Het calvinisme en de kunst - pagina 77

75 z i j n S i t t e n l e h r e ( S a m m t l i c h e W e r k e . Bd. IV. p. 353v.v.) en zijn B r i e f e ü b e r G e i s t u n d B u c l i s t a b e in d e r P h i l o s o p h i e ( S a m m t l i c h e W e r k e . Bd. VIII. 270—300) roert hij dit onderwerp aan. Schelling; daarentegen wierp zich met geestdrift en voorliefde op de natuurzijde van den Kosmos, en hij was het dan ook, die het eerst Kants leidende gedachte, zij het ook op eigen wijze, in een aesthetische wereldbeschouwing belichaamde; een voetspoor waarin hij straks door Schopenhauer, met eigenaardige constructie, gevolgd wierd. Terwijl echter Kant het schoon geheel .subjectiveert en tot onze menschelijke wijze van waarneming van het voy/MEvov beperkt, verheft Schelling en zijn geheele school het schoon ver boven ons in den pantheïstischen „Geist", uit wiens identiteit met de Natuur eerst het schoon geboren wordt. Hegel wierp al het gewicht van zijn reuzengeest tegenover Schelling voor het I n t e l l e c t in de schaal. Al het zijn komt hem eerst in d e n k e n uit. Dit had tengevolge, dat hij uit de algemeenheid van Schellings Idealisme, tot het geïndividualiseerde verschijnen van de enkele karakteristieke gedachte kwam, en alzno het Idealisme concreet maakte. Hem volgen pantheïsten als Vischer en belijders van den Christus als Carrière.. Ook Schleiermacher beweegt zich op Hegels lijn. Maar tegenover deze subjectieve.Idealisten stelt zich nu H e r h a r t , die weigert langer het schoon in de doorschijning der idéé te erkennen, en de v o r m e n zelve als het wezen van het schoon aanprijst. Dit gaf aan zijn aesthetiek een sterk realistischen schijn, die echter allerminst werkelijk realisme w i e r d . Immers ook de v o r m e n , waarin hij het schoon zoekt, neemt volgens Herbart het subject alleen door zijn eigen prisma als schoon waar. En zoo blijft de natuurlijke strijd tusschen hen, die den onderzoeker, hen, die het te onderzoeken voorwerp, en hen, die het vermogen, dat tot het genieten van het schoono bekwaamt, als uitgangspunt kiezen, nog steeds aanhouden. Een strijd, die ook op aesthelisch gebied Jjij vernieuwing toont, hoe de uitkomsten van ieders onderzoek niet zijn los te maken van de gegevens, waarvan hij bij zijn onderzoek uitgaat; maar juist daarom ook aan de belijders der Heilige Schrift den moed geeft, om niet langer de Schriftelijke praemissen op aelhetisch gebied schuchter toe te dekken. '=) Of gelijk Zimmermann het uitdrukt: V\''ie im D o g m a t i s m u s die E i n e r l e i k e i t d e s O b j e c t s , so r e p r a s e n t i r t i m K r i t i c i s m u s die W e s e n s g l e i c h k e i t d e r S u b j e c t e die v e r b i n d e n d e E i n h e i t d e r V o r s t e l l u n g e n Zie zijn G e s c h i c h t e d e r A e s t h e t i k . Wien, 1858. p. 382. '^) Cf. HERDER in zijn M e t a c r i t i k en K a l l i g o n e . Zimmermann zegt schoon, dat Herder uit plichtsbesef opponeerde, „ W e i l er d e r A p o s t e l d e r A l l v e r s t a n d l i c h k e i t und A l l v e r b r e i t u n g der Bildung das P r i v i l e g i u m einer d e n k b e r e c h t i g t e n Kaste höher o r g a n i s i r t e r Geistes-arist o c r a t e n h e r v o r b r e c h e n sah." HERDER, O. 1. p. 425. In het geroep, dat van liberale zijde over het ;;denkend en niet-denkend deel" der natie opging, vond deze profetie van Herder hare vervulling. Nog sterker wierd zijn voorgevoel bewaarheid, toen de theorie uit Leiden kwam, dat zekere machtiger families geroepen waren om te regeeren, en het volk om te gehoorzamen. En minder stuitend, maar gevaarlijker nog, is het denkbeeld, dat eigenlijk het volk zich moet laten vertegenwoordigen door V e r t r a u e n s m a n n c r , overmits dan deze uitverkorenen altoos uit den adel van geboorte, uit de plutocratie van het geld of uit de aristocratie van het nte'lect genomen worden. " ) Kant bedoelde natuurlijk alleen, dat het recht van beslissing zou gegeven worden aan de subjecten, die ^^Wesensgleichheit" met hem hadden, en dat elk dissident, waaronder elk belijder van de Heilige Schrift, als abnormaal ontwikkeld, om geen harder woord te bezigen, buiten het kapittel zou worden gezet. Maar dit

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen