Pestalozzl.

Deze bekende Zwitsersche paedagoog stierf 17 Februari 1827 en de beschaafde wereld maakt zich nu een eeuw later op, een oogenblik stil te staan bij de verdiensten van den man, op wiens graf het dankbare nageslacht de woorden plaatste:

Hier rust Heinrich Pestalozzi, geboren te Zurich 12 Januari 1746, gestorven te Brugg 17 Februari 1827, Redder der armen op de Neuhof, Leeraar des volks'in Lienhard eai Geertrui, Vaider der weezen te Stanz, Stichter der nieuwe volksschool te Burgdorf en München—Buchsee, te Ifferten, Opivoeder der menschheid, Mensch, Christen, Burger. Alles voor anderen, niets voor zichzelf. Zijn naam zij in zegening.".

Ook wij willen een enkel woord zeggen oiver Pestalozzi's leven ©n streven.

De jonge Heinrich verloor vroeg zijn vader en werd door zijn moeder en haar trouwe dienstbode opgevoed. De gevolgen van - deze opvoeding vallen in zijn geheele verdere leven op' te merken. Zijn mannelijke eigenschappen kwamen niet voldoende tot ontwikkeling, zoodat het hean vaak aan energie en doorzicht ontbrak, om zijn ondernemingen tot een goed einde te brengen. Wel kenmerkt hij zich ook door een groote, haast moederlijke menschenliefde en een geest van opoffering, zooals - die gewoonlijk alleen in het vrouwelijk karakter wordt aangetroffen.

Hij studeerde voor predikant, later in de rechten, maar bracht beide studiën 'niet tot een goed einde. Hij zou zich maar wijden aan den landbouw, kocht een stuk onvruchtbare hei en bouwde daaropi de „Neuhof". De meekrap-en groenteteelt, waarop hij zich ging toeleggen, mislukte en het geld van zijn vrouw ging daarmee verloren.

Toen heeft hij arme kinderen opgenomen, die 's zomers op het veld zouden werken en 's winters met weven, spinnen en handenarbeid al leerende den kost ^verdienden. Pestalozzi had evenwel zelf te weinig kennis van zaken, zoodat ook deze onderneming mislukte. De groote armoede, die het gezin leed, werd eenigermate gelenigd door wat hij met schrijven verdiende. Het meest bekend werd zijn boek: Lienhard en Geertrui. Dat boek ging er in, omdat het als een soort dorpsroman schetste-, hoe de bevolking meermalen verdrukt en - uitgebuit werd door degenen, die haar moesten regeeren en beschermen. ZoOi iets vond weerklank in de harten der mensche-n van dien tijd. Schitterend is in het eenvoudige boekje de rol, die Geertrui vervult. Pestalozzi werkt hier zijn geliefkoosd thema uit, dat aan de moeder de eerste en voornaamste plaa.ts toekomt in de opvoieding der kinderen.

Toen de Fransche Revolutie ook haar ellende ever Zwitserland uitgoot, werd Pestalozzi in een klooster te Stanz de vader van de ouderlooze kinderen, die na de verwoesting van 'het kanton Unterwalden aan allerlei ontbering waren overgegeven. Al spoedig had hij er een tachtig bijeenvergaderd, hij at met hen, speelde met hen, werkte met hen, sliep met hen. Erg vlot ging het evenwel niet en hij werd misschien voor een totale mislukking bewaard, doordat de regeering het klooster noodig had, om er een militair hospitaal in te vestigen. Zoo moest zijn weeshuis worden opgeheven.

De volgende jaren vinden we Pestalozzi werkzaam te Burgdorf. Daar heeft hij in een kasteel een soort jongensinstituut ingericht, dat in dien tijd van slecht onderwijs naam kon maken, ofschoon het volstrekt geen model-inrichting kon heeten. Toen hij bericht kreeg, dat de regeering het kasteel weer noodig liad, verhuisde hij met zijn instituut naar München— Buchsee, waar hij maar kort bleef. Vanaf 1804 werkte hij te Yverdun (Ifferten), waar hij zijn grootste triumfen vierde. Uit alle landen kwamen onderwijs-mannen kennis nemen van het werk van Pestalozzi. Bovendien maakte hij door geschriften zijn ideeën wereldkundig. In dit opzicht is vooral belangrijk zijn werk: „Hoe Geertrui haar kinderen leert". De titel is eenigermate misleidend. Men zo-u haast een vervolg verwachten op Lienhard en Geertrui, m'aar het boek bevat verder den naaih Geertrui zelfs niet en geeft eerst eeai scherpe critiek op de toenmalige manier van opvoeden en o-nderwijzen. Hij vindt veel onderwijs geestelijke moord. Gelukkig verzuimt hij niet, eigen betere inzichten in de plaats te geven. Voor verschillende vakk'en worden behartigenswaardige wenken gegeven. Pestalo-zzi wil naast woorden zaken leeren kennen en dringt aan o-p' aanschouwingsonderwijs. Jammer, dat hij hier te veel in formalistische richting dreef. Zijn aanschouw i n g s o n d e r w ij s werd ten slotte weer machinaal, bleef te weinig zakelijk. Dat evenwel de noodige nadruk werd gelegd op de zoo-onmisbare aanschouwelijkheid bij alle onderwijs blijft een verdienstelijk werk.

Pestalozzi zelf was geen practisch schoolman. Een groote inrichting kon hij niet besturen. Vooral, toen zijn vrouw hem ontvallen was, liepen de moeilijkheden te hoog. Hij kon de oneenigheden tusschen zijn personeel niet oplossen. Wel wist hij zijn meewerkers geestdriftig te stemmen voor zijn idealen. Ook was de ijver, waarmee hij zelf het werk aanvatte, Aroorbeeldig, maar hij kon moeilijk iets duurzaam tot stand brengen. Toen hij naast zijn gewone school in de buurt van Ifferten ook nog een opvoedingsinstituut voor arme kinderen opgericht, moest hij .al spoedig beide inrichtingen opgeven.

Als een gehroken man trok hij op. 79-jarigen leeftijd zich op de Neuhof terug. Daar was hij zijn arbeid begonnen, maar had stuk voor stuk zijn idealen moeten opgeven. Zijn inrichtingen mis^ ten een voldoicnde financiëele basis, die toch ook voor het welslagen van zijn werk noodig was. Nog twee jaar bracht hij daar bij een kleinzoon door. Ongetwijfeld dankt de menschheid veel aan Pestalozzi. Zijn zedelijke en godsdienstige idealen kunnen de onze niet zijn. Hij is kind van zijn tijd' en zoekt te veel het ideaal o-p te bouwen uit den mensch zelf. Hij mist de diepte van een 'Comenius. Het wooTd zelfhulp kent hij beter dan de alles reddende genade onzes Gods.

Als praoticus mislukte hij telkens. Daarom is hij, hoeveel hij pok deed voor de doorvoering van het klassikaal onderwijs, voor het aanschouwingsonderwijs, vooa-den aanschouwelij ken grondslag van het re-kenonderwijs, voor de verheffing van de volksschool, toch het grootst als mensch, die bewezen heeft, dat de liefde de meeste is.

G. MEIMA.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen