.komen. Dr Kuyper noemt in „Ons P rog ra na" ©en viertal, ©in wel in de ©ers'i© plaats den, vader, of wil men de ouders. Zi| zijn, , zoioais reeds werd opgemeito't, van 'Godsiwegi© belast met (d© ta, aik' om' hun kimd groot 'te brengen, ©n wel zoo, dat het gevormd worde tot ©en mensch jGodSj len rijlp zij voor de vervulling i zijlner levensroeping.

Daarom Imoet van hen id© school uitgaan.

Diaarom hebben wij , alitijd gesLceden voor heit beginsel: ld© sohoiol aan d© puders, ©n *iu weet ik w©l, dat hiiea-van in (die praoüjk niet altoos evenveel blijk't, tem dat de werkelijkheid som'S een scherp© veroordaeling van dit beginsel schijnt, doA 239 om' enk'el© misBitanden laten wij het beginsel niet lés'. De school moet .uit het gezin opkomen. 'Zij moitet geesitelijk' aan idat ge5; : ia aansluiten. Zij staat, mits gloed opgevat, in dienst van het ge'zin, en het is de gelofte, bijl i^en Heiligen Doop aigelegd', die de ou|d©rsi verplicht om - de verantwoordelijkiheid voor d© gieh'aalle opvoeding op zich te blijVen nemen, ^en iiiet ©en deel eiwan van zich af te schui'vieai. Het geldt hier iCen heilig .jouderrecht.

En tevens: ©en' ©ven heilig© ouderroeping.

Ten tweeid© is. ©r een bajnd tusschen de school ©n d© onderwijzters. On'z© Scholen hebben leerkrachten nooidig, en met di© leerkrachten moet in ide tweed© plaats worden ge'refend. In de tweede plaats zeg ik', want ö'e school en het kind zijin er niet om-ide onderwijztei's, maar deze laatsten zijn er om Ide school len om' het kind, en nimmer mag voet worden gegeven aan d© voorstelling, dat eigenlijk ld© ondervsrijskrachten : d© school zij'n. Doch hieraan voiög ik terstond iets toe. Al komt de onderwijzer na de ouders, toch mag )ii©t worden vergeten, dat, wat de verhouding fiisschen school en gezin betreft, de school jnaast het gezin een zelfstandig instituut vormt. Van haar mag niet, igelijK wel ©ens geschiöd is, ^en dienstmaagd' der oiuders gemaakt, ©n al kam zij eVenmin be'-.schouwd worden alsi 'een bedrijfsz'aalt' der ohdbr'wijzers, zij' neemt, hoewel uit het.gjezin opgek'om©n, ©n met dat gezin in nauw verband staande, naast het gezin ©en ©igien zelfstandig© po|sitie in.

Dit kan ook niet anders.

TussChen d© opvoeding, in tet huisgezin door de ouders en in Ide school door dte onderwijzers' bestaat immers, velerlei onderscheid. In het gezin staat d© opvoiedinigi, in Ide school bet cwiderwij|s op den voorgrond; in 'het gezin wordt meer intuïtief en instincitief, in de school meer discursief en systematisch gearbeid; in het gezin is de natuurlijke liefde van de ouders tot bet kind*' de ziel 'der opvoeding, in de school kan die' drijfveer hooigte'tens de liefde tot jden arbeid of de algemeene sympathie voor het kind zijh; in het gezin slaagt d© opvoeding: , ai weten id© ouders niet eens dat het woord paödagog'iek bestaat, lën al he'bben zfe van d© verschülende miethoden nimmer studie gemaakt, in de school, is bij' h.oog6 exoe'pti© geen goed resultaat zonder paedagogische kennis te beireiken ; in Jiet gezin beweegt men zich op .ganschi ander terrein dan op' fde scho'Ol, iten voor ieder, die beider werkziaamhelden met aandacht heeft 'gade.geslagen, zial het 'duidelijk zijn, dat hier tweeërlei arbeid is', die zelfsitandig naast ©iKaar wor'dt volbracht.

Echter is er bij' dit onderscheid ook' nauw^e gemeenschap'.

Gezin & a school zijla onafschieidelij'k aan elkaar vei'want en verboniden.

Eenzielfde kind is voo'iTverp van beider arbeid en idealen.

Eenzelfde doel staat beiden voor oogen. Tot eenzelfde taak werken beid© mede. D© school heeft daarom ook jn de eerste plaats met het gezin t© rekenen. Uit dat gezin ontvangt zij' de kinderen en zij zal helt zich> ©en teier acihten, dat de ouders hun kinid, het Ijefste dat zij' bezitten, aan haar toevertrouwen. Haar hoogste aidel mo'et wezen, dat zi| medewerkster mag .zijn met & en vader en inoeder, die alles aan hun kind ten kostte leggjfenl, omdat dit kind het leven van hum leven-is. Indien de school niet' arbeidt in zeer nauw verband met 'het gezin, kan haar onderwijl geen goede vrucihten dragen, .-en wordt de opvoeding dO'Or d© ouders m'Ct groot© gevainen biödreigd, (2)

Er is nog ©en derde factor, waarop we moeten! letten. D© school •'staat ook niet los van de: Kerk, want Christus' Kerk', gdijk zij ^ich in het instituut openbaart heeft ©en ^lecht op dat kind. Het is immers door den Doop ün haar kring ingelijlfd, en wel in leen kring, dite wei in, doch niet uiit de wereld leeft, en door een Igehelel eigen geest bezield .wordt. Diaarom heeft de Kerk op dat kinid toe te zien. Voor idat kind is beloofd, jjat htet in haar leér^ dus in h'aar - wfereld-en leve'ns: -en geesiesbeschouwing zon worden groot gebracht, ela krachtens die belofte staat heit kind niet los: van de Kerik, en d© Kerk niet los van het Idndj en van , de opvoeding ^ het ondpjrwijb, dat aan heft kind gegeven wordt.

Nu kan ik hier op |dit punt niet dieper ingaan. Het verband tusschen Kierk len school is ©en odderwerp, dait niet met leen vluchtig woord en terloops besproken kan wonden, 'doch eten afzonderlijke beschouwing verdient, en daarom z: al ik het bij dez© ©nkele opmierkingen laten.

Als vierden band noem ik ten slotte den band aan de overheid.

Ook zij' he©ffc, af gedacht van alle subsidie, belang bij' de school, m dat verbanid mag ook' door de 'vrij'e school niet miskend wordten. „Die overheid heeft imniiers> gelijk Dr Kuyper opmerkt, reciht van meesprekiein, wijl dezie, mlet haar blik het tiationale leven als geheel omvattend, zorg heeft t© dragen, dat d© vollksont'wikk'eling in 'tlan, d niet ten. achteren rak'e bi| di© van Inaburigte nalië'n; vooirts;

dat de landshisloïie strekkien hl^T^^S het volk' zijner zedelijlkie missie als nalie indachtig te maken; en ©indelijik: om bij geschil tussciheïi de vaak strijdiigei belangen van vadei' leti kind, , van kerk of wetenschap, 'Izij' regelend, 't zij rechtsprekeind tusschen beid© te'treden." (3)

Die overheidstaak mag niet worden misverstaan. Hiemiit volgt allerminst, dat de overheid geroepen is zalf scholen te feiiöhteai, en het onderwijia een staatszaak is. Wiöl zal zij; ia de practijk telkens gedwongen worden het onderwijs ter hand, en op deze wij'z© Üe taak' ider ouders over te nemen, wamt zij' kan niet alles aan het particulier iniiiliatief overlaten, maar idit behoort nie(t rechtstreeks tot haar roeping. De staatssdhool mag geien i-egel zijn. Zij blijve uitzondering, ten zelfs is een christelij'fc'e staatssdhool niet het in: stituut, dat wij begeeren.

Dit alles neemt echter den band tusschen den staat en de vrije school niet wielg. Er is ciontaot, en die band is in dein loop der jaren steeds nauwer toegehaald, doordat onze scholen van de overheid subsidie hebben omtvanigen. De staatskassen zijn sinds de wet-Maokay 'voor ons open , gesteil)d, en toen heeft de overheid natuurlijk zeggenschap en steeds meer zeggenschap over ons onderwijs gekregen. Die relatie was onvermijdelijk, en wij moeten dat eerlijk erkennen. Door de aanvaarding der subsidie hebben we pns ondör de overheid'sLucht gesteld, en naarmate d6 eerste grooter werd, 'nam de laatste in scherpte toë, en wel zijii de ijzerenj boeien van het diensthuis verbroken, doch om vervangen te wonden door de gouden ketenen der pacificatie. -

Is dan de subsidie te veroordetelen ? Neen, want ons ijveren voor opming der rijkskas voor onze scholen is tniet leen geld jacht ge weest of een noodsprong, omdat wij' ons onderwijs zelf niet wilden of konden bietalen. Wij hebben niet bjl de regeiering aangeklopL, omdat ons Christenvolk weigerde zij^n eigen onderwijs te bekostigen, want het is dubbel en dwars betaald^ maar heel deze actie is geweest een strij'd voor het recht en tegen het onrecht. En wel tegen dit onrecht, dat de neutrale school, het troetelkind van het Liberalisme, een voorwerp was van de meest milde zoaig der regeering, en pok' het christelijk volksdeel voor die school moest betalen, en de vrij'e school met niets of met ©en bagatel werd afgescheept.

Die onbillijkheid koa niet worden gfeduld. Tegen dait onrecht, moest gestreden, en daarom is de ijver voor en de aanvaarding van subsidie, allerminst als' brood-profetisme te brandmerken. •

1) Vergelijk xwj'a brochure: „'W.at is een Chiristelijke School"? 's-Graveiizande 1917. pas. 29.

2) Vergelij'fc Dr H. Bavi'nck. „Paedagogische Beginselen", Ie druk. pag. 15.

3) „Ons PTOgTam". 4e druk. pag. 227.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen