Uit eigen partijleven.

In Friesland is men over den tegenwoordigen gang van zaken niet tevreden. Reeds vroeger klon-'ken uit het hooge Woorden steminen, die blijk gaven van onvoldaanheid, en uitingen waren van een ernstige begeerte naar principiëeler leven, doch nu heeft de anti-revolutionaire kiesvereeniging te Sneek de bazuin geblazen, en deze bazuin geeft wei 'oen scherp en opschrikkend, .doch geen onzeker geluid. Zij roept ons toe:

De Antirevolutionaire ïüesvereniging' '*Bi& '? Wiij'e Fries" te Sneek, in vergadering l> i|een 'op Dinsdag 20 September 1921:

met steeds toenemende be, aorgdheid kennis nemende van de afbrokkelende eenheid in onze Antirevolutionnaire Partij, .zich openbarende in de houding onzer Kam; er£r.actie, in redevoeringen onier voormannen en in de artikelen onzer pers, tegenover de in de laatste jaren op den voor.grond tredende punten van Stiaja.tsbeleid 'als Onderwijs, Kunst, - Kiesrecht en Sociale Kwestie;

voor oogen houdende de onmiskenbaair duidelijke 'uitspraken van Ons ProgBam van Beginselen aangaande deze punten;

geeft als haar gevoelen te kennen, dat, - nïede ten gevolge van een te wraken wegdoezeling van beginselen;

wat het Onderwijs betreft, we gaan in de richting van de Christelijke Staatssohool en Green's ideaal „De Vrije School" steeds meer in de klem raakt; "wat 'tKiesirecht betreft, de actie tegen het individualistiscli a.lgemeen m-annen-en vroiuwenkiesrecht niet alleen verflau'wt, m'aar de revolutionaire Kiesrecht-idee izelfs door een deel van onze leidende menschen wordt aanvaard, en de gedachte va.n het Huismanskiesrecht feitelijk wordt verloodiend;

wat de Overheidsbemoeiïng betreft, een standpunt wordt verdiedigd dat van de Soravereiniteit in eigen kring een illusie maakt;

van loordeel, dat tegen de verderfelijke Staatkunde der Revolutionairen, Welke op cïirustbairende wijze de geesten vermeestert, meer dan ooit stelling dient. genomen;

vraagt van onze Mannen in Kamers, Sttfteii. eii.ï' Raden te doen hooren een z'uiver en krachtig geluid, baseerende op onz.e aloude Beginselen;

besluit krachtig actie te voeren, dat bij de komende verkiezingen voor Kamers, Staten en Raden alleen die Mannen oandidiaat gesteld worden, welke geheet onderschrijven ons Program van Begihselen, en die .zich niet .schamen om in de kracht onzes Gods voor deiZe, de echte - vrijheid brengende Beginselen den strijd te voeren;

besluit ernstig onder de oogen te zien of de tijd nog niet is gekomen om, naar het voorbeeld van Groen, te .zoeken in ons isolement onze kracht;

besluit bij .het Centraal Coniité er op aïin te dring; en dat de voorgestelde resolutie, welke moet worden behandeld op de Deputa, tenverg|adering va.n 14 Oct 1921, .aldus wordt gewijzigd, dat wordt 'uitgesproken, dat naar Antirevolutionair Beginsel geen Vifouweh mogen - woBden gesteld vbior Kamells, Staten en Raden en dat tegen het passief , zioowel als tegen het actief Vrotawenkiesrecht krachtig positie zal worden genomen, terwijl het Huismanskiesrecht met alle geoorloofde middelen zal worden gepiiojjageerd, sioodat de laatste tirade, welke luidt: „aoolang de Antirevolutionaire Partij niet in haar Wettige vefgaderingl van een tegenover gesteld ge voeten blijk geeft" en welke de indruk geeft, dat beginselen bij meerderheid van stemmen kunnen worden giewijizigd, beslist moet vervallen;

besluit daze moüe ter kennis te brengen van hét' Centraal Comité, het Provinciaal Comité en de Anti. revolutionaire Kamerclub; en ze te doen opnemen in onze Antirevolutionaire Pers.

Welk een klachten!

Het kan haast niét erger.

De vrije Fries doleert over wegdoez'eling van beginselen, en onbevredigende pacificatie óp het terrein van het onderwijs, en revolutionaire insluipselen in het kiesrecht, en overdrijving van de staatsbemöeiïng, en conoassies aan allerlei niet-antirevolutionaire stroomingen, en hij vraagt koït en krachtig om beginselvaste mannen, en^. .-. o.m te overwegen, of de tijd van het isolement nog niet gekomen is.

Moet zulk een motie au serieux worden genomen?

Er zijn ler, die over deze Friesohe stem glimlachen.

Zij slaan deze onvoldaanheid • niet hoog aan.

Het is volgens hen een uiting van prineipiënreiterei, en een bewijs, hoe de liefde tot het beginsel ©en heele kiesvereeniging tot dwaze daden brengen kan, en dit wolkje zal wel weer overdrijven, doch... men zij met deze waardeeringzeer voorzichtig. Ik geloof, dat de Sneek er motie .aJndeTs moet liezien worden. Zij' is voor mij een ori de consciensei en een 'kreet, die uit vele, vele harleln opwelt, en wanneer aan ons anti-revolutionaire volk gielegenbeid werd gegeven zich persoonlijk te uitön, 'z'O'U een niet kleine sohare het miet de Sneeker klaclite'n van harte eens zijn. Vooral vindt deze in'otie weer'fclaink in de zielen der oude garde, die den tijd van druk en worsteling gekend hebben, hqewel er ook tal 'van jongeren zijn, die zich met dit getuigenis, al zouden zij' het misschien, anders gezegd hebben, gaarne willen vereenigen. Er 'heerscht onmiskenbaar eenige onvoldaanheid. De politieikè toestaind bevredigt niet.

De arbeid van het reohtsch ministerie vindt niet onverdeelden steun bij ons anti-revolutionair volk, en er is, indien ik de dingen goed zie, voor dat ' gebrek aan voldoende sympathie wel reden. Want wie de wetgeving der laatste jaren ernstig •nagaat, en verschillende regeerinigsdaden toetst aan den êisch van ónze beg'inselen, moet noodzakelijk tot deze conclusie komen, dat met ons, als antirevolutionairen, . niet naar Tjeh'ooren is gerekend, èn naar onze stem te weinig - is gehoo.rd. Ik wijs slechts op de schoolwet, die sameingesteld is, alsof er geen gewijzigd Unie-rappoirt bestond, en ik denk met weemoed aah de amendementen—Rutgers, die onze vrijheid nog trachtten te redden, doch door links en de groote meerderheid van rechts werden

afgestemd. Meia Tierinnere zich voorts ons protest tegen d© subsidieering van de dram'atiscihe kimst, waarvan ons christenvolk' niets moest hebben, doch ook hierin kreeg; links z'n zin. Vervolgens mag niet vergieten worden, welke bejegening Rutgers is ten deel gevallen, toen hij biji de herzieninig van de kieswet, , pogingen in het werk stelde om aan de bezwapeh onzer vro'uwen tegen de oefening van het stemrecht tegemoet te kbmen. Ten vierde wil ik ook nog opmferken, dat bij' de sociale wetten meer naar links dan naar rechts is gekeken, en eindelijk is er-in het heengaan van minister de Vries 'nog een wrong, die O'ns onverklaarbaar blijft.

Er is voor hen; .^©„^zich bezwaard , gevoielen, voldoiende oorzaak.

De Sneeker motie mag' het wat kras zeggen, maar in deze klachten schuilt een waarheid, die niet te loochenen valt, en dan hebben onze - Friezein goed gedaan doior ook' te wijzen op' enkele donkiere plekken in ons partijleven. Want die zijn er ook. We willen allerminst de voorrechten weg^ doezeleln, die God ons geeft, en erkennen dankbaar, dat ïïet Hcht het verre van de schaduw wint, doch de schaduw in'oet ook gezien worden, en het verzwijgen van misstanden zon éen onverantwoordelijke struisvogelpolitiek zijln. En dan kan niet verheeld, dat het oude élan van vroeger niet meer gevonden wordt. De princigiëele O'Vertuigiing is niet zoo steA' als in verledene' tijden. Wij' weten soms niet wat we willen; de ééne lijn ontbreekt op punten, waarin eenstemhiigheid c-liri stenplicht is, en K'elfs bij onzte afgevaardigden in het Parlement is toeer dan eens een verschil in meening m'erkbaar, dat inu ja nog, niet behoeft te verontrusten, maar ons toch tot nadenken stemt.

Laten we toch in dez'en eerlijk zijn.

We kunnen wel met prof. Anema in zijn jongste geschrift juichen: „Er is actiei, to'ewijding en liefdevolle arbeid-bij het volk zielf, bijl het kader en bij de leiders", doch er blijlft een maar over, dat prof. Anema ook wel •' ziet, doch . welke donkere zijde hij m.i. op dön achtergrond gedrongen, heeft, om alle licht te laten vallen op de weldaden, waarmede God ons dag!-.aan dag overlaadt.

Ik zal hi'erover niet veel meer zeggen.

Bij het negatieve kiinnen we niet blijven staan.

Aan critiek. allee'U 'hebben we niet genoeg, en daarom die-nt de vraag - overwogen, of we om onze. bezwaren, met de coalitie znllen breken, én welke weg tot verlevendiging-mo'et wo-rden ingeslagen. Wat het eerste punt betreft, kan niet geno'eg tot voorzichtigheid worden gemaand.' Dte coalitie hee'ft nog haar waarde. Het landsbel-ang 'kan haar vorderen, want niet alleen zijh er bijl alle geschilpunten, tal van gemeenschappelijke idealen, tusschen de ge'coaliseerde partijen; , maar ook' is m'et de bestendiging der samenwerking een natiO'nale zaak gemoeid. iNiet alsof een rechtsch kabinet nu en altoos de revo'lutie zou kunnen keeren, dooh een regeering, die 'zich in het algemeen door" de wet des Hëerm laait leiden, is in Zijh hand een instrument c-m' veel kwaad te stuiten. 2ij' is eén stuwdam tegen den onstüimigen stroom van demoralisatie en valsche emlanoipatie, van revolutie en anarchie, van ontkerstening en verwildering, en daarom moeten we ons wel tienmaal bedenken, eer wij ons in ons isolement terugtrekken.

Onvoorwaardelijke separatie is onverantwoordelijk.

Gezamenlijk optrekken kan eisch zijn.

Maar wanneer' dez'e gemieensdhap weer van ons gevraagd wordt, kan Z'ij-alleen toegestaan op den basis van vaste waarboflcglen naar een vvel-omschreven program. Er moet taeer met ons worden gerekend. Het werkprogram. van-het kabinet moet zich na.uw aansluiten aan ons program' van beginselen. Er dient ook meer harmö'nie te heerschen tusschen regeering en rechtsche partijen. Ministerie en fcamerclubs zulten meer naar eenheid streve'n, ; en alleen wanneer deze „huwelijkse voorwaardc'n" i aanvaard worden, is er onze'rzijds tegen de trouw-; sluiting niet het minste bezwaar.

Dan durven we de samenwerking aan.

En op onze lean een rechts kabinet zeker rekenen.

Maar nu de toestand in eigien partij.

Daarover spreek ik liever een volgende week, f wanneer ik tevens gelegenheid zial hebben ©en blik f te werpen op de buitengewone vergadering onzfer 1 Depntaten, die heden, nu dit. nummer verschijnt, l wordt gehouden, en waarin een beslissing zlal vallen [ over het passief vrouwenkiesrecht.

Een eigen bescbouwing van de economie.

In het zevende nmxtai'er van ons blad verscheen ; in deze rubriek van de hand van Dr J. A. Ne-I derbragt een artikel over de „Ontleding en j Omschrijving der Economie". Dit artikel stand niet' op zi'Chzelf. Het bevatte niel enkele 1 losse gedachten, op wier uitwerking later tever-I geefs gewacht wordt, doch het was de aanvang I van feen uitgebreide studie over een theorie der I economie naar christelijke belijidenis.

Die studie is thans voltooid.

Het boek van Dr Nederbragt is verschenen, en t welk een boek! Het imponeert reeds door z'n uiter­ lijk, ien maakt, wanneer iheri 't slechts vluchtig doorbladert, terstond den indruk van een werk van nieer dan gewone beteek'enis te zijn, doch die indruk wordt'bevestigd, en verscherpt zich tot_ overtuiging, als men aan den rijken inhoud z'n diepere aandacht wijdt. Be schrijver no'emt zijn werk zeer bescheiden een proeve'eener theo'rie der economie, maar deze proeve is meer dan een simpele poging. Dit boek is een daad. Dit werk draagt een „ep ochem ache nd" karakter. Men kan het met den auteur eens zijn of niet, en oritiek oefenen of louter sympathie betuigen, maar ieder, die van deze economie-beschouwing kennis neemt, moet toestemmen, dat in deze studie iets buitengewoons en iets eigens wordt geboden, dat in onze tijden helaas zoo schaarsch is.

Dat eigene schuilt in tweeërlei.

In de 'eerste plaats bepaalt de schrijver zich er niet toe enkele detailpunten te behandelen, en over sommige markante economische vragen z''n licht te werpen, maar hij geeft hier een behande'ling van het geheel der eöO'nO'mae, en ten tweede doet hij dit O'p ziuiver-positief Christelijk standpunt. Hij laat zich in al zijh beschouwingen leiden door het licht van Gods Woord, en daarbij vergenoegt hij 'zich niet met een oopie te zijn van anderen. Neen, hij heeft zijh eigen visie, en geeft zijn - eigen kijk, en hij' heeft zijn ganscfae theoriei naar eigen getrokken, , of laat ik liever zeggen, naar in de Schrift gevO'Uden lijnen, opgebouwd op 'den basis: van de groot© wet van het koninkrijk der hemelen, dat wie zijn leven wil behouden, het eerst moiet verliezen.

Die structuur geeft aan het boiek originaliteit.

Daarin ligt het bekoorlijke van deze studie.

Het aantrekkelijke voor ons als Chiistenen, en wanneer ik alleen maar noiem de verdeeling, waarvan de schrijver bij hfet gebruik uitgaat, n.l. in het deel, dat voor God, dat voor den naaste, dat voor de gemeenschap, en dat voor e i g e n g e b r u i k' i s, gevoelt ieder, dat men te doen heeft met een principieel wérk, waarin een eigen geluid wordt vernomen, en een stem klinkt, die niet onzeker is.

In zijn voorwO'Ord zet Dr Nederbragt z'n hoofdgedachten uiteen.

Dit voorwoord is gegeven'in den vorm van een open brief aan de leiders van de Anti-Revolutionaire Partij Colij-n en Idc'nburg., en daarin schrijft hij', dat hij no'ch - een wetenschappelijk geschrift noch'een handboek beoogde. Hij wilde alleen in onze christelijke kringen een andere richting geven aan d© heerschende gedachten, en zijn doel was een' eigenafgesloten gedacihten-geheel te leveren, dat zich absoluut onderwerpt aan de waarheid der Heilige Schrift. In de wetenschap - der economie' moet, zloo zegt. hij letterlijk, het hoogste zijn, „als eenmaal Maria te zitten aan de voeten van Jezus en te luisteren naar Zijn stem", en die stem zegt ons, dat w-ij, gelijk ik reeds opmerkte, O'ns leven zullen geven o.m het te behouden, en het zaliger is tegeven dan te o-ntvangen. „Het zich geven voor Zijn schapten door den goeden Herder moet in het economische leven der Christenen zijn weerspiegeling vinden in de toewijding, waarmede men zich geeft, ook aan de eenvoudigste taak, die God oplegt.

Zooals me'n ziet, staat 'hier het geestelijke voorop.

Het ideëele beheerscht deze gansche studie.

Hier spreekt een man, die leeft en denkt uit Gods Woord, en alleen dit feit oefent in een tijd van „levensverzakelij'king" niet - geringe bekoring. Zulk een werik hadden we noodig, en waar reeds elke 'ernstige en degelijke poging O'm de oogen te ope'uen voor hiet ideaal gewaardeerd moet worden, heeft deze p.r o'e v e zeker aanspraak op onze erkentelijikheid.

Ik laat hiel' nog, even kort den iirhoud volgen.

Het eerste deel geeft eak-ele inleidende beschou-•wingen over naam en begrip, verhouding van God en mensch, individu en gemeenschap, maatschappij •en staat. Het tweede deel "behandelt de p' r o d u c-tie, en wij'dt o.a. een interessant artikel aan de socialisatie. Het derde deel spreekt over het verkeer. Het vierde O'ver de ver deel ing. Het vijfde over het gebruik, en het zesde over de overheid en 'economie. Een nauw'keurig zaakre-•gister is aa'n dit uitgebi-eide werk toegevoegd.

Hierbij wil ik het thans laten.

Ik hoop deze studie breeder te bespreken.

Zulk een werk verdient meerdere belangstelling dan een enkele boekaa-nkondiging, en ik wil nu reeds Dr Nederbragt hulde en dank brengen voor zijn kostelijk boek, waarop zeer zeker critiek is te oefenen, doch welke critiek beheerscht mo'et worden door oprechte en hartelijke waardeering voö'r zulk ©en c-uitnemenden arbeid.

K. D.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen