Socialisatie of Bedrijfsorganisatie.

I.

In de wetenschappelijke samenkomst, die telken jare aan den „Universiteitsdag" van onze Vrije Universiteit voorafgaat, en dit jaar te Leeuwaiden gehouden is, heeft Mr P; . S. Gerbrandy gerefereerd over het belangrijke onderwerp Socialisatie ot Bedrijfsorganisatie. Een onderwerp, dat in ónze da|gen niet alleen de mannen van wetenschappelijke vorming bezig houdt, maar voor heel onze sociale beweging van het grootste gewicht is, en in breeden kring 'bestudeerd en besproken wordt. Daarom zou hét jammer zijn, indien het glasheldere en zakelijke referaat van Mr Gerbrandy slechts bekend bleef binnen de betrekkelijk kleine groep van hen, die aan de wetenschapptelijke samenkomsten kunnen deelnemen, en verdient het de aandacht van allen, die in de sociale vraagstukken belang stellen. Het komt mij dan ook niet ongewenscht voor jaan de beschouwin; g van Mr Gerbrandy enkele artikelen te 'wijden, waarbij ik tevens gelegenheid hoop te vinden, om eriktele Schriftgedachten over het bezitsvraagstuk nader toe te lichten. Vooraf wil ik iets zegigen over het karakter van de bovengenoemde wetenschapptelijke samenkomsten. Het is op zichzelf heel goed te verklaren, dat deze vergaderingen oorspronkelijk belegd zijn speciaal voor leerlingen en oud-leerlingen der V. U., maar zou het oogenblik niet gekómien zijn de grenzen te verruimen? Te Leeuwarden althans kwam de igedachte bij m'e op: wat zou het debat beter tot z'n recht zijn gekomen, wanneer m!an-_ nen als Smeenk en Schouten aan de disciissie ihadden kunnen deelnemfen en hoe zou het den referent grootere voldoening geboden hebben, indien ook de stemi uit de practisch-sociale actie had kunnen meespreken! Zijn de wetenschappelijk© bijeenkomsten niet om' te vormen in studie-ver-Igaderingen, waar niet, zooals tot nu toe, bijna uitsluitend theologen h^t woord voeren, doch ook nietiacademisch gevormden h'un gedachten kunnen uiten? Ik geloof, dat ze des te beter zullen slagjen, en dat het gevaar voor verachtering van het debat heel klein is. jNiet ieder, zooals wel gevreesd wordt, waagt zich aan de discussie.

Maar nu het referaat.

Ik geef eerst een kort uittreksel, dat reeds vroe-. ger in de bladen verscheen, doch hier herhajald wordt, om de lezers beter te oriënteeren. De korte inhoud komt hierop neer:

Nu de meerwaarde-theorie van het socialismie, door Lenin in praktijk gebracht, bewezen is zelfs door socialisten aanvechtbaar' en in 't algemeen een mislukking te zijn, zoekt 'mien naar een anderen dan den Russischen wegj, die voert tot gemeenschappelijke voortbrenghig op den grondslag van gemeenschappelijk eigendom, in ons land en daarbuiten „socialisatie" genoemd. .

De houding om de socialisatie uitsluitend te beoordeelen naar haar verwerping van den privaten eigendom, is niet gewettigd. Zij dient bezien in haar licht van gecentraliseerde behoeftevoorziening, die Voor volledige vervulling de 'productiemiddelen aan de gemeenschap brengt.

Onder het fijnvertakte, natuurlijk uitgegroeide weefsel der wereld-economie van vóór den oorlog lag een 'nameloos ondernemterswee, de strijd om het bestaan van zelfs geheele bedrijfstakken 'met de noodzakelijke consequentie .^.van bestaanszekerheid van den loondienaar.

De oorlog rafelde dat weefsel uiteen en daarmee ligt volgens socialistisch inzicht geheel het „kapitalistisch" stelsel geoordeeld. .Hun aanvalspunten zijn: de crisissen, de afhankelijkheid der arbeiders, het ondraaglijk ondernemers'risico, de verspilling der productieve kracht en het arbeidslooze inkomen.-Daartegenover moet gesteld het doel: bewast in de menschelijke behoefte te voorzien; en men aanvaardt de consequenties omj tot dat doel te i, geraken, o.m. het grijpen naar de politieke

macht Dit socialisatie is in den echten zin des woords systeem of stelsel, geen organisme^

En nu de mog: elijkheid van realiseenng. Def nationale indeeling der staten-mept een „halt" toe aan alle bedrijfstakken, die op internationaal verkeer ziin aangewezen. Bij nationahseenng van bedril ven wordt noodzakelijk een corruptie geboren en ontstaat „capitaalvlucht". D© socialisatie oordeelt oolv over de behoefte, een macht, die ondraagliike tyrannie in gich bevat; maar bovendien beoordeelt zij be stem.mi ing en gebruik der productiemiddelen. Omdat socialisatie op zuiver materiëele basis rust, zullen de materialistisch gtezmde leiders alcoholfabricage, diaraantindustrie, den bouw van Geref. Kerken en R. K. Kathedralen, zoo ook de exploitatie van dagbladen, die lat beginsel het materialisme bestrijden, alle even mproductief achten en - onmogelijk maken. Zij gaat lijnrecht tegen de H S in, idie ons leert het opvatten onzter'. levenstaak als het primaire te zien, het hebben van het da-'elijksch brood als het seeandaire; en in plaats van vrijheid en grooter persoonlijke onafhankeliikheid te geven, vernietigt ze die T0or_ aJlen, zoowel als de lofwaardige zacht om m zijn vak uit te munten.

Tegenover deze groote geestelijke verliezen staat, nos niet eens de zekerheid van betere stoffelijke verhoudingen. Zij verwacht ten slotte de overwinning van alle bezwaren uitsluitend van den mensch en de menschelijke natuur.

Kiest de Christen tegen de door geniale leiders bewu«t beheerschte regeling der voortbrenging, met minder beslist stelt hij' zich tegien den ondergang van den mensch in den arbeider ten bate van veelszins machinale productie.

Van Christelijke zijde wordt de „publiekrechtelijke bedrijfsorgjanisatie" gepropiageerd, zich openbarend in gronddenfcbee-lden, waarvan de voornaamste drie hier volgen:

a. Aalberse meent, dat er slechts te genezen valt, indien er weer komt een ordening naar beroepsst-anden. Gelijk ieder thans inwoner is van de gemeente, waarin hij' zich vestigt, zal dan ieder lid zijn van den beroep'sstand, waarvan hiJ een der vakken uitoefent.

b. Tegenover saambinding der mtenschen onder één souvereinen staatswil, stelt Kuyper de gedachte van een souvereiniteit in eigen kring. Mei Christus begon dat leven pas, in riddereere zichzelf kronend, om in al rijker organisme van gilde en orde en vrije gemeenschap al de en3rgio en al de glorie te toonen die souverainit.iit in eigen kring in zich sluit. '

c. Sikkel benadert het vraagstuk door bovenal fel positie te kiezen tegen den destructieven klassenstrijd en alleen nadrak te leggen op de onderneming als organisme. Die menschelijke gemeenschap is een levende eenheid, een eigen Goddelijke gedachte belichamend. Wat van die menschheid geldt, geldt ook voor de doelen ei-van.

Bij diepere studie van b. g. grondgedachten treft telkens weer de eenheid der Christelijke gedachte, en het weer opkomen voor de rechten van den vierden stand.

Bedrijfsorganisatie wil de eenheid van gemeenschap grijpen, waar ideëel het steeds vervormende leven die zelf biedt. Geen praemature bedrijfsorganisatie. Men kenne, bij het najagien van zijh idealen de wereld, waarin men leeft. Allereerst geestelijk. ' Er is een sfeer, waarin geen O. A. tot leven, geen bedrijfsvrede en sociale opbouw tot realiteit kan komen. Voorts sociaal. Wij spreken zoo licht over CA. en over bedrijfsorganisatie als vanzelfsheden, wij hebben te bedenken, dat voor een redelijke vervulling, vérgaande organisatie onder patroons ea arbeiders, onmisbare voorwaarde is. Ten derde juridisch. D. O. A. is in ons burgerlijk recht geplaatst als onderdeel van een arbeidscontract, hetwelk zij juist moet beheerschen. 't Is ha'oeilijfc, maar niet onmogelijk, juridischen voriml, te geven aan de vele wenschen op dit terrein. Ten slotte economisch. In het productie-proces zelf moet liefst een nutssaldo aanwezig zijln, dat tot organisatie drijft. Maar het gevraagde saldo is niet gemakkelijk aanwijsbaar.

De idee der bedrijfsorganisatie groeit-nog. Zij blijve, wat zij tot op heden is .geweest: 'Leitmotiv. In den grooten ontwikkelingsgang van recht en orde mogen en moeten wij bewust ingrijpen, geleid door idealen en steeds aanvattend het naast bereikbare, en laatster instantie leggen wij de toekomst van het productie-proces niet in handen van den nietigen mensch der aarde, maar geven die over aan onzen God in den hemel.

Reeds uit de lezing vatU dit exposé zal duidelijfe geworden zijn, 'dat we in het referaat van Mr Gerbrandy met een belangvol stuï werk te doen hebben, dat de lijnen zuiver en scherp trekt. Vooral in het eerste gedeelte, waarin hij het socialisatievraagstuk bespreekt, laat hij geen onzeker geluid hooren, en zijn Icritiek laat aan bélijndheid en klaaxheid niets te wenschen over. Het tweede deel is minder positief, en stelt ons ten slotte voor tal van vragen, waarop de referent het antwooid niet geeft. Maar te handelen. over dit alles hoop ik uitvoeriger

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen