Leestafel.

G. G. VAN As, NOVEMBER-ALARM. J. H. Kok, Kampen 1919.

ALAEM, letterlijk jwapeiikreet" en dan soverdrachietijk «dreigend gevaar." In diea overdrachtelijken zin is ALARM in-den hoofdtitel van dit boek bedoelo, want NovfiMBÉB-Alarra vriiidt zijn nadere verklaring in den ondertitel: DE REVOLUTIE-BEDREIGING IN NEDERLAND NOV 1918. Het gaat dus over de in Nederland loorJeefde »roode week" mtt wat daar in tijd \3Xi vooi-afging en op volgde.

NOVEMBER-ALARM, door de goede zorgen van ien heer J. H. KOK, mooi gedrukt en fraai gebonden, is zooals ook al op het titelblad staat, 'n GEDENKBOEK, saamgesteld door G. G. VAN As, Lid der Hoofdredactie van De Nederlander.

De heer VAN AS, dien wij ook kennen als omancier, ik denk onder meer aan zijn: DE LICHTE LAST, hé-èft dit wefk hoofdzakelijk saamjcsteld uit de persberichten, die vóór en na de • roode week" h«t publiek van de gebeurtenissen )p de hoogte hielden. Kamerverslagen in de iag-en weekbladen van verschillende richting «aren zijn bronnen en hoewtl de schril ver nici inder stoelen en banken steekt aan welken kant - lijn sympathieën liggen, is zijn beschrijving van, vat gebeurde toch vrij objectici gebleven. Het Lid der Hoofdredactie van /^V Nederlander cverde in NOVEMBER-ALARM wat ik zou wjllen iOemen simpele journalistiek. De heer BRUSSB, Ie feuilletonist van de iV. R. Ct.^ zou het waa.r--chiji.lijk anders gedaan hebben, en de heer VAN As, die ook letterkundige en romancier s, had het ook anders kunnen doen. Toch is het lem, door een goede groepeering van de feitei' n en om de »roode week" met haar «revoluiieoedreiging", waardoor dit gebeurde in zijn verband van oorzaak en uitwerking, van grond en gevolg naar voren komt, gelukt om zijn lezers een klaar en duidelijk inzicht in dat gebeuren ie geven.

Doel van dit boek is, zooals reeds uit den aam > Gedenkbüek" blijkt en de Schrijver het ')ovendien op p. 215 zegt, »om, te doen gederjken". sOpdat wij niet zullen vergeten wat ir. net jaar 1918 tegen land en volk werd onderlomen, hoe God de Heere ons redde van boozen aanslag, en hoe ons volk zijn dank uitprak aan God en zijn leiders, die het wisten e houden ia het goede spoor”.

Van de XIV hoofdstukken waarin van As zijn boek verdeeld heeft, dienen de eerste twee om, ooal niet in de oorzaak van, dan toch in wat en onzent aanleiding tot »de revolutie-bedreiging" s geweest, inzicht te geven. Die twee hoofdstukken heeft hij betiteld: DE REVOLUTIE IN DuiTsCHLAND (I) en DE HARSKAMP-MUITERIJEN HARE GEVOLGEN (II).

Het eerste beschrijft in het kort hoe, nadat Duiischland zich genoodzaakt had gezien ivoor Ie meerderheid zijner overwinnaars te bukken" •n dan ook de onderhandelingen over den wapenstilstand begonnen waren, de Keizer op Zater-'ag 9 November besloten had van zijn troon ifstand te doen, den Zondag daarop in ons land kwam en de regeering, in Duitschland was overgegaan in handen van het Socialistische Driemanschap EBERT, SCHEIDEMANN en LANDS­ BERG, onder toezicht van den Arsol-(Arbcilers en Soldatei )Raad te BERLIJN.

De revolutie in Duitschland had haar beslag gekregen.

In het tweede hoofdstuk gaat de schrijver ^-euige dagen in het verleden terug en vertelt dan van de niet geringe ontstèltsnis^ in den ande op 27 October gewekt door de bulletins in de bladen omtrent de muiterij in de Harskamp op 25 en 26 October. Een ontsteltenis, log vermeerderd toen men later ten onzent vernam van wat aan de revolutie in Duitschland was voorafgegaan, en de vrees daardoor gewekt, »dat de kiemen van revolutior air verzet onder de militairen, daar zoo welig opgeschoteir, ook naar ons land zouden overgewaaid zijn.t Toegekomen, in dit hoofdstuk, aan de jgevolgeni van de Harskampmuiterij, verhaalt VAN AS o.m. da de heer WIJNKOOP deze muiterij in zijn orgaan t DE TRIBUNE »het schitterende wapenfeit van net Bohjrwisme* noemde. Iets wat door den heer TROELSTRA werd ontkend en bespot. Toen • chter het gebeuren in de Harskamp in de Tweede Kamer aan de orde kwam en in verband taarmee het handhaven van den Opperbevelhebber, Generaal SNIJDERS, toen, zoo toont de •ichrijver uit de Handelingen aaii: »liet de heer TROELSTRA zich voor de eerste maal uit op een wijze, die deed vermoeden, dat de gebeurtenissen in het buitenland haar werking op zijn geest begonnen te doen gevoelen.» > En«, '.00 schrijft hij eenige bladzijden verder waar hij dat evenzeer documenteert, > reeds op dezen Sen November voelde de heer TROELSTRA in iich de talenten van den revolutie-leider ontwaken.«

De volgende vijf hoofdstukken (III—VII) ­ brengen ons, zoo door wat zij bevatten over de «parlementaire getuigenissen < in de Tweede Kamer, als over dt-actie der sociaal-democraten in de roode week.» In III: DE ACTIE IN HET LAND, bepaalt de auteur zich tot de actie in den eigen kring der sociaal-democratie, en toont dan wter uit, de stukken aan, f dat de s. D. A. P. het oogenblik gekomen /ag om, naar Duiisch voorbeeld, in iMedeiland de «proletarische revolutie» door te voeren, als het kón zonder, maar anders mèt geweld.« Was reeds vroeger door de S D. A.P. besloten tot het houden van een Congres op 24 November, op Zondagavond 10 November, werd te ROTTERDAM in het gebouw «Voorwaarts" door •en vergadering van hel Partijbestuur, en hetNed. Verbond van Vakvereenigingen uit de groote steden besloien het Congres een week te vervrofgen. De S. D. P., de Communistische groep van den heer WIJNKOOP, had daarentegen haar op 9 en 10 Novenib-r aangekondigd Congres te Leiden tot 16 en 17Nov. verdaagd. In die Zopdag-avonden nachtvergadering der S. D. A. P. werd een «program van eischen" opgesteld, dat in HET VOLK werd afgedrukt en met ziin 15 eischen, op p. 26 en 27 van NOVFMBEE-ALARM in extenso is overgenomen. Ter ondersteui.ing van deze eischen zouden in den loop der week in alt groote steden volksvergaderingen worden gcnouden.

In die welke op Maandagavond 11 November te ROTTERDAM werd gehouden, hield MR. TROELSTRA, de leider der S. D. A. P., een rede, welke men op p. 28—34 in haar geheel overgedrukt uit HET VOLK, lezen kan. MR. TROELSTRA betoogde daarin, dat in Nederland een revolutionaire toestand was, die de arbeidersklasse voor de geweldige taak stelde te grijpen naar de macht. Verder, dat het niet moest als in Rusland waar de bolsjewiki de macht hadden veroverd en pogen te verdedigen, doch waar het oekonomische leven nu totaal was gedesorganiseerd. Maar dat het hier moest «indien de bourgeosie toont te begrijpen, dat de historische ontwikkeling ons de macht in handen heeft gebracht"^ — door een langs organisatorischen weg tot stand brengen wat noodig is. «Wij hebben", zoo zei de heer TROELSTRA, geleerd van hetRussischebolsj-wisme. Eea Ncdeilatidsche revolutie kan en mag daarvan geen nsaperij zijn". En. naar tegerover zijn weg waarin het moest, dien te hebben gesteld van den Bolsjewiek VAN RAVENSTEVN en diens mede-redacteur van DE TRIBUNE «Org& n van de Coraniunisdsche partij in Nederland (vroeger S. D. P.) den heer WIJNKOOP, en er op gewezen te hebben, dat deze partij sl-chts 1039 telt, eindigde hij met de leuze: REVOLUTIE ZONDER ANARCHIE !

Na MR. TROELSTRA sprak daarop de heer HEYKOOP. »Er was verschil in hartstocht, in toon (Htykoop deed het «op z'n bootwerkers", maar er bleek geen verschil in opvatting: de. S. D. A. P. zag haar oogenblik gekomen om naar Duitsch voorbeeld in Nederland de «proletarische revolutie doortevoeren" (p. 38), M^n wilde niet vooruitloopen op het Congres. Daar zou, zoo zei de heer TROELSTRA, de vraag beantwoord worden of de Nederlandsche moderne arbeidsbeweging het aanzijn zal geven aan arbeiders-en sol datenraden. Het leger, zoo werd verzekerd, zou ten allen tijde staan achter de moderne arbtidsklasse van Nederland, en volgens'den heer HEIJKOOP ZOU de burgerij niet meer kunnen steunen op de politie Zijn vraag aan de vergadering: «Zijt ge bereid ons te helpen ter vestiging van DE DIKTATUUR VAN HET PROLE­ TARIAAT? werd met een ovatie beantwoord en tenslotte werd, onder gejuich, een motie aangenomen, waarin o.m. «het vertrouwen werd uitgesproken, dat de Nederlandsche arbeidersbeweging, op haar Congres den weg zou aan wij /.en waarlangs de arbeiders der.^, strijd voor dit program (het manifest met zijn 15 eischer) zullen voeren.

In een der andere zalen te Rotterdam, verzekerde op dienzeltden Zondagavond van 10 November Mevrouw SuzE GROENI-.WEG, dat de politie niet meede.ed en dat het leger niet meer van de bourgeoisie was. En als haar meening sprak zij uit: «Wij zullen zonder geweld overwinnen en de mogelijkheid is er, maar zoo uiet, dan met onze volle kracht er op los.«

In de nu volgende hoofdstukken: DE BEDREI­ GING IN DE KAMER (IV), DE BtDREIGING BEANT­ WOORD (V), DE BEDREIGER WANKELT (VI) en SCHAPER'S MOEILIJKE TAAK (VII), gaat het over wat ik hierboven nomide de «parlementaire gebeurtenissen c in de Tweede Kamer.

Hoofdstuk VIII: HET LAND IN BEROERING, gaat dan over de tegenactie djr Katholieke en Protestantsche partijen, die de actie der sociaaldemocraten, na het ruchtbaar worden der in hoofdstuk Hl beschreven »alarmeerende Rotterdamsche redevoerirgen», had doen opleven. \\< hoof istuk IXgaathet over: HET ROTTERDAMSCHE CONGRES, «dat den keer, die reeds, door het wankelen van den' B^^dreiger, den heer Troelstra, m de Kamervergadering van Donderdag 14 November, werd opgemeikt, volkomen bevestigde.» Dit hoofdstuk vormt dan den overgang tot de laatste vijf van het boek, waarin men, door de beschrijving van het zoo spontane huldebetoon aan onze Koningin als de draagster van het souvereine geza.g, naar de bedoeling van dit boek opgewekt wordt tot een dankbaar gedenken, dat, zooals VAN A terecht schrijft, «God de Heere ons redde van boozen aanslag tegen land en volk ondernomen.» Dan, over wat de geachte schrijver in zijn lezenswaardig NOVEMBER-ALARM over dit alles mededeelt ook maar beknopt, doch zoo, dat het aan de duidelijkheid geen schade doet, iets te zeggen, heb ik nog een LEESTAFEL noodig.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen