Misdadigheid en toerekenbaarheid.
Wie igeregeld de daigbladen leest, vindt daarin meestal een rubriek over Rechtzaken, een rubriek, die nog al eens de belangstelling van de lezers ' trekt, omdat de meeste menschien, al komen ze gelukkig zelf niet in aanraking 'met de rechterlijke maaht, todh zich interesseeren voor belangrijke processen. Vooral wanneer een vonnis geveld moet worden over beruchte misdrijven, is ieder, die hiervan af weet, nieuwsgierig om te vernemen, wat de beschuldigde zegt, hoe de iadvocaat hem verdedigt, en wat ten slotte de uitspraak van den rechter is. En bij zeer bijzondere processen toiont zich die belangstelling ook in liet igroot aantal toehoorders, dat op de publieke tribune aanwezig is.
Nu (heeft 'de rechter bij de beoordeeling yan iemand, die van een misdrijf wordt beschuldigd, eigenlijk twee vragen te beantwoorden, en wel in de ieerste plaats, of ide persoon, die aangeklaagd is, de Imisdaad wei^celijk begaan heeft, of hij dus schuldig is, maar in de tweede plaats de vraag, of zulk een persoon verantwoordeUjk gesteld kan worden voor hetgeen hij gedaan heeft, m.a.w. of het gepleegd feit hem fcan worden toegerekend. Er zijn n.l. gevallen, waarin iemand een taisdrijf pleegt, zonder dat hij eigenlijk Bdhuld Jieeft, zonder dat het hem' kan worden toegerekend. Ik bedoel niet, die handelingen, die als „per ongeluk" een medemiensch benadeelen of treffen; ook' 'dan moet de rechter uitmaikien, in hoeverre er van schuld sprake kan zijn. Maar ik heb het oog op de 'gevallen vaai abnormale geestelijke toestanden, van geestelijke stoornissen, die bij menschen kunnen 'voorkomen, en waarbij ze tijdens deze geestelijke stoornis of ook onder directen invloed daarvan een misdaad verrichten, hetzij diefstal, of moord, of brandstichting, of eenig ander misdrijf.
Wanneer het werkelijk vaststaat, dat een misdaad gepleegd is onder deze omstandigheden, wordt de dader niet toerekenbaar geacht.
Telkens wanjueer een rechter of recMer-camimissaris op grond van den indruk', dien hij krijgt van den beklaagde, of op grond van mededeelingen, hem door anderen gedaan, twijfelt aan de normale verstandelijke vermogens van iden beschuldigde, laat h'ij 'hem door den psychiater (zenuwarts) onderzoeken. Dit onderzoek wordt 'meestal opgedragen aan twee psychiaters, aan wie de vraag wordt I voorgelegd, „of beklaagde ten tijde, dat hij het I hem ten laiste gelegde zou thebben gepleegd, lij-[ dende was laan een gebréklkige ontwikkeling of zie-'kelijke istoring van zijn verstandelijke vermogens, waai'door het ten laste gelegde, indien bewezen, hem niet zou IkUnnen worden toegerekend". Deze vraag lijkt op ihet ieerste igezioht nog al ingewikkeld, iets, wat ze met vele juridische formuleeringen gemeen Jieeft, miaar de inhoud komt 'hierop neer, dat de psychiater op grond yan zijn onderzoefl'd moet uitmja; fcen, of de beklaagde tijdens het plegen van het 'misdrijf in een normalen of abnormalen geestelijken toestand verkeerd ^ieeit, of hij goed bij zijn zinnen was, dan wel of hij de daad in een toestand of een vlaag van krankzinnig'heid gedaan heeft.
In ^liet eerste geval kan en moet het misdrijf hem worden toegerekend, en wordt hij dienovereenkomistig gestraft; in |het andere geval, als hij de daad gedaan heeft in een toestand, waarin zijn verstandelijke vermogens zijn gestoord, of ook bij een zeer gebrekkige ontwikkeling van het verstand, zooals bij idioten, fcan de dader niet toerefcenbaaj veAlaajd worden; hij wordt niet als verantwoordelijk beschouwd, voor zijn daad; hij mag daarom: ook niet gestraft worden en hij gaat van de hand van den rechter over in dien van den psychiater, die, dan als Imedicus adviseert, wat gedaan moet worden met den patiënt.
Evenals de gebeele rechtshandeling 'gewoonlijk in [het openbaar geschiedt, zoo wordt ook het oordeel van den psychiater in de gevallen, waarin dit door de rechtbank gevraagd is, in het publiek uitgesproken. .Onder de verslagen van de rechtzittingen, die m'en in de couranten ziet opgenomen, treft toen dan .ook herhaaldelijk de uitspraken van de psychiaters aan.
Niet, dat zoo vaak een onderzoek naar de geestvermogens wordt ingesteld, imlaar in de gevallen, dat' dit wel gebeurt, betreft het 'meestal een eigenaardigen vorm van taisdrijf, of een bijzondere persoonlijldieid, waardoor juist deze gevallen in de dag'bladpers uitvoerig worden beschreven. Men denke bijv. aan het bekende proces van den beruchten moordenaar Landru, niet zoo lang geleden in Parijs gevoerd.
Wat nu onder de oogen van het groote publiek komt, wordt ook door het publiek beoordeeld, eji soms wel eens verkeerd beoordeeld. De groote „Men" oefent wel eens kritiek op de uitspraken van de rechterlijke colleges, en evenzoo zijn 'er gevallen, dat „toen" de juistheid van, het oordeel van den psychiater-deskundige in twijfel trekt. Natuurlijk bedoel ik hiermede niet, te zeggen, dat de rechter het isteeds bij het juiste eind heeft — denk islechts iaan de gevallen, waiarin een rech-': terlijke uitspraak in h'ooger beroep' wordt vernie-, ' tigd —; en evenmin, 'dat de p'sychiaters onfeilbaar zijn — oo'k feij verschillen .onderling wel eens van meening 1 Maar dit geschiedt dan op grond v; an uitvoerige onderzoekingen, of als gevolg van verschillende 'beschouwingen en overwagingen. Maar ] „men" .oordeelt vaak op grond van onvoldoende ' kennis van zaken. . '
Met name Ikörrit het in onze christelijke kringen niet zoo zelden 'viadr, dat een psychiatrische uitspraak van ontoerekenbaarheid gelaakt wordt, otndat 'm'en meent, dat er niet voldoende ernst gemaakt is met de beschouwing yah schuld en verantwoordelijkheid. Men denkt nog.wel eens, dat een psj: chiater ler naar sl; reeft, onder den schijn van medische geleerdheid, een misdadiger eigenlijkj als een beklagenswaardig individu voor te stellen, dat een slachtoffer is van zijn om'geving of omstandigheden, en er zelf heelemaal niets .aan doen kan, dat liij een Imisdaad begaan heeft. ^v •iÊ'i
Deze 'beschouwing heeft ta.i. thans geen reden van bestaan meer.
Wel wil ik toegeven, dat er voor .deze redenecrin^ eenige jgrond ligt in de historie. Wanneer we' slechts een 50-tal jaren teruggaan, komen we terecht bij Lombroso, die wel het verst is. gegai'an in de voorstelling, alsof een misdadiger .a.Ileen omdat hij misdadiger is, ontoerekenbaar veridaard mioet worden-Maar dit standpunt is 'in zijn uiterste conseqenties nooit door velen gedeeld, en is thans over 't algetaeen verlaten, odk door diegenen, die geen rekening houden met den Bijbel.
De 'wetenschap heeft ook haax ontwi'kkélingsgaii'^-'
Evenals de leer van het materialisme grooterideels .door de imannen van wetenschap' verlaten is, en er veel meer gerekend wordt met allerlei psychische factoren, en de ziel als een zelfstandig iets wordt erkend — ik verwijs u hiervoor naar een rede van Prof. Bavinck over: De overwinning' der ziel —, zoo zijn ook de beschouwingen over verantwoordelijkheid en misdaad in den loop der laatste 50 jaren , aan groote verandering onderlijevi'^ geweest.
Ik wil trachten in enkele .artikelen iets over deze historische ontwikkeling mede te deelen, en kofri zoo vanzelf tot de opvattingen, die thans vrij algemeen gehuldigd worden. Met enkele voorbeelden wil ik daarna de beteekenis van het psyc^atriscl onderzoek aantoonen en de uitkomst, waartoe dit in verschillende gevallen leiden kan.
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 2 maart 1923
De Reformatie | 8 Pagina's