Buitenland.

Engeland. Cromwell herdacht.

In de maand November werd een standbeeld van Cromv/ell onthuld, dat geplaatst werd voor Westrainster-Hall te Londen. Bij de onthulling voerde lord Rosebery het woord, er op wijzende, dat ieder er zijn eigen beschouwing over Cromwell op nahield. Soms hoort men van hem, dat hij een psalmzingende windmaker was, die het hoofd van zijn koning afsneed. Menigeen die over Cromv/ell spreekt, weet niet veel meer van hem te vertellen; lord Rosebery liet ook doorschemeren, dat in de aangehaalde woorden het gevoelen der meerderheid van het Hoogerhuis wel kon weergegeven zijn. Daartegenover stelde spreker het gevoelen van lord Macaulay, den grooten geschiedschrijver, die van hem getuigde, dat hij de grootste vorst was, die ooit over Engeland regeerde. De voornaamste autoriteit over deze periode. Gardiner, die de politiek van Cromwell aan een scherpe critiek onderwierp, resumeert. zijn oordeel over Cromwell in deze woorden: „Het is tijd voor ons om hem te bezien, gelijk hij werkelijk was, met al zijne physieke en more-ile stoutmoedigheid, met al zijn teederheid on geestelijke ontfermingen. In de wereld van actie, wat Shakespeare was in de wereld der gedachten; de grootste, omdat hij de meest typische Engelschman van alle tijden was. Souty, de groote vriend van Bilderdijk, spreekt van Cromwell als van den heer van de drie koninkrijken ontegenzeggelijk den machtigsten potentaat van Europa, en als van den man, die ongetwijfeld de grootste zijner eeuw was. Hij hield het er ook voor, dat niemand meei waard was de positie te vervullen die hij innam, als hij.

Vervolgens ging de spreker er toe over, om de verdiensten van Cromwell in herinnering te brengen als veldheer, als regeerder, en als de man dien den Britschen invloed naar buiten krachtig wist te doen gelden. De militaire verdiensten worden door alle partijen als om strijd gehuldigd; het is dan ook in alle geschiedboeken over de ontwikkeling der krijgskunde te lezen, welke meesterlijke operatiën Cromwell verricht heeft met zijn leger van 40, 000 psalmzingende soldaten, waarin de tucht van Gods Woord zoozeer heerschte, dat "t het land kon doortrekken, zonder dat een vrouw of meisje overlast werd aangedaan. Als staatsman heeft hij steeds de banier der vrijheid opgeheven en streed hij voortdurend voor verdraagzaamheid. Zelfs in Schotland wist hij zoo tê regeeren, dat er een vereeniging tusschen de beide koninkrijken ontstond. Het is waar, dat sommige Episcopalen niet zoo vrij waren in hunne practijken als hij dit verlangde, maar aan de andere zijde moet getuigd, dat hij trachtte de Anglikaansche staatskerk, waartoe hij zelf niet behoorde, daar hij 3ich bij de Independenten of Congregationalisten gevoegd had, zoo goed mogelijk te maken; hij zorgde er voor, dat waardige prejkanten haar dienden. Hij was ook de eerste regeerder in Engeland, die de Joden toeliet; daarom verheugde lord Rosebery zich er over, dat sommige eerste Joodsche mannen als lord Rothschild, sir Samuel Montegu en Benjamin Cohen tegenwoordig waren om uiting te geven aan hun sympathie voor Cromwell.

Natuurlijk moest het zeer in den smaak vallen van het Engelsche publiek, dat Cromwell door lord Rosebery werd voorgesteld als een imperialist. Zij die echter meenen, dat Cromwell een voorlooper zou zijn van een Chamberlain, v/orden terecht gewezen, door het feit, dat Cromwell's invloed naar buiten steeds werd aangewend tot bescherming van degenen, die om der geloofswille vervolgd werden. Het is bekend wat hij voor de Waldenzen deed, die in Italië zoo vele hunner zonen den marteldood zagen sterven. Cromwell sprak, en zonder dat het noodig was het zwaard te trekken, was zijn woord voldoende om de vervolgden te redden. Spanje en Frankrijk streden om de eer, verbonden te zijn mèt den strijder voor de vrijheid van het Protestantsche geloof. „Wat is het geheim van deze buitengewone macht, " aldus sprak lord Rosebery. „Wanneer men zegt, het was zijn godsdienstig geloof, dan is dit antwoord niet geheel juist, want hij ontleende zijn kracht aan een practische mystiek. Een man, die zijn inspiratie kennelijk ontleende aan zijn nauwe gemeenschap met het bovennatuurlijke en hemelsche, een man die deze inspiratie heeft, gepaard met de energie van een krachtig man van actie, wanneer zulk een man leeft in de gemeenschap met een Sinaï op zijn eigen hand en wanneer het hem dan behaagt neder te dalen op deze wereld, dan chijnt bij gewapend met niet minder dan de verschrikkingen en de geboden van den Almachtige zelf, "

Wij zouden dit oordeel niet gaarne onderschrijen, omdat het onze overtuiging is, dat Cromell naar het geschreven Woord handelde en lechts een enkele maal bij de onthoofding van oning Karel, zich heeft laten leiden dooreen nwendige stem.

Velen hebben Cromwell voor een huichelaar uitgekreten, „maar", zegt Roseber}', „wanneer zij, die dit denken Cromwell's brieven aan zijne kinderen lazen, zoo zouden zij van die gedachte moeten terugkomen". Ook wees de redenaar er op, in welke betrekking Cromwell tot Georges Fox, den stichter der Kwakers gestaan heeft. Deze werden in die dagen verjaagd, vervolgd en uitgeworpen; wat voor belang kon Cromwell er bij hebben om vriendelijk met hen te handelen en hen te verzekeren dat wanneer zij eiken dag een uur bijeen konden zijn, zij nader tot elkander zouden komen.

Den dag vóór den slag van Marstonmoor kwam Cromwell te Knaresborough en verdween voor ieders oog. Men zocht hem uren lang maar te Vergeefs, Een meisje herinnerde zich dat er boven in den toren nog een kamertje was, dat nooit werd gebruikt; zij ging er heen en zag door het sleutelgat den Protector op zijn knieën met den Bijbel voor zich. Zoo zijn er vele bewijzen van Cromwell's ongeveinsde godsvrucht aan te halen. Het is duidelijk, dat een huichelaar niet zulk een godsdienstige kracht kon uitoefenen, als waartoe Cromwell in staat bleek.

Het verheugt ons, dat een persoonlijkheid als Cromwell èn in Engeland èn daar buiten recht wordt gedaan; dat een man van de positie van Lord Rosebery daartoe medewerkt, niet het minst.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen