De „structuur” van den modernen tijd.

III.

III. Zagen we achtereenvolgens, dat onze tijd gekenmerkt wordt door een levensverb^reeding, die bewustzijnsverenging meebrengt, en door een mislukte poging om in de fijngevoeligheid een punt ter distantiëering te zien, er is nog iets anders, dat onmiddellijk de daareven genoemde karakteristica

Toen we het hadden over de levensverbreeding, noemden we ook het woord „uitrekken". Het is, zoo zeiden we toen, alsof het leven bij de verbreeding wordt uitgerekt, ook in alle onderdeelen.

'Welnu, wanneer ik dat beeld van dat „uitgerekte" leven vasthoud, dan versta ik onmiddellijk, hoe ik moet constateeren, dat er in onze samenleving ook het gevaar dreigt van het uiteenhalen van „de samenvoegselen".

Wat we daarmee bedoelen?

Wel dit: bij een schijnbaar volmaakt organisatieleven, bij een schier onbegrensd en onbeperkt aanwezig zijn van vereenigingen, verbonden, verbanden, federaties, congressen, vergaderingen, enz., wordt in werkelijkheid de diepste zin van de saamhoorigheid toch veelal niet verstaan.

Op het verschijnsel, dat men den organisatievorm allerwege heeft, behoeven we niet te wijzen, dat is algemeen bekend.

Maar brengt nu inderdaad die organisatievorm het besef van een zedelijke saamhoorigheid? Is inderdaad .„solidariteit" wel iets meer dan een woord waardoor men aanduidt dat men de nu eenmaal geldende groepsregeling heeft te volgen?

Merkwaardig is bij deze vraagstelling, dat men altijd weer ook de verhouding in de groep, 'met de eenmaal aangenomen fijngevoeligheid als norm, oriënteert naar de zuiver menschelijke relatie: ook hierbij wordt dan de puur menschelijke relatie als norm aanvaard.

Dat het een zekere verantwoordelijkheid geeft om lid te zijn van een bepaalde organisatie, dat men daardoor zedelijk schuldig staat aan al datgene, wat de organisatie als zoodanig doet, dat men verantwoordelijk is voor hetgeen anderen op verzoek en op gezag van de organisatie verrichten, wordt zoo weinig begrepen.

Dat komt weer, omdat men "de levensverbanden niet meer ziet door de te groote verbreeding. Als er saamvoegselen des levens uitéénscheuren, dan zijn — en dit is zeker gemakkelijk te begrijpen — de zedelijke bindingen het eerst aan de beurt om verbroken te worden. Immers wat zedelijk is, hebben we te weten en kunnen we slechts kennen uit de wet Gods, en dus moeten we voor de herkenning van het zedelijk goede altijd weer naar den objectieven norm.

Zoolang nu de vraag van goed of kwaad betrokken wordt op onze eigen persoonlijke daden, is het misschien nog mogelijk, dat de consciëntie spreekt. Opvoedingsfactoren en gewenningsinvloe'den spreken hier in den regel duidelijk mee. Bovendien begint het verval natuurlijk daar, waar het verband'het meest gecompliceerd is. Indien er een scheuring komt, is de meest samengestelde verbinding aan de grootste scheurkansen onderworpen.

Zoo doet zich echter het merkwaardige verschijnsel voor, dat in een tijd, waarin meer dan ooit rde sociale vraagstelling op den voorgrond geschoven wordt, op merkwaardige wijze het besef van de solidariteit der schuld verloren gaat. Samen iets doen beteekent ook samen verantwoordelijk zijn voor datgene, wat in naami van de gemeenschap, die we samen vormen, wordt verricht.

En dit nu wordt niet algemeen verstaan. Er is bij het vragen naar sociale mede-verantwoordelijkheid tegelijkertijd het merkwaardige verschijnsel van het niet verstaan en doorzien van de verschillende levensverbanden, die er in allerlei kringen liggen.

De oorzaak hgt, naar het ons voorkomt, in drieërlei. In de eerste plaats in het feit, dat de fijngevoeligheid, die men als norm neemt, er altijd op uit is om te gaan voelen, te gaan beleven, enz. Deze fijngevoeligheid wendt zich niet tot het objectieve, gelijk wij een vorig maal zeiden, en zonder den objectieven norm aan te leggen is beleving van

de solidariteit van de schuld niet mogelijk. De tweede oorzaak ligt in het feit, dat men minder dan voorheen het begrip verantwoordelijkheid ontleedt: terwijl eenerzijds voortdurend over de verantwoordelijkheid op sociaal erf wordt gehandeld, wil men anderzijds telkens weer de verantwoordelijkheid beperken tot de direkt eigen daad'.

Voorheen was dat anders. Toen was er een beter begrip van het feit, dat, indien één individu uit een bepaald verband iets doet, het geheele verband mede schuldig staat. Dat bracht den menschen er dan ook toe om met het aangaan van" bepaalde verbanden voorzichtig te zijn.

Tegenwoordig vereenigt, verbindt, congresseert, vergadert men maar raak. Men „voelt" immers toch niet, dat men daarmede verantwoordelijk is voor hetgeen anderen in het aangegane verband verrichten.

Hiermede hangt ook weer samen een inzinking

van het kerkelijk besef. En de laatste oorzaak van het geconstateerde feit ligt o.i. hierin, dat de mensch van onzen tijd minder oprecht vroom is, dan die van voor een halve eeuw.

Het woord „vroom" heeft een bijklank gekregen. En uit vrees voor hetgeen door dien bijklank wordt aangedLiid laat men de vroomheid te gemakkelijk verdwijnen.

Alleen waar .een teer leven voor God is, komt men ook met zijn sociale verhouding voor het aan­ gezicht van den Heere God.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen