HET DAGBOEK VAN PIERRE LOTI

door Dr J. W. Marme 1 stein.

II.

'Gelijk ik reeds meegedeeld heij, was de drang naar het Oosten, naar verre landen, bij den kleinen Julien geworden, tot iets onbedwingelijks. En, onder de omstandiglieden, waarin ide familie Viand verkeerde, was er maa; r één middei om aam die diepe en heftige begeerte te voldoen: zeeman t© worden.

'Gedurende geruimen tijd was het een 'bedekte strijd tusschen het kind, dat zijn zin wou doordrijven, en de ouders, die 'de verleidingen en d© gevaren duchtten van de zeemansloopbaaji en beefden bij de gedachte, hun kind, waaraan ze met heel hmi hart hingen, van ze "heen te zien gaa.n. Maar ten slotte ziende dat al hun tegenwerking niets baatte, gaven ze toe. Toen braken voor den jongen enkele jaren aan van hard werken, want iiij moest zich voorbereiden voor het toelatings-, examen van de Ecole Naval© van Brest, een vergelijkend examen met veel candidaten en een beperkt aantal plaatsen. Hij moest uit Roehefort vandaan, teneinde de lessen aan het lycée Henri IV te Parijs te volgen. Zijn uitzet, bijna een arme lui's uitzet, schrijft Loti, 'bestond voornamelijk uit zorgviddig opgelapte en uitgelegde kleeren. De laatste brieven van 'Gustave en ook diens bijbeltje neemt hij als kostbare relikwieën mee.

Loti heeft weinig 'anders dan sombere herinneringen bewaard van zijn verblijf in Parijs. Groote steden heeft hij nooit kunnen lijden, maar nu hij afscheid had moeten nemen van zijn lieve oudjes en hij had te blo'kken vO'Or zijn examen, was het bem soms als zoti hij het niet uithouden. Het gezin waarbij hij inwoonde, was goed voor hem, maar het hoorde tot een roomsche tak' van de faniilie, of liever, het was geheel zonder godsdienst. De gespreklcen die daar gehouden werden, brachten hem eerst van de wijs, maar ondermijnden ten slotte zijn reeds geschokt geloof. Verkeerde omgang deed er bet zijne toe.

In Roehefort werd. beslist dat hij in Parijs zou aangenomen worden; hij was juist achttien jaar geworden, in de familie was dat de leeftijd daarvoor. Ook hierover schrijft Loti uitvoerig in Prime J e u n e s s e.

„Ik had nog genoeg geloof overgehouden, om met ontzetting te denken ; van de bedreigingen van het Evangelie tegen degenen die onwaardig naderen tot de tafel des Heeren; ik smeekte mijn ouders dan ook in mijn brieven, alles tot gelegener tijd uit te stellen, en mij toe te staan de zegelen des verbonds te ontvangen uit de handen van den ouden grijzen predikant van ons „eiland" in het eerwaardige kerkje van Saint-Pierre d'Oleron dat voor mij wijding had door zoovele gebeden van voorbijgegane geslachten. Maar zij meenden op hun stuk te moeten blijven staan, en ik moest mij onderwerpen.

Toen de Paaschzondag aanbrak, was het mij vreeselijk te moede. Niemand trouwens zou met me meegaan naar de kerk; ik was alleen, moiederziel alleen voor deze plechtigheid', ; waar alle andere jongelui hun geheele familie, zelfs al is die ongeloovig, en al hun kennissen om zich heen hebben. Den geheelen morgen, opgesloten in mijn kamer, poogde ik vruchteloos mijn gedachten te concentreeren en te bidden, ik las nog. weer eens in het Evangelie van Johannes, dat ik' liefhad boven de andere evangeliën, ik las nog weer over den brief met de belofte van het wederzien hierboven, geschreven door mijn broer bij zijn dood in de 'Golf van Bengalen. Maar neien, mijh hart bleef als van, ijs.

Eenzaam, als een verstooiene, ging ik de deur uit naar de Kerk, waa.r ik bijna te laat aankwam. Die eerste avondmaalsgang, waarop ik zooveel verwachting had gebouwd, was, ten slotte, niet meer dan een eenvoudige formaliteit die eerbiedig, maar ook niets meer dan eerbiedig volbracht werd. Na de plechtigheid, toen ik weer alleen stond in de rue de Rivoli, eenzaam te midden der luidruchtige zondagsmenschen, had ik in mijn gemoed het gevoel van een vreeselijke leegte, dat ik jaren daarna, maar onherroepelijker en onherstelbaarder zou terugkrijgen in Jeruzalem op den nacht dien ik, alleen, onder de eeuwenoude olijfboomen, en overwelfd doOT de sterrenpracht van den oosterschen hemel, in den hof 'Gethsémané heb doorgebracht."

Eenige maanden na dien eersten avondmaalsgang neemt .Loti deel aan het examen voor de opleidingsschool. In Roehefort verneemt hij, uit de Moniteur (d© Fransche Staatscouraiit) dat hij geslaagd is met het rangnummer 40 op; een goied© tachtig plaatsen.

Alvorens aan boord te komen van de B o r d a, het schip waarop' hij zijn opleiding. tot zee-officier ontvangen zal, brengt hij ©en poosje door bij zijn lieve oudjes van „het eiland". Hij' blijft ook nog een Zondag over, een Zondag dien hij vertelt op een van de mooie bladzijden die wij' met vreugde zouden citeeren als 'de laatste regels nj.git. jZoo in-droevig waren. ^^i|ÉK "

„Dat kerkje van-Saint-Pierre-d'Oleron was altijd een heiligdom voor me gebleven. Herbouwd in 1830 op een stuk gronds dat een mij'ner achteroudooms gegeven.had, was het heelemaal gewit van buiten, zooals alle gebouwen op Oleron, en van buitengewoon groeten eenvoud. Binnenin waren het hout van de rijen banken met rugleuningen en de preekstoel met groote zorg gewreven. Een proote bijbel rustte op de Avondmaalstafel. Daar had mijn moeder haar godvruchtige overdenkingen en haar jongemeisjesdroomen gehad, daar was'haar huwelijk' ingezegend, daar had de tegenwoordige predikant mijn zuster gedoopt, , daar ook had ik mijn eersten avondm.aal kunnen vieren met meer aandacht, en vooral met minder vreeze. In één wo'ord, dat was deplaats, waar ik me, ter wer©ld', het dichtst bij den God mijner kindsheid gevoelde.

Voor 'n gehoor , waar de groote witte mutsen het

talrijkst waren, met inbegrip van die van de brave Augère die met haar stokje 'kerkwaarts was gekomen, las de grijze prediker de verzien van de onvergelijkelijk schoone Bergrede. En toen hij deze woorden ontsloot, begon plotseling heel het Jdeine wereldje van mijn mystieke kindsheid te leven, overweldigend mijn hart. Oogenblikkelijk hervond ik, als met .een , 'Stralengloed omgeven, in mijn herinnering de heerlijke boodschap die mijn broeder ons allen had doen geven, van het wederzien in den hemel, zijn in doodsnood geschreven brief, overtogen van den glans eener triomfeerende verzekérdbeid. En dan die woorden van hoopvolle verwachting door moeder in mijn bijbeltje geschreven. O, moeder, moeder! haar nooit "te verliezen; na den dood haar weder te - zien; bij' haar VOOT eeuwig te. mogen blijven. - .Christus had ons dat alles beloofd en, indien ik die volheerhjfce zékerheid kon verkrij'gen, zou ik geen ontzetting meer kennen. T9en begon ik te bidden als door den Geest gedreven. Ik smeekte God, mij mijn zonden te vergeven die zoo zwaar op mij wogen, mij vooral te vergeven dat ik zoo verstrooid en onwaardig m.ijn eersten avondmaalsgang had gevierd in Parijs, in het Oratoire du Louvre, en dan, daar 'mijn o-phanSen zijnd eerste vertrek als zeeman iets heel plechtigs gaf aan 'inijn gebed, vroeg ik Hem ook mij; te willen zegenen in de gevaarvolle en avontuurlijke loopbaan die de mijne stond te worden.

Op dat oogenblik begon de heldere zomerzon door de kleine: boogvensters van 'het kerkgebouw te spelen op: de: witte kalk der muren, overgietend al die eenvoudige boerinnenkappien met feestelijken glans, en dat was voor hiijn nog kinderlijke verbeelding als een vriendelijk antwoord, als ee-n glimlach van 'sHeeren gelaat'; ik voelde dait ik verhoord was, dat mij vergeving was geschied, da; t noch dood, of welke scheiding o-ók mij zouden kunnen deren."

Hier onderbreekt Loli zijn verhaal om met zijn ervaring en kennis van volwassen mensch deze Icindcrlijke bevinding te corrigeeren. Diezelfde zon, die hem het gOiddelijk antwoord bracht, had, in volniaakte onaandoenlijkheid, en onderworp eiu aan de wetten van den kosmos, reeds zoovele duizenden van jaren dooT de onmetelijke leegte van het heelal haar stralen naar onze kleine en Huistere planeet gezonden. Het vriendelijke blauwe hemelgewelf zelf was niet dan de ijle oneindigheid waarin de wereldbollen, als stO'fjes zweven.

De wanhoopsstemming van deai Prediker zonder de blijmoedige eindconclusie van den Prediker.

Hij vervolgt dan en zegt:

„In den loop der luttele jaren die mij; verder beschoren zouden zijn, is het inij' dikwijls overkomen, dat ik uitgedreven werd tot den Christus, vooial in de oogenblikken dat ik den koning der verschrikkingen, den dood in de oogen heb' moeten zien, maar dien Zondag in dat do'rpskerkje was het toch voor 't laatst dat een eöht christelijk .gehed opklom uit mijn hart."

Kort na dezen gezegenden kerkgang vertrekt Ju-, lien naar Brest, waai hij aan boo'rd komt van-het instructie-vaartuig de Borda, wa, ar de tucht van ijzer is en het leven hard en ruw, maar waaraan hij' toch kostelijke herinneringen bewaart.

GewoO'Ulijk duurt het verblijf api het opleidingsvaartuig vier jaren, waarna met „enseigne de vaisseau", adelborst - eerste klas is. Lo'ti hee'ft heel norro.aal de rangen bij de marine doo-rloopen, n.l. die van luitenant-ter zee, kapitein-luitenant (O'verste) en kapitein-ter-zee (kolo'nel). Wij' kunnen bij', alle fazen van zijn carrière niet stilstaan, maar hier en daar zullen wij' een enkelen greep' doen.

In het begin had Loti met 'mo'eilijkheden van onderscheiden aard te kamp'e'n.. In de eerste plaats was zijn mager salaris ternauwernood' voldoende voor z, ijii onderhoud, een omstandigheid, die te pijnlijker is, naarmate er bij de Fransche marine, net zoo goed als bij de onze, altijid een aa.n"fal rijk'elui's zoontjes officier worden. Hij' pro'beerde zijn inkomsten te vermeerderen door aan geïllustreerde bladen, o.a. de Illustration, tee'k'eninge-n op; te zenden die: hij met een zeer bekwame hand uitvoerde, - en verder van - een bijschrift voo'rzag.

voerde, - en verder van - een bijschrift voo'rzag. Enkele jaren geleden beeft de Illustration er ee: nige van gereproduceerd. De meeste waren ' eerst nog geretoucheerd door een van de teekénaars van dit blad. Maar 'tis merkwaardig te co'iistateeren, dat de oorspronkelijk© teekeningen van Lpti in uitdrukkingsvermogen en forschheid van lijn uitmunten boven dat wat de beroep'steekenaar er van gemaakt heeft.

Maar 't wa's niet allee'ii zijn armoede die hem benauwde. Het^fs zoo ten volle waar, wat de commandant van de J e a n - B a r t, O'uder wien hiji ge'diend heeft, van hem zei de: „enfant gaté, nature d'artiste", bedorven zoontje, artistiek aangelegd. Gedurende langen tijd bleef hij zwak''Cn tenger, en ook schuchter. Een ze-kere mate van schuchterheid zal hem zijn leve-n lang bijblijven. Eerst na een lange training aa.n de gymnastiekschool van Joinville kreeg hij' de volle beschikking O'ver zijn lichaam. Die kreeg hij ten slotte zoo voUcomen dat hij', eens, dezen lof kreeg van den directeur van een reizend circus, die hem vO'Or een paar avonden uit de grap engageerde: Wel! mijnheer is zoo' goed gevormd, met zijn gewelfde bo-rst en zijn vlakke schouders. Hoe jammer, dat mijnheer niet tot de O'uzen behoort."

Ik behoef hier niet te zeggen dat de brieven! waarin hij' zijn triomfen in het circus vertelde', O'p zijn arme moeder een allerpijnlijksten indrukmaakten.

Ten andere, verwezenlijkten de reizen die hi| nu noodgedwongen moet doen volmaakt de sto-utstet, droomen van zijn kindsheid. Hij' maakt een kruistocht in den 'Groeten Oceaan, bezoek't de Levant, Cohstantinopel, Denemarken, Cayenne, Vuurland, . Valparaiso, Senegal, Indo-China, Japia.n, kortom, bijna alle landen der wereld. D'e talloo'ze indrukken die deze zwerftochten bij hem. wekken, worden, getransponeerd in zijn toovertaal, de romans die hem beroemd hebben gemaakt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen