HET BOEK VAN DE WEEK

Dezen zomer promoveerde aan de Universileit van Amsterdam de lieer L. P. v. d. Does op een sociologisciie dissertatie, die we gaarne als „boek van de week" bij onze lezers introduceeren.

Dr V. d. Does stelde zich ten doel het sociaal effecl, dat een sekte — in casu Christian Science — in de maatschappij heeft, na te gaan. Deze godsdienstvorm leende zich daar zoo uitstekend toe, omdat ze vóór alles — speciaal door de genezingen - practisch is. Het was daarom voor den sclirijver niet noodzakelijk, om op allerlei theologische en philosophische controversen in te gaan, hoewel uit het literatuur-overzicht blijkt, dat hij er goed mee op do hoogte is.

In het eerste hoofdstuk wordt een kort overzicht van de leer gegeven. Uitgangspunt is het principe dat stof niet bestaat, geen realiteit is, waar dan volgens de Scientislen door deductie uit zou volgen, dat zonde, ziekte en dood eveneens geen werkelijkheid zijn. Deze openbaring, of om met de Scienlisten te spreken: deze ontdekking schonk Mrs Eddy, de stichtster van dezen godsdienst aan de wereld. Het leven van deze door haar aanhangers aangebeden en door de tegenstanders verguisde vrouw, behandelt de Schrijver in enkele bladzijden van een tweede hoofdstuk.

Nadat alzoo een inleiding is gegeven op de slof, begint in het derde hoofdstuk het eigenlijke wetenschappelijke onderzoek naar Clirislian Science als sociaal verschijnsel.

Met gebruikmaking van de moderne historische methoden schelst de Auteur de verbluffende manier waarop de Christian Science organisatie heel spoedig in ledental toeneemt, de vestiging der practitioners (dit zijn de Christian Science dokters), het vormen der „societies", die het begin van een kerk waren, de vorming der gemeenten, en den bouw van de schitterende Moederlcerk in Boston. Na een twintigtal jaren vond men de aanhangers van de nieuwe leer overal in de Unie tot in de Icieinste plaatsen toe, terwijl in Europa de Science allereerst zijn intrede in Engeland deed. In Frankrijk zijn zelfs nu nog — zooals in alle Katholieke landen — weinig aanhangers, terwijl in Nederland er waarschijnlijk niet meer dan duizend zullen zijn, ofschoon deze godsdienstvorm hier te lande wel langzamerheid aan invloed toeneemt. De Schrijver doet uitkomen, hoe ingewikkeld het mechanisme der Christian Science organisatie is, en vertelt daarvan interessante dingen. B.v. dat iedere slaat in de Unie en daarbuiten een Christian Science perscomité bezit, dat ervoor moet zorgen, dat er niets ten nadeele van de beweging in de pers wordt gezegd, of, wanneer dit toch gebeurt, onmiddellijk door de belrokken redactie een „correctie" wordt opgenomen. Doch nog .verder gaan de werkzaamheden van deze comilé's ledere vijandige publicatie trachten ze te onderdrukken. Speciaal omdat tot dit kerkgenootschap de meer weigcstelden behooren, die over geld — hetgeen in de Vereenigde Staten macht beteekent, — bescliikken, gelukt hun dit in vele opzichten. De schrijver Vv'cet mei een groot aantal voorl> eelden te bewijzen, dat verschillende boeken, die een aan Christian Science vijandige strekking hadden, opgekocht werden en nu zeer moeilijk Ie verkrijgen zijn. Gelukt het een auteur toch zijn boek gedrukt te krijgen, dan beschikt de organisatie nog over andere middelen om de verspreiding ervan te beletten. Dit bewijst de historie van het boek van Dakin. Reeds voor het verschijnen van dit werk, dat een ci-ilische beschrijving van Mrs Eddy's leven geeft, deed de organisatie (mislukte) pogingen om het manuscript in handen te krijgen. Spoedig na de publicatie kregen de boekhandelaren, die het te koop aanboden, tal van 'brieven — de schrijver geeft hiervan voorbeelden — waarin met boycot en andere straffen werd gedreigd, indien men met den verkoop zou doorgaan. Zoo groot was de pressie die op de boekverkoopers werd uitgeoefend, dat 70 procent van hen het niet meer durfden verkoopen. De verschillende publicatiecomilé's bezochten eveneens de bibliotheken, die het werk hadden aangeschaft en vroegen de directies het niet uit te leenen, daar het een zeer onjuist beeld van Mrs Eddy's leven gaf. Door dit onderdrukken van de verschillende werken, die daardoor zeer zeldzaam geworden zijn, is hel moeilijk aan gegevens omtrent de beweging te komen. Dr V. d. Does ondervond die moeilijkheid. Hij moest reizen maken naar Engeland en andere landen om de literatuur die desondanks over Christian Science bestaat te vinden en te raadplegen. Maar zijn moeite werd beloond, getuige een, men zou zeggen bijna volledig literatuuroverzicht van meer dan vijfhonderd werken. Merkwaardig is het daarbij op te merken, hoc spoedig de literatuur betreffende de godsdienstsociologie verandert. Waren een tiental jaren geleden mannen als Weber nog de leidende figuren op dit gebied, nu worden ze door den Auteur nog ternauwernood vermeld.

Verschillende interessante dingen worden voorts meegedeeld over de practijken der beweging. Men zou b.v. verwachten, dat de adepten van dezen godsdienst het principe dat stof niet bestaat eveneens ten opzichte van het geld zouden doorvoeren, Niets is echter minder waar. Rijk zijn wordt door de Scienlisten als ©en door-God-gezegend-zijn beschouwd. En de kerk zelf wist in den toch zoo korten tijd van haar bestaan schatten en rijkdommen te verzamelen, die verbazing wekken. Mrs Eddy, die aanvankelijk straatarm was, bezat, toen zij stierf, een fortuin van meer dan drie mil-Lioen, dat na naar dood aan de kerk kwam, en deze in financieel opzicht weer sterker maakte. Zeer merkwaardig zijn voor den buitenstaander [ de middelen die „Moeder" (want aldus werd d« stichtster genoemd) gebruikte, om geld bijeen te brengen. lederen nieuwen druk van „Science and ! Health", het werk dat Mrs Eddy schreef, moesten de Scienlisten koopen, hoewel in den nieuwen druk soms slechts een paar regels veranderden, en ook werden de aanhangers 'verplicht zich op al de Chrislian-Scienoe-periodieken te abonnecren. Als Mrs Eddy voor ©en van haar vele processen die ze voerde geld noodig had, vroeg ze dat aan de geloovigen voor... nieuwe japonnen. De Schrijver geeft tientallen soortgelijlce voorbeelden, waaruit inderdaad blijkt, dat Christian Science de kerk van de volle portefeuille is.

Men is geneigd de vraag te stellen: rees er nooit verzet tegen deze methoden, die van godsdienst een handelszaakje maakten? De Schrijver voorziet en beantwoordt haar. Inderdaad waren er at en toe ontevreden elementen in de beweging. Maar Mrs Eddj-, en ook de directeuren die na haar j dood in 1910 de leiding op zich namen, kenden leu opzichte van zulke personen geen genade. Ieder die niet onmiddellijk getioorzaamde werd uitgebannen (dal blijkt uit de lijsten van verwijderde personen die de Auteur samenstelde). Tevens werd er zeer nauwkeurig op gelet wie 'tot de kerk werden toegelaten. De meeste leden ondergaan een proeftijd van enkele jaren. Men weel dan meestal wel in hoeverre ze te vertrouwen zijn.

De kern van dezen godsdienst vormen de genezingen, die de schrijver met groote objectiviteit bespreekt; de mislukkingen worden niet vergeten.

Het meest interessante deel van dit werk lijkt mij het verklarende. De sclu'ijver, die aan het begin zegt een descriptieve studie te zullen geven, gaat voor deze verklaring van de feiten uit, en vervalt niet in geredeneer, maar doet tegen den feilen achtergrond van de Araerikaansche samenleving deze „godsdienst-handelszaak" die in de Unie zoo'n groote beteekenis heeft, scherp zien.

Zonder plirasen, zonder zoeken naar sub-ordinaties van oorzaken maakt hij duidelijk welice de redenen, de diepste oorzaken, waren dat de menschen tot de Science kwamen, en waarom deïe godsdienst een dergelijke aaulrekkiiigslöracht uitoefende

We kunnen dit werk in de belangstelling van onze lezers aanbevelen. Het is een welkome aanvulling van de schaarsche literatuur die in Nede^ land over de sociologie van den godsdienst bestaat, om over Christian Science maar niet te sprelcen,

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen