LITERATUUR EN KUNST

Llcbtzoekers?

Mary Pos: Lichtzoekers. — J. H. Kok N.V., Kampen, 1935.

Verschillende schrijvers zijn hun literair leven begonnen met hel schrijven van een schets, een novelle, een kort verhaal, of hoe men deze kleinkunst wil benoemen. Na een tijdlang zulke korte verhalen geschreven te hebben, gaal men over tot het grotere genre, het „echte" boek, de roman. Zodoende wordt de eerste poging om kunst te schrijven, va|ik niet meer dan een oefening in het schrijven, waarop een auteur later glimlachend zal neerzien. Hij is blij dat het gestaan heeft in een week- of maandblad, dat men nooit of zelden meer ter hand neemt. Het stukje heeft zijn plicht gedaan, tegenover schrijver en publiek, en mag gerust vergeten worden.

Maar niet altijd gelukkig heeft de novelle zo'n kort beslaan. Want in wezen is ze niet minder dan de roman, en een schrijver die nooit anders

schreef dan novellen is niet daardoor van geringer betekenis dan een auteur van tal van lijvige romans. Het verscliil zit niet in de omvang, maar in de aard van het werk. Doorgaans geeft de roman het verhaal van het leven of een groot stuk van het leven, van een mens die door verschillende innerlijke of uiterlijke gebeurtenissen een verandering ondergaat. Een doorlopende reeks van handelingen moet zuiver psychologisch leiden tot de innerlijke omkeer.

Geheel anders gaat het in de novelle. Hier geen lange reeks van gebeurtenissen, maar één moment, één daad, één handeling. Zonder veel omhaal gaat de schrijver recht af op zijn doel. Nu geen psychologische bespiegelingen, maar vlotte gang, rake tekening, scherpe omlijning. Vandaar dat de schrijver van novellen dikwijls meer T> ereikt dan de romanschrijver. De spanningsboog is korter, het verhaal treft onmiddellijker, omdat de lezer het gehele gebeuren nauwkeurig kan overzien.

Van de inhoud hangt het nu af^ of de schrijver meerdere novellen langer leven waard acht, door ze te verenigen in een boek. De een zal hierin criüscher zijn dan ©en ander, maar da't de ver(zamelaar hier met grote bedachtzaamheid te werk moet gaan, behoeft geen betoog. Vooral wanneer hij aan zijn bundel een eigen titel geeft, daar hij hierdoor het karakter der verhalen typeert, en hun gemeenschappelijke tendenz daarin saamvatten kan.

Wanneer dus de schrijfster Mary Pos hier een tiental verhalen gebundeld uitgeeft onder de naam: „Lichtzoekers" geeft ze met deze titel te kennen, dat de hoofdpersonen barer schetsen rondom zich duisternis zien, maar dat ze in de crisis, die hier, beschreven wordt, niet wanhopen, doch bevrijding zoeken of vinden in het Licht, dat doorbreekt door 's werelds duistre wolken.

De stof voor de beide eerste verhalen put da schrijfster uit het klein-burgerlijk leven, waarop de maatschappelijke crisis wellicht het zwaarste drukt. Doch bij het eerste ervan, treft de hoofdpersoon nauwelijks de felheid van deze crisis, die zich liier openbaart in ©en conflict tussen patroons en arbeiders, die na ernstige onderhandeling, niet nader tot elkaar kunnen komen. De lezer verneemt alleen dat de stenografe doodmoe wordt van het mechanisch vastleggen van bet gesprokene en verlangt naar de rust van haar arimoedig zolderkamertje.

IHet tweede beschrijft hoe een vrouw, die in deze tijd een beetje geld best kan gebruiken, haar man aanzet mee te dingen naar de prijs voor het beste „kort verhaal". Na tal van pogingen van man en vrouw, met behulp van vrienden en familie, zien ze in dat men zich gemakkeUjk een crisisverhaal kan indenken, maar dat het beschrijven daarvan niet ieders taak is. Beleven en leven: geven aan zijn armoede is niet het 25elfde.

Hier zal de lezer vruchteloos zoeken naar een „lichtzoeker". Hij Icrijgt de indruk dat de schrijfster een grappig verhaal tracht te geven, maar zelf niet doordrongen is van wat ze een ingewijde laat zeggen tot den amateur: ©en verhaal moet innerhjk geboren worden.

In deze beide stukken ontbreekt aUe spanning. Ernstiger is het bezwaar echter tegen de volgende stukken, waarin ©en conflict op godsdienstig gebied ten grondslag schijnt te Uggen. De schrijfster had hier de gelegenheid aan te tonen, hoe het geloof in alle omstandigheden van het leven, zelfs in schijnbare nietigheden, een steunkracht vermag te geven, die den lichtzoekers werkelijk licht brengt. Heel gemakkelijk echter maakt ze zich van het conflict vaak af. Het verhaal „Corrie" loont, hoe men dikwijls te lichtvaardig de „fijnen" verwijten doet, die met hun „fijnheid" niets te maken hebben. De gesdhiedenis is echter te vlak om overtuigend te zijn. D© gebedsverhoring van Japie is al heel simplistisch. Na Japie's gebed geeft een a.s. zwager het kwartje terug dat Jaap op de kermis verspeeld beeft en "waarvoor hij uit vrees voor straf heeft gelogen. Japie is van zijn angsl voor straf nu verlost en moeder hoeft nooit te weten, dat hij gelogen heeft. Een tweetal stukken behandelt de christelijke liefdadigheid. Uit een zekere gemalizucht verzuimen 'de hoofdpersonen hun plicht tegenover arme mensen. Ze vinden er echter geen vrede mee later en trachten hun verzuim te herstellen door het offer van een paar kwartjes. Voldaan keren ze dan weer terug, een van hen krijgt zelfs de wind . in de rug bij 't naar huis fietsen. Beloning voor haar „liefde"?

Het droevigste voorbeeld van het oplossen der luoeilijkheden geeft het verhaal van het „Feest zonder vader". De kwestie of een kerstboom mag branden wordt voorlopig opgelost door een heel kleintje toe te staan. Rond die boom worden dan goede liederen gezongen en daardoor woirdt een boze buurvrouw tot inkeer gebracht. Maar eigenlijk was het toch verkeerd, dus komt er ruzie, de kerstboom raakt in brand en deze wordt ge- Wust met de chocolademelk. Dank zij de liederen komt de buurvrouw met een ander drankje, zodat er nog zegen wordt genoten. Psychologisch zijn de verhalen alle zeer zwak, de lezer voelt het conflict niet klemmen en de oplossing stelt hem, gezien de titel teleur. De taal is soms wel fors, fflaar bijna aUeen als het niet nodig is. Uit het tiende stuk vooral blijkt, dat Mary Pos wel kan schrijven als ze wil, maar ze houdt het niet vol en tracht het milieu van haar personen maar al te veel realistisch uit te beelden door ©en taaltje te gebruiken dat door de overdrijving onwerkelijk aandoet. „Maar het erregste was, dat haar jurruk, haar opknappersjurruk nog wel, toe doorgeloope was..." Zo iets is niet nodig, verfraait het stuk niet en geeft geen zuiverder voorstelling van d© personen.

Om kort te gaan: Mary Pos heeft zich van haar slechtste kant laten zien in dit boek. Ze heeft schrijf oefeningen als novellen uitgegeven, die deze naam niet verdienen, 't Is te hopen dat haar voorraad hiermee pp is, zodat ze stra, ks weer goed 'werk gaat leveren, en liaar goede naam weer herstelt

H. S,

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen